Eva Bronsveld: 'Vanaf dag één wist ik: ik ga dit verdriet dóórleven én doorléven'

“Maurice droeg me op handen toen we elkaar voor het eerst leerden kennen. Ik was zeventien en ik vond zijn liefde toen wat te beklemmend. Ik maakte het uit en we ontmoetten allebei iemand anders. Ik werd moeder van twee dochters en een zoon, hij werd vader van twee dochters.

Een tweede kans

Tot we elkaar jaren later, inmiddels beiden zonder partner, weer tegenkwamen op de markt.  We raakten aan de praat en besloten om verder te praten tijdens een lunch. Zijn liefhebbende karakter vond ik ineens veel leuker dan in mijn tienertijd. Hij gaf me een vriendschappelijke knuffel, en er klikte iets tussen ons. Vanaf toen ging het snel. Wat ik misschien nog wel het leukste aan hem vond: hij was, net als ik, dol op kinderen. Altijd als we ergens gingen lunchen, maakte hij contact met kinderen. Even geinen met het jongetje aan de tafel naast ons.”

Mijn kinderen hielden veel van hun (stief)vader, en hij van hen

Eva en Maurice vormden al snel een samengesteld gezin en na ongeveer een jaar trouwden ze, en bijna weer een jaar later kregen ze samen zoontje Sep.

“Maurice was al een geweldige stiefvader voor mijn kinderen; de liefde waarmee hij die rol vervulde vond ik heel bijzonder. Hij stond dag en nacht voor ze klaar. “Ons gezin was een gezellige chaos, overladen met liefde van iedereen voor iedereen. Mijn kinderen hielden veel van hun (stief)vader, en hij van hen.

De eerste signalen

We merkten in de laatste weken voor zijn overlijden dat Maurice wat vaker vermoeid was. Waar hij eerder altijd overal bij wilde zijn omdat hij het zo heerlijk vond om samen met ons dingen te doen, bleef hij nu vaker liever thuis. ‘Ga jij maar lekker,’ zei hij dan. Dat was zo ongekend voor hem. Het waren de eerste signalen dat er iets niet goed was.

Vanaf het moment dat hij naar de dokter ging tot aan zijn overlijden zat slechts drie weken. We gingen uiteindelijk de maandag voor zijn overlijden samen naar de eerste hulp, en vanaf dat moment is hij daar niet meer weggegaan. Het was ongelofelijk hoe snel het ging.

Ons zoontje vroeg: 'Komt papa nooit meer?'

Toen ik die maandagnacht thuiskwam, zat mijn jongste dochter beneden boekjes voor te lezen aan Sep (toen 3,5 jaar oud), die niet kon slapen omdat ik weg was. Toen ik hem naar boven droeg om hem naar bed te brengen vroeg hij: “Wanneer komt papa weer?”. Ik wist niet meteen wat ik moest zeggen. En toen: “Komt papa nooit meer?” En ergens voelde ik op dat moment dat hij wel eens gelijk kon hebben. Het was zo’n helder, stil moment waarop het besef bij mij binnenkwam: misschien is dit inderdaad nooit meer.

De allerlaatste momenten

In de dagen die daarop volgden kregen we slecht nieuws op slecht nieuws. Mijn lieve man had uitzaaiingen in de lever in een vergevorderd stadium. Hij zou niet meer genezen. En toch bleef Maurice opmerkelijk kalm. Alsof hij diep van binnen wist wat er aan de hand was en het kon dragen. Er kwam een soort rust over hem, een aanvaarding die tegelijk hartverscheurend en troostend was. Wat overbleef, was de liefde. Die laatste dagen waren, hoe moeilijk ook, doordrenkt van zachtheid en verbondenheid.

Rouwen met kinderen en verder leven

Vanaf de allereerste dag probeerde ik het verdriet en het gemis te doorléven en tegelijkertijd dóór te leven. Het was zo bizar snel gegaan. Tegen de kinderen zei ik: "Jullie gaan heel verdrietig zijn. Of misschien ook wel heel boos. En dat mag er allemaal zijn. Maar er zullen ook momenten zijn waarop je er even niet aan denkt. Momenten waarin je ontzettend hard moet lachen om iets heel grappigs of zo. Denk dan niet: Shit, ik moet nu eigenlijk verdrietig zijn. Nee, pak die momenten met twee handen vast. Die momenten helpen je juist om de moeilijke momenten beter te dragen."

Kinderen kunnen verdriet dragen, als het maar mag bestaan

Ik ben Maurice zo dankbaar dat hij de kinderen dat zo bewust heeft meegegeven. Op het moment dat de kinderen afscheid gingen nemen, zei hij ook tegen hen: “Geniet, geniet, geniet zoveel als je kunt van het leven.” Die woorden dragen wij allemaal mee. Het voelt voor ons alsof we hem het meest eren door juist te blijven genieten en dankbaar te zijn voor alles wat er nog is. Dat was wat hij het allerliefste voor ons wilde.

Verdriet mag er zijn

Ik heb mijn verdriet nooit voor de kinderen verborgen gehouden. Ik wilde dat ze zouden zien dat verdriet er gewoon mag zijn, dat het iets is wat bij het leven hoort. Soms zat ik aan de keukentafel en kwamen de tranen opeens. Dan vroeg Sep: “Waarom huil je?” En nog voordat ik iets kon zeggen, zei hij vaak: “Omdat je papa mist, zeker hè.” En dan was het voor hem weer goed, en at hij rustig verder. Het is zo’n mooi bewijs dat kinderen verdriet kunnen dragen, als het maar gewoon mag bestaan.

Ik werk al jaren met thema’s rondom persoonlijke ontwikkeling en acceptatie. Dat wil niet zeggen dat ik geen verdriet heb, ik heb héél veel verdriet. Maar ik heb vanaf dag één geaccepteerd dat dit is wat het is. Ik denk bijvoorbeeld: Ik mis hem zó erg. Maar ik sta mezelf niet toe te denken: Wat ontzettend oneerlijk, dit had nooit mogen gebeuren. Verdriet hoort ook bij liefde.

Ik mag huilen, gefrustreerd zijn, álles voelen. Maar ik mag mezelf niet zielig vinden. Dat helpt mij enorm. Ik ben geen slachtoffer. Als ik huil, dan is dat voor mij geen slechte dag. Vaak denken mensen: Vandaag was een moeilijke dag, want ik heb veel gehuild. Maar ik denk dan: Dit is gewoon een dag waarop ik veel heb gehuild. Ik verzet me niet tegen mijn verdriet.

Tijd voor mezelf komt later wel weer

Ik geloof niet in een hiernamaals, en dat geeft me juist rust. Ik hoef niet te blijven zoeken naar iets wat misschien wel of niet bestaat. Maar ik geloof wél dat mensen voortleven in de gedachten en harten van anderen. Maurice leeft in ons voort, in onze herinneringen, in de manier waarop we liefhebben.

Er is nog zoveel moois

De dagen zijn vol. Als Sep op school is, werk ik. En zodra hij thuiskomt, draait alles weer om hem en de pubers. Soms voelt het alsof er geen moment overblijft dat echt van mij is. Maar dan slaat Sep ’s ochtends zijn armpjes om me heen en fluistert iets liefs, of komt een van de pubers na een lange dag even een dikke knuffel halen. En dan weet ik weer hoe veel ik heb om dankbaar voor te zijn.

Het is druk en pittig, maar ook zo gevuld met liefde.  De tijd met de kinderen is me kostbaarder dan wat dan ook en ik heb het leukste werk ter wereld dat ik met heel mijn hart doe, Tijd voor mezelf komt later wel weer. Juist in de gewone, volle dagen zit zoveel om dankbaar voor te zijn. En misschien is dat wel waarom het ondanks alles goed met me gaat: omdat ik elke dag weer zie hoeveel er wél is om van te houden.

Zeker in de eerste periode na Maurices overlijden ben ik overspoeld door steun. Mijn ouders kwamen zo vaak als ze konden om te helpen. Ze pasten op Sep zodat ik kon blijven werken, en ze stonden altijd klaar, ook al kostte dat hen zelf veel energie. Mijn vriendinnen waren een reddingslijn. Ze kookten voor ons, brachten eten, maakten een appgroepje om dat onderling af te stemmen. Ik hoefde nergens om te vragen, ze deden het gewoon. En mijn lieve vriendin Tischa was nog geen uur na Maurices overlijden bij mij in het ziekenhuis. Samen met haar, en met een fantastische uitvaartbegeleider, heb ik alles kunnen regelen. Dat voelde zo veilig en gedragen.

En ook nu, twee jaar later, voel ik die liefde nog steeds om me heen. Mijn vriendinnen zijn er, ook als we elkaar niet vaak zien. Ze zijn op de achtergrond aanwezig, en ik weet dat ik hen op elk moment weer kan opzoeken. Die vanzelfsprekende verbondenheid, die onvoorwaardelijke steun van al die lieve mensen, heeft me erdoorheen geholpen. Zonder hen had ik het nooit zo kunnen redden.

Voor zijn overlijden zei Maurice: 'Ik had Sep zoveel meer willen geven'

Dat is iets om zo ongelofelijk dankbaar voor te zijn. Voor veel mensen is het veel zwaarder. Geen vangnet, geen veilige thuissituatie, geldzorgen, dat maakt het moeilijker om die mindset vol te houden. Je kunt, naast het verlies van degene van wie je houdt, nog zoveel extra ellende meemaken. Dat is mij grotendeels bespaard gebleven. Ik heb een warm, liefdevol vangnet, en dat maakt zó’n verschil.

Stilstaan bij dankbaarheid

Elke ochtend word ik wakker en denk ik: Wat ga ik vandaag doen waar ik blij van word? Hoe klein ook. Soms is dat een kwartiertje niets moeten. Even in de tuin met een kopje thee zitten. En elke avond kan ik denken: Wat fijn dat ik vandaag van de zon heb genoten.

Als je dat elke dag doet, zelfs als je tussendoor ellendig bent, verdrietig bent, dan begin én eindig je je dag met het besef: er is nog altijd iets moois. Juist omdat Maurice is overleden voel ik dat honderd keer sterker.

De liefde blijft

Vlak voor zijn overlijden zei Maurice: “Oh, ik vind het zo erg voor Sep. Ik had hem nog zoveel meer willen geven.” Maar ik kon oprecht zeggen: “Lieverd, in die drie jaar dat jij voor onze zoon zorgde, heb je meer liefde kunnen geven dan veel vaders in hun hele leven bij elkaar.”

Van de week zat ik met Sep aan de ontbijttafel. Hij zei dat hij de vorm van een hart zo mooi vond.“Ik heb ook een hart, en dat betekent dat je houdt van mensen.”
Ik zei: “Dat klopt, lieverd. Jij hebt een heel groot hart en jij kunt heel goed houden van.”
Waarop hij antwoordde: “Ja, dat heeft mijn papa er allemaal ingestopt, hè?”
En zo is het."

Eva Bronsveld

Eva Bronsveld is grondlegger van het gedachtegoed temperamentvolle kinderen en auteur van de gelijknamige bestseller. Zij geeft lezingen en trainingen aan zowel ouders als professionals.

Voor wie je mist, voor wie je in je hart meedraagt: geef woorden aan je herinnering met het gratis tegeltje ‘geloof, hoop en liefde’.