Daan Westerink | Ik ben niet zielig

4 juli 2017 · Leestijd 6 min

“Als je iemand zielig vindt, dan zeg je eigenlijk: ik vind je enorm hulpeloos”, stelt rouwdeskundige Daan Westerink. Dat werkt averechts bij mensen die verdriet hebben. Zij zijn absoluut niet zielig, maar hebben wel anderen nodig om met hun verdriet om te gaan.

Medelijden

Maryam is 15 jaar als haar vader heel plotseling overlijdt. Ze is op dat moment nog maar kort in Nederland nadat ze met haar ouders, broers en zusje voor de oorlog in Afghanistan vluchtte. Wat ze heel erg vindt, is het medelijden dat sommige mensen uit haar omgeving met haar hebben. Daardoor krijgt ze het gevoel dat mensen haar zielig vinden. En dat is ze absoluut niet.

Maryam heeft van jongs af aan een zeer bijzondere band met haar vader. “Mijn vader hield van al zijn vijf kinderen evenveel. Maar net als met de vingers van een hand zijn er natuurlijk verschillen tussen ons. Ik leerde mijn vader in het laatste jaar van zijn leven op een hele andere manier kennen.”

Ik kreeg het gevoel dat anderen me zielig vonden en dat wilde ik helemaal niet

“Hij kon naast vader ook een vriend zijn en grapjes maken. Het leukste was een wedstrijdje houden wie die dag de meeste Nederlandse woorden had geleerd. Wat ons heel dicht bij elkaar bracht was de natuurkunde. Mijn vader en ik beleefden plezier aan het ontrafelen van ingewikkelde natuurkunde- of wiskundeopgaven. Hij zei dat als je wiskunde snapte, je alles kon studeren.”

Adviezen

Als jonge puber kan ze na zijn dood maar met heel weinig mensen over haar vader praten, behalve met haar familie. “Wat ik toen niet prettig vond is dat sommige mensen je min of meer dwingen om te praten ook al geef je aan dat je daar geen behoefte aan hebt. Of ze adviseren wat je wel of niet moet doen. Allemaal goed bedoeld maar op dat moment vond ik dat niet leuk.” Ze merkt dat veel mensen niet goed naar haar luisteren of zeggen hoe ze moet leren omgaan met het verlies van haar vader.

Zielig

Helemaal onprettig vindt ze het als ze merkt dat mensen medelijden met haar hebben. “Want dan krijg ik het gevoel dat ze me zielig vinden en dat wil ik helemaal niet!” Als je iemand zielig vindt, dan zeg je eigenlijk: ik vind je enorm hulpeloos. En dat werkt bij Maryam en veel andere nabestaanden totaal averechts. Aandacht krijgen omdat mensen je zielig en zwak vinden, betekent dat je niet gelijkwaardig bent.

Bovendien wil Maryam niet alleen leren om te gaan met haar verdriet, ze doet heel veel moeite om verder te leven, in de geest van haar vader, en daarom wil ze overeind blijven staan. En dus wil ze haar verdriet niet met iedereen delen. Omdat ze het gevoel heeft dat anderen er dan mee aan de haal gaan. Iets voor haar op willen lossen wat niet op te lossen valt.

Ze vertelt wat ze wel nodig heeft. Haar eigen gezin speelt daarbij een grote rol.

Hij luisterde wel, met tranen in zijn ogen

“Ik had behoefte aan rust en verliet alle gesprekken als het over mijn vader ging, behalve thuis. Daar wilde ik wel praten en dat gebeurde dan ook. Het was in het begin ook heel moeilijk om over hem te praten, want de naam van mijn vader noemen was voldoende om iedereen te laten huilen. Ik heb mijn moeder toen gevraagd ‘Moet ik zwijgen of niet?'”

“Maar ze vond het juist fijn om over papa te praten. Het was goed voor haar en ook voor mij. Mijn broertje ging altijd weg als we over papa praatten, dan ging hij op de bank televisie kijken. Maar hij luisterde wel, had tranen in zijn ogen tijdens het kijken. Nu kan hij er wel over praten.”

Praatmaatschappij

Maryam en haar familie vonden het lastig om het verdriet met elkaar te delen, maar deden dat wel, ieder op zijn eigen manier. Ze vonden elkaar niet zielig, ze maakten allemaal hetzelfde verlies mee, misten hun vader en man heel erg en vonden troost bij de gesprekken over hem.

In onze praatmaatschappij vinden we eigenlijk dat we kinderen en volwassenen ook buiten die vertrouwde omgeving moeten laten praten, zodat het verdriet verwerkt wordt. Maar als je zelf afscheid hebt moeten nemen van je zo geliefde partner, kind, ouder, broer of zus, dan weet je dat er geen sprake is van verwerken, van de dood een plekje geven.

Herinneringen

Wat Maryam en haar familie doen, is de liefde voor haar vader een plekje geven. De herinneringen aan de meester in de natuurkunde, aan de allerbeste ontbijtjesmaker van de wereld, die herinneringen helpen haar ook nu nog om verder te gaan in haar leven. Niet bij de pakken neerzitten, dat was het credo van haar vader.

En daarmee bedoelde hij niet dat je geen verdriet mag hebben, dat je niet mag zitten, maar dat het er uiteindelijk ook om gaat om op te staan. Met alle hulp die jij daarbij nodig hebt. En daar is niets zieligs aan. Het gaat om het opstaan, niet om het vallen.

Het gaat om het opstaan, niet om het vallen

Mag je dan helemaal niet aangeven dat je het rot vindt wat iemand heeft meegemaakt? Natuurlijk wel. Graag zelfs. Aangeven dat je meeleeft is alleen iets heel anders dan die ander zielig vinden.

Wil je laten merken dat je meeleeft? Een paar handreikingen:

Je moet niet praten, je mag. Push iemand dus niet.
Dat iemand niet in je bijzijn huilt, wil niet zeggen dat het verdriet voorbij is
Afleiding is ook belangrijk in een rouwproces
Vraag waar iemand behoefte aan heeft. En luister naar het antwoord.
Blijf wie je bent: een betrokken docent, werkgever, buurvrouw, collega, vriendin. Gedraag je niet als hulpverlener.
Nabestaanden zijn niet zielig, maar ze hebben je wel nodig.
Geef ruimte aan verdriet maar ook aan herstel.
Doe normaal tegen nabestaanden, reageer niet dramatisch.
Pak het verdriet niet af, het verdriet is van de ander. Geef dus geen advies.
Zeg niet dat je het begrijpt als dat niet zo is.

Maryam heet in werkelijkheid anders. Haar naam is bij de redactie bekend.

Thomas: ‘Mijn moeder heeft zichzelf het overlijden van mijn broer altijd verweten’