Hoe rouw je na zelfdoding? ‘Bij een zelfdoding komen veel extra vragen en emoties kijken’
Het is Wereld Suïcide Preventie Week. Maar wat als het voor preventie al te laat is? Hoe zit het met de nabestaanden van mensen die door zelfdoding overlijden? Antwan Wiersma en Marian van Vliet zetten zich voor deze nabestaanden in met de Coalitie Nabestaandenzorg Suïcide.
“De dood is op zichzelf al een moeilijk onderwerp. Maar als het dan ook nog om zelfdoding gaat, maakt dat het extra ingewikkeld. Honderd jaar geleden mochten zogenoemde ‘zelfmoordenaars’ bijvoorbeeld niet op gewijde grond begraven worden,” vertelt Marian.
En nog altijd is het gesprek voeren over zelfdoding niet vanzelfsprekend. “Met de oprichting van Stichting 113 Zelfmoordpreventie in 2009 is er wel meer aandacht voor zelfdoding gekomen. Maar de focus ligt daar op het voorkomen van zelfdoding, en niet op de ondersteuning van nabestaanden.”
'Het is belangrijk om preventie en nazorg van elkaar te scheiden'
Antwan voegt toe: “Als je als nabestaande op zo’n website terechtkomt, is preventie niet meer aan de orde. Voor sommige nabestaanden voelt het dan alsof je ergens een steek hebt laten vallen, waardoor jouw dierbare niet meer leeft. Dat kan het schuldgevoel van nabestaanden extra versterken.” Hij vervolgt: “Daarom vinden wij het zo belangrijk om preventie en nazorg van elkaar te scheiden. Wij zijn er voor de nabestaanden na zelfdoding. Ons hoofddoel is om deze nabestaanden te erkennen en ondersteunen, en hen te helpen hun weg in het leven weer terug te vinden na zo’n traumatische gebeurtenis.”
Zelfdoding en traumatische rouw
Marian en Antwan weten er beiden alles van, om na een traumatische gebeurtenis verder te leven. Niet alleen in hun werk zijn ze bezig met zelfdoding, ook zelf zijn ze nabestaanden. “Ik was zeventien toen ik mijn vader verloor en ik durfde niet te delen dat het door zelfdoding kwam. Daar had je het in die tijd (1980, red.) niet over,” zegt Marian. “Hij had voorafgaand aan zijn dood veel financiële zorgen, en het was duidelijk dat het niet goed met hem ging. Maar dat hij er een eind aan zou maken… nee, dat had ik nooit verwacht.”
Lees ook over:
Linda: ‘Niemand stond op en zei: laten we het erover hebben’
“Bij mij was dat heel anders,” vertelt Antwan. “Ik wist dat Michèle, mijn vrouw, op een gegeven moment niet meer wilde leven. We hebben een jaar lang hulp proberen te zoeken, en in dat jaar heeft ze twaalf pogingen gedaan om uit het leven te stappen. Iedere keer werd het verdriet in haar ogen alleen maar groter.” Het is daarom geen complete verrassing als Michèle uiteindelijk overlijdt. Hij blijft achter met hun kinderen, een tweeling van vier jaar oud.
'Iedere keer werd het verdriet in haar ogen alleen maar groter'
Het zijn deze ervaringen die Marian en Antwan tot hun huidige werk brengen. Antwan: “Ik vroeg aan mezelf: hoe moet ik nu verder? Ga ik boos zijn? Want het kan toch eigenlijk niet dat iemand in Nederland eenzaam en alleen moet sterven omdat de juiste hulp onbereikbaar lijkt? Of probeer ik een steentje bij te dragen door lotgenoten te helpen? Dat laatste leek me een stuk nuttiger.”
Iedereen rouwt anders
Pasklaar advies voor nabestaanden, dat hebben Marian en Antwan echter niet. “Alleen wij tweeën hebben al zo’n ander verhaal. Hoe je omgaat met je rouw, is ook voor iedereen verschillend,” stelt Marian.
“Voor de één is het fijn om in de doe-modus te springen, en dingen te ondernemen. Er is dan nog geen ruimte voor je verdriet,” gaat ze verder. “Terwijl ik het juist nodig had om goed voor mezelf te zorgen,” vult Antwan aan. “Wat jou maar helpt om die eerste periode door te komen, al is het de hele dag op de bank liggen, het is allemaal goed.”
Lees ook over:
Jantien verliest haar zus: ‘Ik wilde haar zo graag helpen’
Coalitie Nabestaandenzorg Suïcide
Ondanks dat het onmogelijk is om iedere nabestaande precies te vertellen hoe ze moeten rouwen, is het wel mogelijk om deze groep in hun rouw bij te staan. Er zijn op dit moment meerdere nabestaandenorganisaties die dit faciliteren, zoals Stichting Aurora van Antwan en Zorg na Zelfdoding, waar Marian werkzaam is. Antwan: “Maar het aanbod is nog erg versnipperd, en moeilijk vindbaar.”
'Als nabestaande ben je in eerste instantie gewoon in shock'
“Terwijl opvang voor nabestaanden, zeker het eerste half jaar, echt cruciaal is,” stelt Marian. Uit onderzoek blijkt dat 64 procent van de ondervraagden hulp en steun gemist heeft na het overlijden van hun naaste. “Als nabestaande ben je in eerste instantie gewoon in shock. Dan heb je geen idee waar je hulp moet zoeken.”
Lees ook over:
Rouwvragen aan Manu Keirse | 'Krijgt het leven ooit nog glans na mijn dochters zelfdoding?'
Antwan beaamt dat. “Er zijn drie dingen die nabestaanden nu vaak missen. Dat zijn directe ondersteuning na het overlijden, informatievoorziening en lotgenotencontact.” Deze uitkomsten van het onderzoek betekenen het startpunt van de Coalitie Nabestaandenzorg Suïcide.
Lotgenotencontact
Deze coalitie wil onder andere zorgen voor een landelijk dekkend netwerk aan nabestaandenzorg. Dat houdt in dat bestaande organisaties, zoals informele lotgenotengroepen of hulpverlening door professionals, in kaart gebracht worden. “En dat we nieuwe initiatieven starten op plekken waar nu nog geen hulp is. Dan hoef je als nabestaande bijvoorbeeld niet naar een andere provincie als je met lotgenoten wilt spreken,” vertelt Antwan.
Want lotgenotencontact kan enorm helpen. “Bij een zelfdoding komen een hoop extra vragen en emoties kijken. Heb ik het wel goed genoeg gedaan? Heb ik iets gemist dat het verschil kon maken?” Ook Antwan heeft met dit soort vragen geworsteld na het overlijden van zijn vrouw Michèle. “Maar ik heb, met de kennis die ik toen had, alles voor haar gedaan wat in mijn macht lag.”
'Heb ik het wel goed genoeg gedaan?'
“Buitenstaanders zeggen vaak: je hoeft je niet schuldig te voelen. Maar dat het niet hoeft, betekent niet dat deze gevoelens er niet alsnog zijn. Wat dan helpt, is om deze gevoelens te delen met lotgenoten. Zij weten precies waarmee je worstelt. Al zal het gevoel nooit helemaal verdwijnen, het blijft aan je knagen.”
“Uiteindelijk bouw je je leven om deze vragen heen,” vult Marian aan. “Je moet ermee leren omgaan dat je geen antwoord kunt krijgen. Na het overlijden van mijn vader heb ik me naar de hemel gericht en gezegd: ‘Als ik tekort ben geschoten, dan spijt het me.’ En ik geloof dat hij deze excuses daar gehoord heeft.”
Ondersteuning bieden als omstander
Ook biedt de coalitie handvaten voor omstanders om nabestaanden te ondersteunen. “Mensen weten vaak niet wat ze tegen je moeten zeggen. Dan kom je iemand tegen in de supermarkt, en dan duiken ze snel een ander gangpad in,” verzucht Marian. “Terwijl het helemaal niet zo ingewikkeld hoeft te zijn. Als je ziet dat Antwan achterblijft met twee jonge kinderen, klop dan eens aan en vraag of je zijn kinderen naar school kunt brengen.”
Lees ook over:
Gerries vrouw overlijdt door suïcide: ‘Onze dochter is bang dat ik ook doodga’
“En geef ook gewoon aan dat je niet weet wat je moet zeggen, of dat je het lastig vindt. Of geef een knuffel, een aai, iets waarmee je laat zien dat je aan iemand denkt,” vult ze aan. “Zorg dat je de verbinding niet verliest, dat iemand zich écht gezien voelt. Dat is het allerbelangrijkste.” Dat sluit aan bij de slogan van 113 tijdens de Wereld Suïcide Preventie Week: “Ik zie je”. Gezien worden is enorm belangrijk, zowel voor iemand die worstelt met het leven, hun familie en vrienden en voor nabestaanden na zelfdoding.
Praten over zelfdoding helpt en kan anoniem via www.113.nl of telefonisch op 113 of 0800-0113.
Coalitie Nabestaandenzorg Suïcide
- De coalitie bestaat uit vier nabestaandenorganisaties, die ondersteund worden door de samenwerkingspartners Stichting 113 Zelfmoordpreventie, MIND en Slachtofferhulp Nederland. De website van de coalitie gaat op 23 november, de internationale Dag voor Nabestaanden na Zelfdoding, online. Op deze site is alle informatie rondom ondersteuning na zelfdoding te vinden voor nabestaanden, hun omgeving en professionals.
Antwan: “Het mooie van de website is dat we het wiel niet opnieuw uitvinden. We brengen zo veel als mogelijk bestaande informatie en initiatieven met elkaar in contact en leggen nieuwe verbindingen. Zo kunnen nabestaanden snel en laagdrempelig de juiste ondersteuning vinden die hen vooruit helpt.”
Lees ook over:
Jack verliest beide zonen: ‘Hoe groot de tragedie ook is, ga niet bij de pakken neerzitten’
Lees ook over:
Gedicht Catharina | 'Waar geen antwoorden zijn'
Geschreven door
Jip
