Lies Nijman | Ben ik nu single of weduwe?

Rouwen is voor de meeste mensen een zware opgave. Rouwen is extra verwarrend als je niet weet of je voldoende ‘recht hebt’ om te rouwen. In onze samenleving zijn er allerlei opvattingen over rouw.

Op ons werk zijn er arbeidsovereenkomsten met richtlijnen die aangeven wie, wanneer en hoelang en voor wie mensen mogen rouwen. Steeds meer mensen vallen buiten deze regels, door samengestelde gezinnen, of niet-traditionele relaties, of andere factoren. Zij ervaren daardoor eenzaamheid, onbegrip en minder erkenning.

Verontrustend bericht

Mariska en Tom zijn van plan om te trouwen. Hun relatie wordt na een paar jaar steeds hechter. Ze vullen elkaar aan, halen het beste in elkaar naar boven en voelen zich thuis bij elkaar. Ze hebben een fijne vriendenkring, goede gesprekken en delen hun geloof met elkaar.

Hun toekomst ziet er veelbelovend uit. Mariska studeert af in Biomedische Wetenschappen en krijgt een mooie baan als onderzoeker in een ziekenhuis. Tom gaat, na zijn studie Godsdienst en Levensbeschouwing, lesgeven op een middelbare school. Ze genieten van elkaar en van het leven, tot die ene dag in juli, nu bijna vier jaar geleden.

Ze zijn dan met vakantie als Tom met een groep vrienden gaat zwemmen in een stormachtige zee en er in de avond een verontrustend bericht binnenkomt. Hij wordt vermist. Binnen een paar weken is Tom gevonden, naar huis gebracht en begraven. Mariska is weer alleen. Een onvoorstelbaar schokkende en verwarrende tijd.

Categorie

En nu, jaren na dat afschuwelijke ongeluk, voelt het nog altijd als onwerkelijk en onbegrijpelijk. Een van de lastige dingen die Mariska tegenkomt, is dat zij niet weet wat ze nu is: is ze single? Ze heeft het geprobeerd om zichzelf zo te zien. Voelt dat dit niet klopt.

Iedere keer als ze zo wordt genoemd, komt ze in opstand. Alles in haar zegt dat zij de weduwe is van Tom. Vinden anderen dat ook? Kun je dit zo noemen als je niet getrouwd was?

‘Alles in Mariska zegt dat zij de weduwe is van Tom’

Vooral in haar christelijke omgeving voelt het alsof ze dit niet zo mag noemen. Het voelt daardoor alsof zij nergens bij hoort. Ze valt buiten elke categorie. Hoe heet je als je van plan was om te trouwen, nog net niet was getrouwd en je partner overlijdt?

Ze krijgt de indruk dat mensen niet goed raad met haar weten. Ze weet zelf ook niet goed meer wie zij is, wat ze nu wil, wat ze mag voelen, hoe ze zich mag noemen. Ze kan zich geen voorstelling van de toekomst maken.

Onmogelijk

Iets anders wat Mariska tegenkomt, is dat anderen verwachten dat ze een nieuwe relatie kan aangaan, alsof zij haar relatie met Tom kan afsluiten. Voor haar is dat een onmogelijkheid. Ze probeert het om zich voor te stellen dat ze kennismaakt met iemand en zegt dat ze single is. Dat gaat niet.

Tom zit zo verweven in alles, ze waren in korte tijd al zo gehecht, dat dit niet lukt. Als ze een nieuwe, mogelijke partner zal tegenkomen, wil ze het liefst zeggen dat ze de weduwe is van Tom. Dat maakt het zo ingewikkeld.

Is iemand bereid om niet alleen haar, maar ook Tom mee te nemen in zijn leven? Bestaat er iemand die beseft dat dit nodig is voor haar, dat ze niet anders kan? Iemand die dit op jonge leeftijd al begrijpt en aandurft? Die gastvrij kan zijn voor de blijvende betekenis van Tom?

Niet-erkend verlies

Rouw is altijd een subjectieve ervaring. Wie bepaalt wat jij mag voelen? Rouwen wordt nog gecompliceerder als de rouw niet wordt erkend. Dat zie je bijvoorbeeld als je het verdriet niet goed kunt plaatsen. Dan zie je dat de rouw langzamerhand een stukje ondergronds gaat. Dit wordt ook wel niet-erkend verlies genoemd.

Niet-erkend verlies is rouw waar niemand raad mee weet en jij daardoor zelf ook niet. Het is als rouwen in het geheim, alsof je er geen recht op hebt; of omdat de relatie formeel niet meer bestaat; of omdat die wordt veroordeeld; of omdat niemand kan inschatten hoe de relatie echt was.

Wie bepaalt wat jij mag voelen?

De relatie wordt afgemeten aan de officiële status, niet aan de betekenis voor iemand: je bent toch haar buurvrouw, je bent toch haar ex-man, je was toch nog niet getrouwd? Het is dan bijna onmogelijk om uit te komen voor je echte pijn en gemis.

Als iemand op latere leeftijd weduwe wordt en na verloop van tijd iemand ontmoet, hebben beiden al een geschiedenis. Dat is anders. Voor Mariska geldt dat zij op jonge leeftijd al een beladen geschiedenis heeft, waardoor ze haar jonge onbevangenheid voor een deel is kwijtgeraakt. Het is moeilijk voor haar om dit door te laten dringen. Ze wil dit helemaal niet. Ze komt er steeds meer achter dat het zo is.

Veranderd

Als zoiets onvoorstelbaar ingrijpends gebeurt, heb je geen idee hoe je dit kunt overleven en wat je allemaal te wachten staat. In het begin denk je dat je na verloop van tijd weer dezelfde wordt. Dat is niet zo. Vanbinnen ben je zo veranderd dat je hele toekomst anders wordt. Een ingrijpend verlies maakt blijvend deel uit van de rest van je leven.

Het is goed om jezelf die erkenning te geven. Je kunt jezelf helpen door woorden te kiezen die recht doen aan de relatie. Noem jezelf weduwe als je dat zo voelt. Je kunt daarnaast iets uiterlijks kiezen om dit te versterken, zoals een ring, of een ander sieraad.

‘Noem jezelf weduwe als je dat zo voelt’

Je kunt iets laten maken wat symbool staat voor de hechte relatie die je had. Mensen zetten soms om die reden een tattoo, zodat niemand er meer omheen kan.

Erkenning

Voor Mariska is het ontkennen voorbij. Het blijkt voor haar belangrijk om zich weduwe te noemen, hoe anderen daar ook over denken. Het is zoals het is, ze kan er niet langer omheen en wil dit ook niet meer. Ze denkt erover na hoe ze dit het beste voor zichzelf en anderen zichtbaar kan maken.

Deze erkenning doet recht aan de relatie die zij en Tom hadden. Dit geeft haar ruimte om weer voorzichtig aan de toekomst te denken.

Leestip:
Manu Keirse beschrijft in zijn boek ‘Helpen bij verlies en verdriet’ (2017) over allerlei vormen van niet-erkend verlies. Dit beschrijft hij in het hoofdstuk ‘Eenzaam verdriet dat niemand ziet’.

Lees ook het artikel van Lies: ‘‘Word ik ooit weer dezelfde?‘.

Lies Nijman