Daders MH17 straffen: hoe belangrijk is dat voor nabestaanden?

Gerechtigheid

‘We koesteren geen wrok of haatgevoelens jegens iemand’, zegt Jaap Westerveld. Zijn zus en diens echtgenoot zaten in vlucht MH17. Jaap hoopt dat degenen die het vliegtuig neerhaalden, worden gestraft. Maar hij wil ook verder kunnen zonder gerechtigheid. ‘Als je in wrok blijft hangen, kom je niet aan verwerken toe.’

Voor sommige andere nabestaanden ligt dat anders. Zoals Peter van der Meer, die zijn drie dochters en ex-vrouw verloor op 17 juli 2014 bij de ramp met vlucht MH17. Gerechtigheid is voor hem van cruciaal belang. ‘Het kan niet zo zijn, dat iemand 298 mensen vermoordt en niet wordt berecht.’

Frustrerend

Hoewel hij zijn leven er niet door wilde laten bepalen, waren de afgelopen vijf jaar waren wat dat betreft erg frusterend voor hem. ‘Het onderzoek heeft zo lang geduurd.’ In juni dit jaar wees het internationale onderzoeksteam vier verdachten aan en werd bekend dat het strafproces in maart 2020 van start gaat.

‘Als je in wrok blijft hangen, kom je niet aan verwerken toe.’

Voor iedereen die een dierbare heeft verloren als gevolg van moord, zie je dat gerechtigheid erg belangrijk is, zegt Victor Jammers van Slachtofferhulp Nederland. ‘Mensen willen dat recht gedaan wordt voor het onrecht dat hen is overkomen. Dat geldt ook voor nabestaanden van slachtoffers van vlucht MH17.’

Strafproces MH17

Jammers stuurde en stuurt bij Slachtofferhulp de ondersteuning van de nabestaanden aan. Destijds bij de aankomsten van de stoffelijke resten op vliegbasis Eindhoven en tijdens de informatie-bijeenkomsten, maar ook via de casemanagers en de website. Zelf sprak hij honderden nabestaanden de afgelopen vijf jaar.

‘Het kan niet zo zijn, dat iemand 298 mensen vermoordt en niet wordt berecht.’

Hij merkt dat het verlangen naar gerechtigheid bij de een veel groter is dan bij de ander. ‘Sommigen zeggen: “We zijn enorm verdrietig over wat er gebeurd is. Maar we merken dat het een belasting voor ons is om steeds maar weer met het strafproces bezig te zijn.” En er zijn ook nabestaanden die iedere snipper over het proces, de onderzoeken van Bellingcat en het internationale onderzoeksteam, willen weten. Die zitten er bovenop.’

Rouwen

Of die focus op gerechtigheid helpt bij het rouwproces, weet Jammers niet. ‘De een heeft er meer last van dat er nog geen schuldige is aangewezen, dan de ander. Er bestaat geen algemene regel voor. Je kunt niet zeggen dat het rouwproces is voltooid zodra het strafproces is afgerond en de dader is berecht. Dat verschilt per nabestaande’, zegt Jammers.

Wel merkt hij dat het voor sommige nabestaanden lastig kan zijn dat MH17 zo vaak in het nieuws is. ‘Voor mensen die zich van het strafproces willen afkeren, is dat niet goed. Ze willen het loslaten, maar dat lukt niet, want telkens duikt het weer op. Dat helpt niet bij het verwerken.’

Verzoening

Dat gerechtigheid kan helpen bij het rouwproces van MH17-nabestaanden, beaamt directeur Klaas-Jan Rodenburg van het Landelijk Steunpunt Verlies (LSV). Dit centrum was na Slachtofferhulp betrokken bij de begeleiding van nabestaanden.

‘De kunst is je te verzoenen met de situatie, los van de dader’

Maar Rodenburg plaatst er wel een kanttekening bij. ‘Stel dat de daders in de rechtbank zeggen dat ze onschuldig zijn. Of dat ze het zo weer zouden doen. Dan is dat heel ernstig voor het rouwproces. Zo kan er geen verzoening komen.’

Hij legt uit dat verzoening op meerdere niveaus kan plaats vinden: tussen mensen onderling, maar ook in een mens zelf. ‘De kunst is om je te verzoenen met de situatie, los van de dader.’

Briesende paarden

Hij maakt daarbij een onderscheid tussen het hart en de ziel. ‘Het hart is boos, schreeuwt het uit: “Ik wil vergelding, de daders moeten gestraft worden.” Het hart is als een groep briesende paarden dat de dood niet kan accepteren.’

Maar de ziel zegt iets heel anders. Rodenburg: ‘Die wil zich graag verzoenen, zich verbonden voelen met andere nabestaanden, zelfs met de rest van de wereld. Omdat we in liefde geboren zijn en die liefde graag willen doorgeven.’

‘De wond moet verzorgd worden’

Die twee met elkaar verenigen, is een moeilijk en tegelijkertijd boeiend proces, zegt Rodenburg. ‘Jezelf verzoenen met wat er gebeurd is op 17 juli 2014, is een innerlijk proces. Als je uiteindelijk kunt zeggen: “Het had nooit gemogen, maar ik heb er vrede mee”, dan is dat een kadootje voor jezelf.’

Rodenburg benadrukt dat de tijd niet alle wonden heelt. ‘De wond moet verzorgd worden. Dat kunnen we doen door als Nederlanders om de nabestaanden heen te gaan staan. Ze troost te bieden.’

Speciale uitzending Ik mis je – Vijf naar na MH17

Op zaterdag 13 juli zijn Peter van der Meer en Jaap en Diana Westerveld aan het woord in een speciale uitzending van Ik mis je. Deze staat in het teken van vijf jaar na de MH17-ramp. Presentatoren Minella en Arjan spreken ook luchtmachtpiloot Dick van Gasteren, die zijn verhaal vertelt op luchthaven Eindhoven.

Wil je op de hoogte blijven van deze bijzondere uitzending en de extra’s bekijken die niet op tv te zien zijn? Meld je dan aan bij deze speciale Facebookpagina. Of neem een kijkje op ons Instagramaccount.

Tekst: Jikke Zijlstra
Beeld: ANP / Pierre Crom