Heidi’s moeder overlijdt onverwachts: ‘Als ik meer had geweten over mijn moeders jeugd, had ik haar beter begrepen toen ze er nog was’

“Met de komst van corona veranderde de band tussen mij en mijn moeder”, vertelt Heidi Koren. “Mijn moeder was geïnteresseerd in alternatieve geneeskunde en onderging wel eens een handoplegging. Ik ben daar helemaal niet van, maar kon altijd wel om haar verhalen lachen als ze daarover vertelde.”

Corona

“Dat we anders tegen medische zorg aankeken en ik dingen onzin vond waarin zij geloofde, was nooit een probleem. Maar toen de coronamaatregelen werden ingesteld, werd het anders.” Heidi zucht. “Mijn moeder wantrouwde het beleid van de overheid, was tegen vaccinaties en verdiepte zich in theorieën die ik niet serieus kon nemen. Ze liet zich via sociale media informeren over alternatieve geneeswijzen en raakte verstrikt in de fuik.”

“Het zorgde ervoor dat mijn moeder en ik in een kort tijdsbestek enorm uit elkaar dreven. Ieder gesprek dat we in die periode voerden, liep uit op ruzie. Om eerlijk te zijn vond ik haar stupide, kortzichtig en veroordeelde ik haar van alle kanten.”

In dezelfde periode beginnen de lichamelijke klachten van Heidi’s moeder. “Ze had last van spierreuma, kon niet meer lopen en voelde zich steeds vaker duizelig. Maar naar een ‘echte’ dokter gaan, wilde ze niet, hoe zeer ik ook aandrong.”

Te laat

Als Heidi’s moeder zich slechter en slechter voelt, besluit ze uiteindelijk toch naar de huisarts te gaan, die haar met spoed doorstuurt naar een reumatoloog die haar op zijn beurt onmiddellijk aan de prednison zet. Maar het is al te laat, enkele weken daarna overlijdt ze. “Ik werd gebeld door de nieuwe partner van mijn moeder, die mijn moeder dood op de vloer had gevonden. Ze was gaan douchen, maar was van het ene op het andere moment omgevallen en gestorven.” Waaraan Heidi’s moeder – zeventig jaar – overlijdt, blijft onduidelijk.

Het is even stil. “Ik ben meteen naar mijn moeders huis gegaan. Naast ongeloof voelde ik heel veel boosheid. Al zo lang stond ik op het punt om mijn moeder door elkaar te schudden en haar te zeggen dat ze echt moest kappen met het geloven van die flauwekul, dat het genoeg was geweest. Maar nu kon ik die boosheid niet meer aan mijn moeder richten.”

Alleen maar schrijven

De weken na de dood van haar moeder, schrijft Heidi aan haar. “De gedachte ‘wat flik je me nou’ tergde me en dreef me tot schrijven. Ik kon niet meer ophouden, alsof ik mijn moeder met het schrijven terug kon halen.”

“Ik had eigenlijk twee maanden vrij genomen om een ander boek af te ronden, maar heb in plaats daarvan aan één stuk door aan mijn moeder geschreven. Het was fijn dat ik me ongegeneerd kon terugtrekken om te schrijven. Ik had zo tijd voor het rouwproces, en was al schrijvend op zoek naar antwoorden op vragen die ik had over mijn moeder. Als ik haar beter begrijp, kan ik het misschien alsnog oplossen, dacht ik.”

Huisvrouw

Begrip voor haar moeder heeft Heidi niet altijd gehad. “Mijn moeder en ik leken vroeger helemaal niet op elkaar. Als ik intieme herinneringen wil ophalen, moet ik graven. Ik vond het leuk om mijn moeder te helpen met koken of om eten aan de paarden te geven die aan de kant van de weg stonden, maar veel gezamenlijke hobby’s hadden we in mijn jeugd niet.”

“Om eerlijk te zijn, was ik me er al jong van bewust dat ik niet op mijn moeder wilde lijken. Ze was huisvrouw en zag voor zichzelf geen andere rol dan die, en daar kon ik slecht tegen. Ze stimuleerde me niet om zelf meer van mijn eigen leven te gaan maken dan zij had gedaan. Toch was zij wel trots op alles wat ik bereikte. Die bewondering van haar, wakkerde bij mij juist irritatie aan. Ik vond het storend dat ze wel trots was op mij, maar zelf geen stappen ondernam.”

Nieuwe fase

Als Heidi’s ouders van elkaar scheiden, leren Heidi en haar moeder elkaar op een andere, gelijkwaardigere manier kennen. Heidi’s moeder bouwt zelfstandig een leven op. “Zonder mijn vader ontdekte ze opnieuw wie ze was. Er was ruimte om goede gesprekken te voeren. Daar was ik heel blij om."

“Ook werd ik in die periode voor de eerste keer moeder en hechtte ik meer waarde aan het contact met mijn moeder. Ze wilde een aanwezige oma zijn voor mijn kind – en later twee kinderen zijn – en dat vond ik leuk.”

Monster

Daarom is het extra pijnlijk dat ze tijdens de coronaperiode weer uit elkaar groeien en Heidi’s moeder in 2023 plotseling overlijdt. “Die eerste tijd ervoer ik de rouw als een monster dat me op de hielen zat. Soms haalde het monster me in en voelde het gemis en het besef dat ze niet meer terug zou komen als een klap in mijn gezicht.”

Familiegeschiedenis

Het schrijven aan haar moeder is onderdeel van Heidi’s rouwverwerking. “Ik dook in documenten die ik bij mijn moeder thuis vond, en leerde over de familiegeschiedenis. Enerzijds vond ik het interessant om mijn moeder door die geschiedenis – waarin oorlog en intergenerationeel trauma een rol spelen – beter te begrijpen, anderzijds voelde ik hierdoor het gemis ook sterker omdat ik het er niet meer met haar over kon hebben.”

Lastige band

Heidi is even stil. “Meer dan ooit voel ik een grote behoefte om mijn moeder vast te houden. Ik heb geworsteld met de nare situaties waarin wij keer op keer terechtkwamen gedurende de coronajaren.”

“Als ik meer had geweten over mijn moeders jeugd en haar ouders, had ik haar misschien beter begrepen toen ze er nog was. Maar ik vind het fijn dat ik haar nu alsnog beter begrijp.”

Zo krijgt Heidi meer begrip voor haar moeders hang naar complotten en spiritualiteit – al blijft het ver van haar afstaan.

Ruimte voor rouw

Om ruimte te maken voor de rouw, gaat Heidi regelmatig wandelen. “Dan neem ik mijn moeder bewust mee in mijn gedachten. In de week dat ze er een jaar niet meer was, ging ik met mijn broer naar Oostenrijk, het land waar ze graag kwam, om daar haar as uit te strooien.”

Ze glimlacht. “Mijn moeder zit in mij, ik ben een stuk van haar, en dat vind ik bijzonder. Mijn handen en stem lijken op die van haar, en ik zie haar terug in mijn dochter. Haar plotselinge dood heeft bij mij het besef aangewakkerd om bewuster in het hier en nu te leven, omdat het zomaar voorbij kan zijn.”

Warme betrokkenheid

“Wanneer ik mijn moeder het meeste mis? Op onverwachte momenten. Als ik aan het bakken ben en haar even op wil bellen om te vragen wat voor deeg zij zou gebruiken. Haar warme betrokkenheid bij mij en mijn gezin zal ik nooit vergeten.”

Dat zijn wij zelf

Na de plotselinge dood van haar moeder richt schrijver Heidi Koren zich rechtstreeks tot haar. Op elegante wijze schrijft ze over haar verdriet en brengt ze de verontwaardiging en soms ook woede onder woorden die haar moeder bij haar opriep.
'Dat zijn wij zelf' is een tedere bespiegeling over de relatie tussen moeder en dochter, familie, rouw, en over hoe een oorlogstrauma tot de dag van vandaag een gezin kan verdelen. Bovenal is het een ode aan een moeder.

• Marlijn en Tom verliezen hun zoon (1): ‘Hadden we dan nog minder tijd dan we dachten?’

  Marlijn en Tom verliezen hun zoon (1): ‘Hadden we dan nog minder tijd dan we dachten?’

• Patricia verliest haar zoon Swen (14): 'Hij zei: "Mama, je moet me helpen, ik wil niet dood”'

  Patricia verliest haar zoon Swen (14): 'Hij zei: "Mama, je moet me helpen, ik wil niet dood”'