Lies Nijman | Rouwen als de relatie niet goed was

Geen moeder

Ik heb geprobeerd te accepteren dat ik niet echt een moeder heb gehad. Ik heb zelfs het woord ‘mama’ uit mijn gedachten en uit mijn gesprekken verwijderd. Ik kan niet zeggen dat ik van haar heb gehouden. Mijn moeder had psychische problemen en heeft mij het leven erg moeilijk gemaakt. Mijn vader kon mij niet goed tegen haar beschermen…

Marga had geen prettige herinneringen aan haar jeugd. Toen haar moeder overleed, vond zij het erg moeilijk om dat onder ogen te zien. Ze vroeg zich af wat zij hierover aan haar kinderen van acht en zes zou vertellen. Wat moest ze met die gevoelens van pijn en eenzaamheid? Is er een manier om hiermee verder te leven? Of blijven de herinneringen aan haar moeder altijd gekoppeld aan het verdriet om de ingewikkelde relatie die zij met haar had?

Het lukte niet

Ze had gedacht dat het in de loop van de tijd zou slijten. Dat de gedachten en de gevoelens zouden verdwijnen nadat ze voor zichzelf had erkend geen echte moeder te hebben gehad. Nu haar kinderen groter werden en vragen kregen over hun oma, raakte zij in de war. Het was ruim twee jaar geleden dat haar moeder was overleden, maar ze kon er niet over praten. Ze merkte dat ze graag met liefde over haar zou willen vertellen, maar het lukte niet. Steeds meer probeerde ze het te vermijden en eromheen te draaien, tot ze besefte dat het nodig was hiervoor hulp te zoeken.

‘…het kleine meisje dat nooit wist hoe zij haar moeder zou aantreffen als zij uit school kwam.’

Op mijn vraag wat haar moeder voor haar had betekend, antwoordde ze direct met ‘niets’. Toen bleef het een lange tijd stil. Dit hardop te mogen uitspreken was confronterend, maar ook bevrijdend. Hierover eerlijk te mogen vertellen, bracht haar eigen verhaal op gang. Ze kreeg woorden voor het gevoel van onveiligheid, angst en eenzaamheid. Ze zag het verdriet van het kleine meisje dat nooit wist hoe zij haar moeder zou aantreffen als zij uit school kwam. Ze besefte dat ze als jong meisje al voor haar moeder had gezorgd. Ze had geleerd zich groot te houden en geen verdriet te laten zien.

Ze ging schrijven over haar verleden. We bekeken samen het fotoboek uit haar jeugd. Langzamerhand kwamen de herinneringen weer boven aan vakanties, verjaardagspartijtjes en de Sinterklaasavonden. Het confronterende was dat ze veel leuke dingen had gedaan, maar op de meeste foto’s niet blij was. Ze wist zich zelfs nog goed te herinneren dat ze zich eenzaam voelde middenin het feestgebeuren. Angstig, omdat ze nooit wist wanneer het gedrag van haar moeder zou omslaan.

‘Het confronterende was dat ze wel veel leuke dingen had gedaan, maar dat ze op de meeste foto’s niet blij was.’

Uit wat voor gezin kom je?

Voor veel mensen die vastlopen, is het goed de balans op te maken van hun eigen levensgeschiedenis. Vragen als: ‘Uit wat voor gezin kom je? Wat heb je in die relatie ontvangen en wat heb je gegeven? Wat heb je gemist? Wat is er gebeurd? Wie is belangrijk voor je geweest?’, kunnen helpen om verder te komen. Ook al kunnen de moeilijke gebeurtenissen niet ongedaan gemaakt worden, toch kan het helpen te kiezen of je daarnaar kijkt als ‘opzet’ of als ‘onvermogen’. Het verkennen van het leven van je ouders, door bepaalde opdrachten, en door gesprekken te voeren met familie of bekenden, kan meer duidelijkheid geven. Weten hoe zij zijn opgegroeid en wat er in hun leven is gebeurd, kan helpen om met mildheid en begrip naar hun gedrag te kijken.

‘Het verkennen van het leven van je ouders (…) kan meer duidelijkheid geven.’

‘Je hebt het me niet met opzet moeilijk gemaakt’

Voor Marga bleek het na verloop van tijd mogelijk deze brief aan haar moeder te schrijven:

(…) Het was niet makkelijk om antwoord te geven op de vraag wat je voor me hebt betekend. Ik heb lang nagedacht over wat ik nu ga schrijven. Ik heb ontdekt dat ik het nu zo kan zien dat ik dankzij jou hier ben, want jij hebt me het leven geschonken. Voor mijn gevoel ben ik hier met een hoger doel. Jij hebt me de ervaringen gegeven waardoor ik nu ben wie ik ben. Het leven is voor mij beslist niet makkelijk geweest. Ik vond het niet eerlijk. Ik was bang. Altijd te moeten vechten voor wie ik ben en het gevoel van nooit goed genoeg te zijn.

Na een moeilijke periode, waarin ik hulp heb gekregen, kan ik nu zien dat je het me niet met opzet moeilijk hebt gemaakt, maar uit onvermogen. In plaats van onvoorwaardelijke liefde, kregen wij helaas een haat/liefde verhouding en konden wij elkaar die liefde niet geven. Een groot gemis voor ons allebei. Want dat je het probeerde, dat zie ik nu ook.

Op het moment dat ik dit schrijf, voel ik een soort van rust over mezelf. Het voelt oké en ik hoef niet meer te vechten. Ik kan vooruit. Ik word met de dag een mooier mens en dat heb ik mede te danken aan jou.

Lieve mam, ik hoop dat je de rust kunt vinden waarnaar je zo verlangde. Ik weet nu wat je voor me betekend hebt. (…)

Verder met je verleden

Mensen als Marga, die de moed kunnen opbrengen om verder te komen met hun verleden, verdienen ons respect. Zij blijven de moeilijke punten eerlijk benoemen, maar kunnen ook in dankbaarheid terugkijken naar wat zij wel hebben ontvangen. Zij beseffen wat zij van het leven hebben geleerd. Het is hard werken. Het is een worsteling en het kost veel tranen. Door ruimte te geven aan hun verdriet, is hun hart zacht geworden. Zacht en moedig, zachtmoedig. Daarmee geven ze zichzelf, de nagedachtenis aan hun vader of moeder, en hun eigen kinderen, een heel groot geschenk.