Thijs worstelt met de rouw om zijn vader: ‘Ik hoop straks een dode papa, in plaats van een dode vader te hebben’

Een dag van tranen en een zwemdiploma

Het is zaterdag 16 juni 2007, vroeg in de ochtend. De vijfjarige Thijs wordt wakker in het huis in Leusden waar hij met zijn ouders en twee oudere zussen woont. Vandaag is de grote dag voor de kleine man, want hij mag afzwemmen voor zijn zwemdiploma A.

Vanuit zijn kamer hoort hij dat zijn twee zussen al wakker zijn. Ze maken behoorlijk wat herrie, en dat op de vroege ochtend. Of het wat zachter kan, gromt Thijs vanuit bed. Geen respons. Nou, dan moeten ze het zelf maar weten. Thijs klautert uit zijn hoogslaper en beent licht verontwaardigd naar de bron van al die decibellen. Maar voordat hij bij zijn zussen is, is zijn moeder al bij hem.

“Kanjer”, zegt ze, “je papa is dood…”

Een hartstilstand, zomaar uit het niets. Misschien had het iets te maken met de spierziekte waaraan hij al jaren leed, maar dat staat niet vast.

Oh, en het kabaal dat Thijs wekte? Dat waren zijn huilende zussen. “Mijn zussen waren in tranen, dus ik vond dat ik ook moest huilen. Verder dan een beetje snikken kwam ik alleen niet. Ik vond het maar raar.”

De gelukkigste jongen op aarde

Toch zou hij die dag ‘gewoon’ afzwemmen. “Mijn moeder háátte zwemles”, lacht Thijs. “Het zwemmen was echt iets tussen mijn vader en mij. Hij wist dat ik 16 juni 2007 zou afzwemmen en wilde dat ook graag. Dus het ging door ook. Bijna de hele familie ging mee naar het zwembad en zat voor mij op de tribune. Ik spetterde in het water en voelde me de gelukkigste jongen op aarde. Natuurlijk besefte ik toen nog nauwelijks wat er allemaal was gebeurd.”

Toen het gezin Den Ouden thuiskwam – Thijs met de haren nog nat, een medaille om zijn nek en zijn diploma stevig in zijn knuistjes – zat het huis vol met familie en vrienden. “Ik dacht dat ze er ter ere van mijn diploma waren. De échte reden was minder feestelijk. Ik weet nog dat mijn moeder me even mee de gang in nam, uit de gevulde huiskamer vol verdriet. Ze gaf me een cadeautje dat mijn vader voor me had gekocht voor mijn diploma: een dvd van Ernst en Bobbie. Die staat nu tussen de andere dvd’s van de Ernst en Bobbie-collectie. Binnenkort verhuist-ie naar mijn papadoos – een doos met allerlei persoonlijke spullen van, of als aandenken aan papa.”

Op zoek naar herinneringen

Kleine Thijs van toen is nu een drieëntwintigjarige, vaak stuiterende Omroep Brabant-redacteur, boordevol joie de vivre. Als hij wat dieper in zijn geheugen graaft, heeft hij ook nog een levendige herinnering aan zijn vader.

“Het was mijn vierde of vijfde verjaardag, dat weet ik niet precies meer. Na een dag vol spanning en opwinding lag ik wakker in bed. Op een tijdstip waarop ik allang had moeten slapen, schuifelde ik de trap af. Daar zag ik mijn vader en de buurman geconcentreerd werken aan de best wel ingewikkelde Playmobil-set die ik had gekregen. Dat moment zie ik nog haarscherp voor me. Ik weet nog dat het veilig en vertrouwd voelde: twee volwassen mannen en ik, die al had moeten slapen, met mijn cadeau. Als ik mijn ogen sluit, zie ik mijn vader daar nog precies zitten, in die stoel in de woonkamer, peinzend kijken naar de plastic onderdelen in zijn hand en de handleiding.”

Veel meer van zulke herinneringsflarden heeft Thijs niet. “Ik weet nauwelijks beter dan dat ik geen vader heb. Verdriet en pijn heb ik nooit gevoeld. Als ik mensen vertel dat ik mijn vader nauwelijks bewust heb meegemaakt, reageren ze soms best heftig en voelen ze zich schuldig. Dan moet ik ze ineens gaan troosten, terwijl het om mijn vader gaat.”

“Door die reactie van sommige mensen ben ik ook gaan twijfelen aan mezelf. Is het eigenlijk niet heel erg dat ik mijn vader niet meer heb? Hoor ik hem niet te missen, al is het maar uit respect? Mijn grootste droom is om later zelf vader te worden, en dan lijkt het me best pijnlijk als je zoon of dochter je niet mist wanneer je er niet meer bent. Die gedachten en vragen maakten dat ik bewuster stil wilde gaan staan bij het verlies van mijn vader.”

Of ik je mis: een vijfdelige podcast over gemis

Daarom is Thijs op reis gegaan naar zijn diepste gevoelens; een zoektocht naar zijn verdriet waarvan hij niet eens zeker wist of het er wel is. Niet met een auto of vliegtuig, maar met een microfoon en een open hart. In de vijfdelige reeks Of ik je mis wil hij ontdekken wie zijn vader écht was en wat de overeenkomsten waren tussen vader en zoon.

Daarvoor bezocht Thijs, gewapend met opnameapparatuur, onder meer een psycholoog, zijn zussen, moeder en andere mensen die zijn vader gekend hebben. Waarom hij die zoektocht met het publiek deelt, in plaats van dat hij het voor zichzelf houdt? “Ik geloof dat deze serie mensen kan raken, juist omdat het zo persoonlijk is. En voor heel veel mensen van alle leeftijden is het zo herkenbaar. Zo wil ik andere mensen helpen.”

Het doel van zijn zoektocht, naast ontdekken wie Bram den Ouden was? “Ik hoop iets minder een dode vader te hebben, en iets meer een dode papa. Die woorden bevatten voor mij grote verschillen. Een vader is iemand met wie je als puber je eerste biertje drinkt. Iemand die bepaalde taken uitvoert die horen bij het vaderschap. Een papa is voor mij iemand met wie je je écht verbonden voelt. Iemand die met je kroelt, en veiligheid en geborgenheid biedt. Iemand die langs de zijlijn van het voetbalveld trots staat te juichen als je een doelpunt maakt.”

Première op Vaderdag

De eerste episode van het vijfluik gaat op 15 juni live. Natuurlijk geen toevallige datum, meldt Thijs. “Allereerst vanwege Vaderdag, maar het is ook de dag vóór mijn vaders sterfdag.”  

Het opnemen en monteren is volgens de inwoner van Tilburg een intens proces. “Ik heb mijn zussen en moeder gesproken over mijn vader. Hiervóór spraken we eigenlijk weinig over hem. Dat is al een hele winst. Ik ben al veel over mijn vader te weten gekomen. Over zijn karakter, manier van praten, werk en hoe hij op dingen kon reageren. Ook heb ik ontdekt dat mijn moeder veel meer met mijn vader en zijn dood bezig was dan ik lange tijd dacht. En dat ze ook heel veel deed om te zorgen dat mijn zussen en ik onze weg vonden, ondanks het missen van een vader. Ze was bezorgder om ons dan ik doorhad. Ze was ook bang dat ik het verdriet altijd heb weggestopt.”

Mogelijk is dat terecht, denkt Thijs. “Misschien maken de gesprekken veel los en krijg ik een mentale tik. Of merk ik dat ik het verdriet al die tijd heb verdrongen. Maar ik ben sterk en kan wel een stootje hebben. Ik wil zeker weten dat ik overal gezocht heb naar sporen van gemis.”

Trots maken

Thijs stuurde zijn moeder en zussen een linkje naar de eerste twee afleveringen van Of ik je mis voordat ze online stonden. “Mijn zus appte me nadat ze had geluisterd. Ze stuurde dat ze met haar vriend haar papadoos had geopend. De hele avond hebben ze het over hem gehad, vanwege mijn podcast en onze gesprekken. Ik vind het fijn dat hij niet wordt vergeten en dat mensen zich hem herinneren. Ja, dat maakt me trots. Ik wil mijn vader ook graag trots maken.”

Spannend vindt hij het wel. “Op mijn werk ben ik die altijd kwispelende Thijs, die altijd luchtige items maakt waarin de lach nooit ver weg is. Veel mensen denken dat het altijd goed met me gaat en dat ik altijd blij ben. Veel collega’s zullen wel schrikken als ze deze persoonlijkere, diepere en serieuzere kant van me ontdekken. Maar dat is dan maar zo. Ook dit is wie ik ben.”

Bezoek van zijn overleden vader

Thijs heeft er vertrouwen in dat zijn vader nu op een goede plek is. “Vooropgesteld: ik ben niet gelovig, maar ik geloof wel dat de dood niet het einde is. Ik heb mijn vader ook een paar keer gezien in mijn jeugd, na zijn overlijden. Ik was in huis aan het spelen en papa kwam even binnen. ‘Hey Thijs, alles goed?’ Ik knikte tijdens mijn spel en hij liep de deur weer uit. Zoiets is wel vaker gebeurd. Het voelde alsof hij er écht was. Het zal misschien mijn jeugdige fantasie zijn geweest. Maar voor mij voelde het levensecht en vertrouwd.”

Als het kon, zou hij zo graag eens een avondje met zijn vader spreken. “Samen bier, whisky of koffiedrinken in een sfeervol café en filosoferen over het leven. Ik zou hem dan ook vragen wat hij van mijn werk vindt. Het zou een gouden avond worden, dat weet ik zeker. Het doet soms een beetje pijn dat zo’n avond nooit zal komen. Maar dankzij de verhalen kan ik me in elk geval voorstellen hoe zo’n avond zou zijn. Ik zie hem voor me en hoor hem praten. Door alles wat ik gehoord heb, weet ik steeds beter wie hij was. Als je me tot voor kort vroeg zijn levensverhaal op te tekenen, kwam ik niet verder dan een of twee alinea’s met feitelijke informatie. Nu zou ik al een bloemrijk en uitgebreid levensverhaal over hem kunnen schrijven.”

Ontdekking

Thijs is niet kwaad dat hij zijn vader maar kort mocht meemaken. Wel is hij een keer boos op zijn vader geweest, tijdens het monteren van een podcastaflevering. “Mijn vader zei dat hij mij minstens vijfendertig wilde zien worden. Nou, dat is nog niet eens een béétje gelukt. Ik dacht toen: waarom heb je niet wat rustiger aan gedaan, dan was je misschien ouder geworden. Aan de andere kant doe ik ook nooit rustig aan, dus ik heb weinig recht van spreken. En zo zijn er wel meer overeenkomsten. Mijn vader was ook journalist, was net als ik extreem eigenwijs, en dacht veel over dingen na, net als ik. De vraag Of ik je mis? kan ik nog niet beantwoorden. Maar ik heb al wel ontdekt dat ik meer op mijn vader lijk dan ik ooit heb geweten.”

• Joost Swinkels verliest zijn vader: 'Ik wist niet beter dan dat ik geen vader had'

  Joost Swinkels verliest zijn vader: 'Ik wist niet beter dan dat ik geen vader had'

• Gedicht Esther (PhOEbeTRY) | Vaderdag

  Gedicht Esther (PhOEbeTRY) | Vaderdag