'Je zegt dat hij dood is, maar bewijs dat maar eens'

“Je moet je moeder bellen, want je vader is zoek”, hoort Steef door de telefoon. Hij is op dat moment op vakantie in Kroatië, samen met zijn (toenmalige) vriendin en schoonfamilie, als zijn opa hem met dit schokkende nieuws opbelt. Het is de eerste keer dat Steef niet is meegegaan met zijn eigen familie, die zijn neergestreken aan het Gardameer.

“Daar in Kroatië had ik nog hoop, en heb ik gebeden dat hij snel terug zou komen. Ik dacht dat hij misschien zijn been gebroken had, in het ziekenhuis lag, maar nog niet geïdentificeerd was”, vertelt Steef. Maar als hij halsoverkop is aangekomen in Italië verdwijnt die hoop. “De politie had ons al gewaarschuwd dat één op de drie vermisten in het meer niet meer gevonden worden. En mijn moeder had een heel sterk voorgevoel dat dit bij mijn vader ook zou gebeuren.”

Onbegrip en onwetendheid

Uiteindelijk maakt de familie de keuze om terug naar Nederland te gaan. Zonder Rob, zonder lichaam. En dat is een probleem. “Mijn moeder is heel praktisch, dus die is meteen dingen gaan regelen. Maar dat bleek heel ingewikkeld, want als je niet kunt bewijzen dat iemand dood is, keert de levensverzekering bijvoorbeeld niet uit. Ook stopte zijn werkgever met salaris uitbetalen, want mijn vader verscheen natuurlijk niet meer op werk, zijn ziektepremie moest betaald blijven worden, en er was gedoe met een gezamenlijke rekening.”

Franck Wagemakers werkt bij Slachtofferhulp Nederland en herkent de situatie die Steef beschrijft. “Wettelijk zijn vermiste personen nog in leven en daardoor lopen achterblijvers tegen allerlei juridische, organisatorische en praktische problemen aan. Ze stuiten vaak op een muur van bureaucratie, onbegrip en onwetenheid bij instanties.”

Fraudeurs

Steef slikt: “Iedere keer werd tegen ons gezegd: ‘Ja, je zegt wel dat hij overleden is, maar is dat wel echt zo?’ Alsof we fraudeurs waren! De term ‘vermissing’ hebben wij daarom ook heel lang als trigger gezien. Want mijn vader is niet vermist, hij is overleden”, zegt Steef. “Maar omdat hij, zolang zijn lichaam niet gevonden werd, officieel als vermist was, werden we door alle instanties met achterdocht behandeld.”

'Achterblijvers worden ook nog eens slachtoffer van lompe reacties, beschuldigingen en wantrouwen. We noemen dit ook wel ‘secundaire victimisatie’'

“We noemen dit ook wel ‘secundaire victimisatie’, omdat achterblijvers ook nog eens slachtoffer worden van lompe reacties, beschuldigingen en wantrouwen,” legt Franck uit. “Zij komen daardoor vaak niet aan hun verdriet toe, omdat ze worden afgeremd door allerlei triviale, bureaucratische zaken.”

Emoties naar de achtergrond

Zo gaat Steefs moeder anderhalve week na de vermissing van Rob alweer aan het werk, omdat ze nu zelf alle rekeningen moet betalen die zij en haar man eerder samen betaalden. “Zij voelde een loodzware verantwoordelijkheid voor mij en mijn broertje Luuk. Mijn moeder zat in vechtmodus, en duwde haar eigen emoties daarom naar de achtergrond”, aldus Steef.

“Dat heb ik lang niet gemerkt, want mijn moeder was er altijd voor me als ik haar nodig had. We voerden veel gesprekken over mijn vader en wat er gebeurd was. Maar dat was altijd op de momenten dat ík daar behoefte aan had. Zij was zo met alle verantwoordelijkheid bezig dat er geen ruimte was voor haar eigen verdriet.”

Opluchting

Pas een jaar na Robs vermissing kan de familie naar de rechter stappen om een zogenoemd ‘rechtsvermoeden van overlijden’ aan te vragen (tegenwoordig heet dit een 'vaststelling vermissing’). Steef zucht: “Daar was ik heel kwaad om, dat wij naar de rechter moesten om te bewijzen dat mijn vader écht overleden was en dat we niet de boel probeerden op te lichten. Ik heb altijd geleerd dat je onschuldig bent tot je schuld bewezen is, maar in vermissingszaken is het precies andersom.”

De zitting volgt negen maanden later. “Ik wilde daar per se bij zijn en heb ook mijn verhaal kunnen vertellen,” zegt Steef. “Aan de vraagstelling en antwoorden van de rechter merkte ik gelukkig dat er begrip voor onze zaak was. Dat was een opluchting, ik kan me herinneren dat ik toen voor het eerst dacht: we gaan het redden.”

Het is dan nog steeds niet voorbij, want na de zitting volgt er nog een beroepstermijn. Steef: “De procedurele kant van onze zaak duurde erg lang. Uiteindelijk was alles pas tweeëneenhalf jaar na het overlijden van mijn vader geregeld.”

Maatwerk

“Mijn moeder heeft zich daarna enorm ingezet voor anderen in vergelijkbare situaties als de onze. Ze is naar de media gestapt, er kwam politieke aandacht voor vermissingen en ze werkte samen met Slachtofferhulp om de situatie voor andere achterblijvers te verbeteren”, vertelt Steef. 

Franck Wagemakers vult aan: “We zijn als Slachtofferhulp Nederland sinds 2013 betrokken bij het ondersteunen van achterblijvers bij langdurige vermissingen. Samen met een aantal achterblijvers, zoals Karin van Gorkum (Steefs moeder, red.), hebben we in kaart gebracht waar zij nu allemaal tegenaan lopen. Vervolgens zijn we om tafel gegaan met de besturen van verschillende betrokken organisaties om met hen maatwerkafspraken te maken. Iedere vermissing is namelijk anders, en daarom is het van belang dat instanties maatwerk kunnen bieden.”

“Ik ben ontzettend trots op mijn moeder dat ze dit bereikt heeft, en het is ook echt een vooruitgang vergeleken onze situatie”, vertelt Steef. “Maar voor mij voelt het wel als een lapmiddel: in de kern klopt het gewoon niet. In de ideale situatie worden zaken veel sneller behandeld, en ligt de bewijslast niet bij ons, maar bij de instanties die ons als fraudeurs behandelden.”

Meer weten over  hoe Slachtofferhulp Nederland ondersteunt bij een vermissing?  Lees erover op hun website.