Rouwen na femicide of moord: hoe kun je ooit verder?

Hoe verschilt de rouw na een traumatisch overlijden als femicide van rouw na een natuurlijk overlijden?

“Zodra je te maken krijgt met een traumatisch overlijden, staat je wereld op zijn kop. Ongeloof kan overheersen en heftige gevoelens van verdriet, woede, schuldgevoelens en machteloosheid kunnen aanwezig zijn.

Het verschil in rouw komt mede door de plotselinge, gewelddadige wijze van het overlijden.   De wereld is acuut onvoorspelbaar geworden, net als de mensen om je heen. Is de dader een bekende van de familie, dan kan dat tot innerlijke conflicten en spanningen leiden. En daarbij komt dan nog het contact met politie, de media en soms een rechtszaak. Er gebeurt zó veel, dat je nauwelijks toekomt aan je eigen verdriet. Een traumatisch overlijden is dus heel complex.”

Duurt de rouw ook langer, lopen mensen sneller vast, hoe zit dat precies?

“In algemene zin geldt dat rouw een persoonlijk proces is, zonder ‘einddatum’. Gelukkig herstellen de meeste nabestaanden zelf na het meemaken van een (traumatisch) verlies en kunnen weer verder in het leven.

‘Er zijn geen ‘verkeerde’ emoties. Probeer mee te bewegen met hoe het komt’

Wel blijkt uit onderzoek dat mensen na een traumatisch overlijden vaker hulp nodig hebben in het verwerkingsproces. Bijvoorbeeld omdat angst en vermijding ervoor zorgen dat je onvoldoende stil kunt staan bij alle gevoelens die je ervaart. Of omdat na een traumatisch overlijden bij de nabestaanden indringende gedachten, beelden of nachtmerries kunnen ontstaan over hoe iemands laatste momenten eruitzagen. Naast het langdurig ervaren van rouwklachten kunnen ook depressieve of PTSS-klachten ontstaan.”

Hoe ga je als nabestaande om met intense gevoelens van schuld, machteloosheid of woede?

“Na een traumatisch verlies zijn deze gevoelens veelvoorkomend en heel begrijpelijk. Er is geen ‘how to’, als het gaat om rouwen. Het is belangrijk dat je ruimte geeft aan je gevoel. Er zijn geen ‘verkeerde’ emoties. Probeer mee te bewegen met hoe het komt. Laat het er zijn voor jezelf, maar ook in je sociale omgeving. Zoek steun en dat kan meer zijn dan praten. Ga bijvoorbeeld samen een kop thee drinken, wandelen, of neem deel aan een lotgenotengroep. Dit kan je allemaal helpen in je rouwproces.

Weet dat er zo nodig ook professionele hulp beschikbaar is.  Als eerste stap kun je op www.rouwbehandeling.nl de rouwmeter invullen, dan krijg je een eerste advies of professionele steun helpend kan zijn. Ook de huisarts kan je verder op weg helpen.”

Welke behandelmethode zet je in tijdens de behandeling? En wat is daarvan het effect?

“Rouw na femicide is ingewikkeld en vaak ongelofelijk zwaar. Een behandelmethode die ik in de hulpverlening aan rouwenden vaak inzet is een vorm van psychotherapie: BEPPTG; Beknopte Eclectische Psychotherapie voor Persisterende en Traumatische Rouw.

‘Denk ook aan praktische ondersteuning; staat er voor een week eten in de vriezer? Is er een hondenuitlaatschema nodig?’

Een belangrijk onderdeel van deze behandelmethode is rouwgerichte exposure, waarbij een cliënt begeleid teruggaat naar ingrijpende momenten rondom het verlies. Ook worden herinneringen opgehaald aan de dierbare. Dit gebeurt stapje voor stapje. Door emoties toe te laten, ontstaat er ruimte. In de therapie is daarnaast aandacht voor onder andere betekenisverlening en het oppakken van het dagelijks leven.

Zo beweegt iemand langzaam naar een leven waarin de rouw een plek heeft, in plaats van dat de rouw alleroverheersend is. Het traumatisch overlijden en de rouw zijn niet weg, dat blijft een onderdeel van het leven. Maar het leven is het weer waard om geleefd te worden.”

Hoe kun je iemand steunen die een traumatisch overlijden meemaakt?

“Allereerst: laat weten dat je er bent en luister vooral naar alles wat de nabestaande wil vertellen. Vraag wat iemand nodig heeft. Wees oordeelloos aanwezig. Alles wat zich toont, is oké.

Een nabestaande kan een tijdlang in shock zijn na een traumatisch overlijden. Denk daarom ook aan praktische ondersteuning; staat er voor een week eten in de vriezer? Is er een hondenuitlaatschema nodig? Ik hoor vaak terug van cliënten dat zij het fijn vinden dat er mensen waren die dit deden, aangezien zij daar toen simpelweg geen ruimte voor hadden.”   

En wat is dan weer minder handig om te doen?

“Wees niet te bang iets verkeerd te doen. Als je niet weet wat je moet zeggen, zeg dat dan. ‘Ik vind dit zo intens en pijnlijk voor jou, dat ik niet goed weet wat ik moet zeggen.’ Zo laat je zien dat je er bent. Een woordeloze, liefdevolle steun is meer waard dan je denkt!

Nabestaanden kunnen zich onbegrepen voelen als ze een oordeel ervaren in de manier hoe ze rouwen, of zoals ik ook wel eens gehoord heb, een vergelijking werd gemaakt in rouw met ‘toen mijn opa overleed.’ Ze kunnen zich dan niet gezien voelen.

‘Hoe intens je rouwproces nu ook voelt, het kan echt lichter worden’

Nabestaanden hebben vaak last van schuldgevoelens. Waarom-vragen als ‘Waarom is ze niet eerder bij hem weggegaan?’ zijn daarin niet helpend.”

Wat zou je willen dat meer mensen begrijpen over rouw bij femicide en ander traumatisch overlijden?

“Traumatische rouw is hard werken en een complex, vaak langdurig proces voor de nabestaanden. Het kan zijn dat de nabestaande genoeg heeft aan zichzelf of kortaf reageert op liefbedoelde gebaren van vrienden en familie. Neem zo’n reactie niet persoonlijk.
Blijf uitreiken, laat weten dat je er bent. Vraag naar de overledene, deel anekdotes, nabestaanden vinden het fijn om over diegene te blijven spreken. Wees mild naar degene die zoiets is overkomen.”

Heb je nog een boodschap voor nabestaanden, de mensen die op dit moment door zo’n intens rouwproces heen bewegen?

“Vaak komen nabestaanden mijn spreekkamer binnen met weinig hoop dat hun leven ooit lichter wordt. Maar wanneer ze in de behandeling stap voor stap de pijn durven aankijken en doorvoelen, kan er langzaam weer ruimte ontstaan. Een cliënt zei ooit: ‘De zwarte mist om mij heen zakte na jaren langzaam weg en ik zag én voelde dat de zon ook voor mij scheen.’ Dus hoe intens je rouwproces nu ook voelt, het kan echt lichter worden.”

Tekst: Marianne ter Mors