Troost | ‘Verdriet delen, betekent samen dragen’

Totaal onverwacht

Peter van der Veer, zelf ook voorganger in de gemeente van zijn vader, overleed die dag totaal onverwacht aan een hartstilstand. Ineens waren de rollen omgedraaid.

Overleefd

Dominee Arie van der Veer: ‘Je moet voor jezelf in praktijk brengen waar je anderen op wees. Ik gun geen enkele predikant het verlies van een kind, maar het heeft me wel “rijker” gemaakt. Net zoals de reeks ziekten die ik heb overleefd. Ik gun ze niemand, maar als het je zelf overkomt, maakt het je wel anders: meer “bruikbaar” om anderen te helpen.’

Impact

De EO-coryfee is net herstellende van een herseninfarct als ik hem mail voor een bijdrage aan mijn boek. Eerder heeft hij al via radio, televisie en EO-visie openhartig zijn verdriet gedeeld. In de afgelopen tijd verloor Arie van der Veer nog vijf andere familieleden. Heel verdrietig, maar niets had zo veel impact op hem als de dood van zijn zoon. Als je dat zelf niet hebt meegemaakt, kun je het nauwelijks begrijpen, volgens Arie.

Ineens was hij er niet meer

Op 8 juni 2015 waren twee kinderen van zoon Peter bij Arie en zijn vrouw Ees. Ze hadden een etentje voor opa en oma bereid. Peter kwam de kinderen ophalen. ‘We hadden haast, en wisselden een paar zinnen in de trant van “Waar preek jij morgen?” Zoals altijd zwaaide ik hem uit toen hij wegreed, niet beseffend dat dit de laatste keer zou zijn.’ Peter van der Veer (47 jaar) was gezond en stond midden in het leven. Naast voorganger in Zwolle, was hij voetbalcoach en runde hij samen met zijn vrouw Annet een bijzonder gezin van zeven kinderen. Hij was net voor het eerst opa geworden. Op 8 juni stond hij te koken en ineens was hij er niet meer.

Pas binnen begrepen we dat het om Peter ging

Toen de politie belde, begrepen Arie en Ees direct dat er iets ergs was gebeurd, maar wat precies werd er niet bij gezegd. ‘We dachten niet aan Peter, maar dat er iets met een van de kinderen zou zijn gebeurd. Toen we zijn straat in reden, zagen we een politieauto en een ambulance voor het huis staan. Pas binnen begrepen we dat het om Peter ging. De keuken stond vol met mensen…’

‘Soms voel ik me schuldig dat ik nog leef, en mijn zoon niet meer’

Arie kon het niet geloven. Zijn echtgenote Ees zei: ‘Was jij maar gestorven’, en anderen die het bericht hoorden, dachten het misschien wel. Arie had immers al een zware hartoperatie ondergaan en twee keer kanker gehad, en had al een paar keer rekening moeten houden met zijn levenseinde. Arie gaf zijn echtgenote gelijk: ‘Mij konden ze missen. Mijn kinderen redden zich allemaal prima, maar Peter kon helemaal niet gemist worden. Soms voel ik me schuldig dat ik nog leef en mijn zoon niet meer.’

‘Ik zal er zijn’

Op de begrafenis zongen ze meerdere liederen over de wederkomst van Jezus. Liederen die Peter zelf ook vaak zong. ‘Vaak onderbrak hij een preek en ging hij de preekstoel af om een lied te zingen.’ In de dagen na zijn overlijden beluisterden ze de opnames daarvan. ‘Een ervan scoorde het hoogst: Ben je bereid om je kruis te dragen? Het voelde alsof hij dat juist nu tegen ons zei.’ Liederen spelen een belangrijke rol in de rouw van Arie en Ees. Zo vinden ze veel troost in het lied ‘Ik zal er zijn’, dat Peter tijdens de eerste dienst van 2015 speelde en zong in een dienst van Arie. ‘Muziek maken of beluisteren en zingen geeft troost. Al zingend kun je je verdriet uitschreeuwen naar God.

‘De engelen zijn me voor geweest’

Kort na het sterven van Peter vond Arie ook troost in de gelijkenis van Lazarus. ‘Voordat de mensen deze arme bedelaar vonden, waren de engelen er al. Die brachten hem in Abrahams schoot. De engelen zijn me voor geweest, dacht ik dan. Langdurig reanimeren van Peter had immers niet mogen baten.’

Donkere gedachten

Bijbelteksten hardop uitspreken deed en doet Arie vaak tijdens zijn dagelijkse ochtendwandeling. Bijvoorbeeld Romeinen 8 – Ik ben verzekerd dat niets ons kan scheiden van de liefde van God – en Mattheüs 10 – Geen mus valt zonder de hemelse vader. ‘Donkere gedachten probeer ik op die manier een andere plek te geven. Beloften gaan voor. Peter is niet dood door de wil van de Hemelse Vader, maar toen hij viel was God erbij. Dat is mijn troost.’

Gebroken hart

Elke keer als Arie in het gezin van zijn zoon kwam, brak zijn hart bij het zien van het gat dat was geslagen. Van der Veer vergelijkt het met een schip dat door een voltreffer is geraakt. Het schip zou zinken als andere schepen zich er niet aan hadden vastgemaakt. ‘Samen houden ze het schip drijvende. Dat is na een week niet voorbij. Nu, na een aantal jaren, hebben alle schepen weer hun eigen zorgen en moet ieder op eigen kracht verder. Maar dat betekent niet dat het gehavende schip in zijn oude luister is hersteld. Dat kan niet. Sterker: dat zal nooit gebeuren.’

‘Aan dit sterven valt geen enkele zin te ontdekken’

Arie van der Veer heeft niet het idee dat hij als dominee alles weet over troost en verdriet. Hij leeft evengoed met worstelingen en onbeantwoorde vragen, ‘ook al verwachten mensen misschien vrome antwoorden’. Net als de gelovigen die hij als dominee in hun verdriet begeleidde, worstelt ook Arie met die grote vraag waarom God dit leed niet heeft tegengehouden. ‘Het was niet zozeer mijn vraag waarom Peter moest sterven, maar eerder waarom zijn gezin zonder hem verder moet. Dit gezin kan niet zonder vader. Aan dit sterven valt geen enkele zin te ontdekken.’ Het heeft Arie laten zien hoe kwetsbaar een mens is.

Leven na dit leven

Opstandig zijn Arie en zijn echtgenote nooit geweest, en hij is ook niet anders over God gaan denken. ‘Meer dan vroeger nog denk ik nu na over de belofte van een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. Over het voortbestaan na dit leven ben ik altijd sober geweest. Hoe weinig weten we daar eigenlijk van. Dat er een leven na dit leven is, geloof ik heilig. Maar hoe?’ Hun geloof werd er niet minder door, en hun meeleven met anderen juist intenser. Vragen en teleurstellingen schreef Arie van zich af en bleef hij delen via Facebook of andere kanalen. Rondom de begrafenis heeft hij het als een voordeel ervaren dat hij dominee is. Organisatorisch wist hij wat wel en niet gedaan moest worden. ‘In zekere zin gold dat ook voor het rouwproces. ‘Ik hoef geen troostende psalmen te zoeken, bijvoorbeeld, want ik ken ze. Ze zijn voor mij de stok en de staf van de herder, als je hem in het donkere dal zelf niet ziet.’

‘Opmerkingen als dat het ‘zijn tijd was’ maakten mij kriebelig’

Net zoals Arie in de loop der jaren velen in zijn kerkgemeente heeft getroost in hun verdriet, probeerden anderen dat nu ook bij hem. Met de beste bedoelingen, maar niet altijd met het gewenste resultaat. ‘Zo wilde  iemand bidden voor Peters opstanding, terwijl hij nog opgebaard lag. En opmerkingen als dat het ‘zijn tijd was’ maakten mij kriebelig. Dan moest ik moeite doen om beleefd te blijven, en zei ik: “Het was gewoon veel te vroeg.”’ Ook de opmerking dat God een andere taak voor hem had, kon hem niet troosten. Naar zijn overtuiging lag en ligt Peters taak op aarde, en dan vooral bij zijn gezin.

Als het gesprek over Peter wordt vermeden

Soms wilden mensen Arie troosten met de vreemdste adviezen. ‘Zoals het aanbod om een tijdje in andermans caravan te gaan zitten, zodat we even afstand konden nemen… Misschien kun je afstand nemen van mensen, maar niet van je verdriet. Verdriet neem je overal mee naartoe. Vandaag en nog heel veel dagen.’ Mensen die een dergelijk verdriet zelf kenden, brachten Arie en de familie wel troost. ‘Verdriet delen is niet halveren maar wel samen dragen.’ Het ergste volgens Arie is als het gesprek over Peter wordt vermeden. ‘Dat voelt alsof hij voor de ander niet meer bestaat.’ Dat gebeurde in de kerkgemeente van zowel Arie als Peter niet. Integendeel: soms moest Arie de mensen erop wijzen het verdriet van anderen in de gemeente niet te vergeten.

Herseninfarct

Afgelopen jaar werd Arie getroffen door een herseninfarct, maar hij herstelde. ‘Zo stierf de zoon en blijft de vader leven. Hoelang nog? Mijn vrouw en ik hebben alvast ons graf gekocht, naast dat van Peter.’

Hoe gaat het nu met ds. Arie van der Veer en het gezin van zijn zoon? Dat lees je in het boek Troost – Als je iemand mist, geschreven door presentatrice Hella van der Wijst en uitgegeven door Kok Boekencentrum.

In het boek gaat Hella in op vragen als: Wat is troost en hoe werkt het? Waar vinden mensen die een dierbare moeten missen troost? Waarom is het delen van verdriet zo belangrijk? Wat moet je als naaste niet en wat vooral wél zeggen?

Het boek Troost bevat twintig verhalen van mensen die geliefden verloren. Daarnaast geven rouwdeskundigen en wetenschappers vanuit unieke invalshoeken inzichten in de wereld van verdriet en troost.

Bestel

Bestel hier het boek Troost- als je iemand mist voor €20 (inclusief verzendkosten)