Rouwvragen aan Manu Keirse | 'Kan ik mijn kind helpen met de rouw om zijn broer?'
In deze rubriek stellen 'Ik mis je'-volgers hun persoonlijke vragen rondom rouw aan Manu Keirse, klinisch psycholoog en emeritus hoogleraar verliesverwerking. Appie verloor plotseling zijn zoon van 19. Hij worstelt met zijn eigen verdriet, en weet niet hoe hij er voor zijn andere zoon kan zijn.
Beste Manu,
Op 10 augustus 2019 verloor ik plotseling mijn oudste zoon. Hij was net 19 jaar geworden. Zijn broertje Robin was toen 15 jaar. Ik heb naast mijn eigen verdriet erg met hem te doen, maar ik weet niet hoe ik hem kan helpen. Kan ik hem helpen?
Daarnaast heb ik voortdurend vragen over mezelf. Het werken in de zorg gaat me steeds slechter af. Komt dit veel voor en hoe help ik mezelf het beste? Ik hoop dat u antwoorden voor me heeft. Het leven is ze ingewikkeld geworden.
Vriendelijke groet,
Appie
Het antwoord van Manu Keirse
Beste Appie,
Als je kind sterft, word je gekatapulteerd in een vreemde wereld waarvan je het bestaan niet kende. De dood van een kind heeft een overrompelend effect op je leven. Je komt als het ware in een emotionele aardbeving terecht en je moet een nieuw leven opbouwen vanuit de brokstukken die zijn overgebleven van de wereld die je voorheen bewoonde.
Het is normaal dat de dood van je zoon een overrompelend effect heeft. Het is een tragedie die alles wat je voorheen was en waar je in het leven van uitging, ondergraaft. Je wereldbeeld valt in duigen.
Zijn wat je niet kunt zijn
Het sterven raakt ook je zoon van 15 jaar en zet ook zijn leven op zijn kop. Kun je hem helpen? In mijn boek ‘Helpen bij verlies en verdriet’ schrijf ik in het hoofdstuk over ‘Ouderschap in verdriet’ dat je moet zijn wat je niet kunt zijn. Je moet je leven in handen nemen om hem te geven wat hij nodig heeft. Maar het verdriet heeft zijn beslag op je gelegd en je hebt jezelf niet in de hand, hoe hard je ook probeert. In dezelfde tijd je eigen pijn ervaren en comfort moeten geven aan je zoon, die je nu nog meer nodig heeft dan voorheen, is geen gemakkelijke taak.
Op de leeftijd van 15 is emoties laten zien en hulp aanvaarden ook niet gemakkelijk. Kinderen voelen zich ook verantwoordelijk voor het geluk van hun ouders, ook al hebben ze niet altijd de geschikte woorden om dat uit te drukken. En vanuit dat verantwoordelijkheidsgevoel is er een grote kans dat ze hun eigen verdriet niet laten zien.
Ooit een moment
Zelf afrekenen met je verdriet en terzelfdertijd klaarstaan voor je zoon is niet vanzelfsprekend. Het is niet abnormaal dat het lijkt alsof alle aandacht gaat naar de zoon die er niet meer is. Geen kind is zo aanwezig, als het kind dat wordt gemist. Dat kan hem het gevoel geven dat hij minder voor je betekent dan zijn broer.
'Zeg uitdrukkelijk dat je evenzeer van hem houdt'
Belangrijk is dat je hem uitdrukkelijk zegt dat je evenzeer van hem houdt en hem verzekert dat er ooit een moment zal komen dat het leven weer zijn normale gang zal gaan, ook al weet je vandaag nog niet hoe en wanneer. Hij moet het gevoel krijgen dat dit niet het einde van de wereld is, ook al is het een probleem dat onoverkomelijk lijkt. Dat is geen gemakkelijke onderneming als je zelf vecht met de hopeloosheid en de zinloosheid van het sterven van je oudere zoon.
Moedig hem aan om ook enkele vertrouwenspersonen te zoeken waarbij hij met zijn verdriet terecht kan, in afwachting van het moment dat je er zelf weer ten volle kan zijn voor hem.
Ruimte
Het is heel begrijpelijk dat werken in de zorg je bij momenten heel moeilijk valt. Je hebt ruimte in je eigen hart nodig om de zorgen van mensen toe te laten en dat is heel moeilijk wanneer je zelf wordt overspoeld door golven van verdriet.
'Stel mensen voor iets te lezen over rouw'
Het kan je helpen iets te lezen over wat helpt om te overleven en ook in je werkomgeving enkele mensen voor te stellen om daarover iets te lezen, zodat je enkele mensen in je omgeving hebt die je beter begrijpen op moeilijke momenten en je dan ook tot steun kunnen zijn. In het hogervermelde boek worden heel veel inzichten en concrete tips aangereikt zowel voor jezelf, voor je zoon en voor de collega’s in je werksituatie.
Noodzakelijk gevolg
Mensen die je aanzetten om je ‘er overheen te zetten’ in plaats van je verdriet te ervaren, zijn geen goede helpers. Verdriet is geen vijand die je moet bestrijden maar een noodzakelijk gevolg van de liefde. Je moet de dood van je kind niet accepteren, je moet er wel mee verder leven.
Met genegen groet,
Manu Keirse
Boek: Kinderen helpen bij verlies
"De dood van een dierbare bezwaart het groeiproces naar volwassenheid," schrijft Manu in Kinderen helpen bij verlies. "Als een ouder sterft, verlies je degene bij wie je terechtkunt voor steun en houvast in het losmakingsproces. Als een broer of zus sterft, verlies je een persoon met wie je plannen en dromen en frustraties over ouders en leeftijdsgenoten kunt delen."
Lees ook over:
Praten over de dood met kinderen: dit begrijpt een tiener/puber
Lees ook over:
Nick en Tim verliezen hun broertje: ‘Mijn ouders dachten dat Rody gewoon op zijn kamer zat’
Geschreven door
Manu Keirse
