Richard ontwikkelt rouw­speel­goed: ‘Zo leren kinderen spe­len­der­wijs omgaan met dood en verlies’

Waarom rouwspeelgoed?

“Veel mensen schieten in blinde paniek wanneer het onderwerp dood of rouw wordt aangekaart, laat staan wanneer er kinderen bij zijn,” zegt Richard. Hij studeerde Psychologie en Pedagogiek en is in die jaren veel bezig geweest met het thema rouw bij kinderen. Uiteindelijk zette hij een internationaal kenniscentrum op (ToThePoint) voor ouders, scholen en professionals, om betere hulp te kunnen bieden aan rouwende kinderen.  

Als onderdeel van het kenniscentrum, is Richard de zoektocht aangegaan hoe je de dood begrijpelijker kunt maken voor deze jonge doelgroep. “Daar is uiteindelijk het rouwspeelgoed uitgekomen,” vertelt Richard. “Tijdens mijn masteropleiding Pedagogiek begonnen alle puzzelstukjes op zijn plek te vallen. Volwassenen in rouw storten zich op hun werk. Kinderen doen dat ook, maar dan op hun soort werk: namelijk spelen. Toen ik dat ontdekte, bedacht ik dat rouwspeelgoed goed zou kunnen werken.”  

Het ontwikkelingsproces van het rouwspeelgoed

Ook het maakproces verloopt niet van de ene op de andere dag: van schets tot eindproduct kan er wel anderhalf tot twee jaar overheen gaan. “De schetsen van het product maak ik zelf. Vervolgens wordt door anderen gecontroleerd of de schets haalbaar is, waarbij ze kijken welke bouwstukjes er bestaan om het ontwerp zo realistisch mogelijk te maken,” vertelt Richard. Hoewel het is gemaakt van Lego, mag het niet zo genoemd worden. Het merk heeft laten weten niet geassocieerd te willen worden met het thema dood en rouw en is daarom geen samenwerking aangegaan.  

Spelenderwijs rouw bespreekbaar maken met kinderen

Spelend met het rouwspeelgoed bepaalt het kind wat er gaat gebeuren. Volgens Richard is dat dé manier om als ouder aansluiting met je kind te kunnen vinden rondom het thema rouw: “Je moet het kind zelf de regie geven over wat het gaat doen. Bij een prentenboekje of een kleurplaat heeft een ontwikkelaar al een bepaalde richting gegeven. Terwijl het met dit speelgoed openligt wat er gaat gebeuren. Als ouder kun je zien wat het kind met het speelgoed uitbeeldt, en leer je de bijbehorende gedachtegang kennen.” Daardoor weet je beter bij welke informatie het kind gebaat is, omdat je ziet wat het al wel en niet weet. “Want ieder kind weet al iets over de dood. Al is het maar dat vogeltje dat het in de tuin zag liggen met zijn pootjes omhoog, of de hamster die is doodgegaan. Dat geeft een bepaalde voorkennis,” legt Richard uit. 

Het taboe als motivator

Kinderen betrekken bij de onderwerpen dood en rouw is volgens Richard een taboe binnen een taboethema. Dat merkte hij al in zijn studententijd, toen hij een bijbaan had bij een uitvaartcentrum. “Mijn werkgever vroeg me op een gegeven moment – omdat ik iets met kinderen studeerde – of ik niet kon meehelpen om de kinderen minder hard huilend weg te laten gaan dan dat ze waren gekomen.”

Toen Richard eenmaal voor de klas stond, kreeg hij te maken met meerdere sterfgevallen, waaronder dat van een leerling. “Hoe leg je zoiets uit aan de andere kinderen in de klas? Volwassenen zijn erg huiverig om ze iets te vertellen, want doet dat niet meer schade dan goed?” Die vragen en huiver motiveerden Richard om zich juist in dit onderwerp te verdiepen.  

Meer aandacht voor rouw bij kinderen

“Gelukkig is de visie op het betrekken van kinderen bij dit thema, langzaam aan het bijtrekken,” merkt Richard. “Zo was het 25 jaar geleden nog gebruikelijk dat kinderen niet bij een uitvaart aanwezig waren, zelfs niet bij die van één van de ouders. Dat is allang niet meer aan de hand.” Tegenwoordig leveren kinderen steeds vaker een bijdrage aan een uitvaart, door bijvoorbeeld het aansteken van een kaarsje of het neerleggen van een kleurplaat in de kist.

Daarin is volgens Richard nog wel ruimte voor verbetering. “Het zijn nogal voor de hand liggende gebaren. Terwijl kinderen echt behoefte hebben om op hun eigen manier afscheid te kunnen nemen. Toch ben ik vooral dankbaar dat er beweging in zit.” Richard draagt met zijn rouwspeelgoed actief bij aan die beweging. Op die manier wil hij ze op een begrijpelijke manier betrekken bij het afscheid. 

De uitvaart naspelen

“Spelen is de manier waarop kinderen leren en verwerken. Met het rouwspeelgoed kan je ze laten voorbereiden op de uitvaart,” legt Richard uit. Daardoor wordt de dag van de uitvaart minder onvoorspelbaar. Ze weten al een beetje wat er gaat gebeuren – en dat neemt angst weg. “Daardoor kunnen kinderen alles bewuster doorleven op die dag. Maar dat geldt ook voor de ouders, want die hoeven veel niet meer ter plekke uit te leggen. Je hebt genoeg aan je eigen emoties op die dag, dus het rouwspeelgoed maakt het uiteindelijk gemakkelijker voor zowel ouders als kinderen.” 

Maar ook als de uitvaart al een tijdje geleden is, kan het naspelen van die dag met behulp van het rouwspeelgoed helpend zijn. “Als het afscheid alweer twee jaar geleden is, dan kan je spelenderwijs zien wat is blijven hangen van die dag,” vertelt Richard.  

Profijt voor het verdere rouwproces

“Afscheid nemen van een ouder is altijd een traumatische ervaring,” zegt Richard zonder te twijfelen. Toch kan je volgens hem de ervaring van het afscheid minder traumatisch maken door het kind goed voor te bereiden. “Als je die dag wél heel angstvallig doormaakt, dan geeft dat een negatieve ervaring. Terwijl, wanneer je lucht en ruimte hebt gecreëerd om met het kind over rouw en dood te praten, de uitvaart heel anders beleefd kan worden. En dat kan een positieve bijdrage leveren aan het verdere rouwproces.” 

Huiver voor het thema rouw

Een crematieoven, een aula en een rijdende baar: het aanbod van Richards rouwspeelgoed is veelzijdig en uitgebreid.  “Het speelgoed bevat veel details die voor een kind wellicht uitleg nodig hebben. Daarom denk ik wel dat er iemand nodig is om alles goed uit te leggen, want het thema ligt natuurlijk gevoelig. Je geeft ook geen brandweerkazerne cadeau aan iemand wiens huis in brand staat. Het thema rouw heeft een zware lading dus kan het goed zijn om iemand de uitleg te laten geven die daar ervaring mee heeft.”

De reacties die Richard op het rouwspeelgoed ontvangt, zijn positief. “In het begin zijn mensen huiverig: ga ik dit nou echt aan mijn kind geven? Die twijfel lijkt me logisch, want het is ook moeilijk. Juist daarom denk ik dat het verstandig is om het kind te begeleiden bij het spelen met het rouwspeelgoed, zodat er ruimte ontstaat om het gesprek over de dood te voeren.” 

• Praten over de dood met kinderen: dit begrijpt een tiener/puber

  Praten over de dood met kinderen: dit begrijpt een tiener/puber

• Praten over de dood met kinderen: dit begrijpt een schoolkind (vanaf 6 jaar)

  Praten over de dood met kinderen: dit begrijpt een schoolkind (vanaf 6 jaar)

• Praten over de dood met kinderen: dit begrijpt een schoolkind (vanaf 9 jaar)

  Praten over de dood met kinderen: dit begrijpt een schoolkind (vanaf 9 jaar)

• Praten over de dood met kinderen: dit begrijpt een peuter

  Praten over de dood met kinderen: dit begrijpt een peuter

• Praten over de dood met kinderen: dit begrijpt een kleuter

  Praten over de dood met kinderen: dit begrijpt een kleuter

• Praten over de dood met kinderen: dit begrijpt een baby/dreumes

  Praten over de dood met kinderen: dit begrijpt een baby/dreumes