Nieuwe podcast 'Verdwenen': 'Bij een vermissing staat alles stil – en precies dat maakt het zo ondraaglijk'

Wat maakt een gesprek over vermissing anders dan een gesprek over rouw?

“Vooral het niet kunnen rouwen. Bij een overlijden weet je vaak wat er is gebeurd en dat er een einde aan het leven van iemand is gekomen. Bij een vermissing blijven er grote vragen hangen. Is mijn geliefde, zoon, moeder nog in leven? In welke werkelijkheid leef ik eigenlijk? Achterblijvers hebben vaak geen idee van de omstandigheden waar hun dierbare in heeft gezeten of nog zit. Die onzekerheid kan tergend zijn en de grootste wanhoop opleveren. Ik hoorde laatst iemand zeggen dat bijna nog beter te leven met het idee dat iemand suïcide heeft gepleegd, dan dat iemand weg is en niks meer laat horen. In de tientallen gesprekken die ik met achterblijvers mocht voeren, drong zich regelmatig het beeld op van een persoon, vastgenageld aan de rand van een donker zwembad. Bij een overlijden kun je het zwembad in en voelen hoe het water is, rouwen, leven met verlies. Bij een vermissing kijk je naar het beklemmende water, niet wetend of je er ooit in terechtkomt.”

De eerste aflevering van Verdwenen is vanaf vandaag te beluisteren! Artikel gaat verder onder de aflevering.

Welke gesprekken sprongen er voor jou uit?

“Dat zijn er veel. In één verhaal vertelt een jonge vrouw over haar vader, die elf dagen vermist werd. Haar vader had een kwetsbare psychische toestand, haar moeder was mantelzorger. Toen er een bruiloft was in Marokko, zei de dochter - zelf moeder van een jong zoontje  - liefdevol: ‘Ga jij maar naar familie toe, ik let wel een week op papa.’ Net in die week raakte haar vader vermist. Haar verhaal laat zien hoe diep de liefde voor je ouders kan gaan, hoeveel verantwoordelijkheid je ook als dochter kan voelen en hoe groot de zoektocht is om het verleden aan te kunnen kijken. Het raakt mij als mensen eerlijk durven te zijn over wat ze voelen.

'Al die tijd dacht dat broertje dat ze hem niet zouden zoeken als hij vertrok'

Ook het verhaal van een zus die als achterblijver haar verhaal vertelt, maakte indruk op me. Haar broertje was vermist geraakt en werd jaren later levend teruggevonden. Ze zijn nu weer een band met elkaar aan het opbouwen. Al die tijd dacht dat broertje dat ze hem niet zouden zoeken als hij vertrok. Hij dacht: ze missen mij niet. Dat kwam binnen. Realiseren we ons hoe kostbaar we zijn voor elkaar?”

Wat waren eye openers tijdens het maken van Verdwenen?

“Mensen gaan verschillend met de vermissingen om. Er zijn achterblijvers die op een gegeven moment zeiden: nu gaan we stoppen met zoeken. Dat vraagt om veel moed: wat nou als die 0,0001% waar is en iemand toch nog ergens zit? Maar blijven zoeken vraagt ook moed. Het continue zoeken naar antwoorden kan slopend zijn en veel kosten, ook van je leven in het nu.

'Je krijgt post van bedrijven: ‘Gefeliciteerd, je zoon is achttien geworden’, terwijl je al anderhalf jaar niets van hem hebt gehoord'

En dan is er het gedoe met instanties. Bij een vermissing loop je vast in allerlei praktische gevolgen waar niemand je op voorbereid heeft. Zo moet je in Nederland een zorgverzekering hebben. Als je sterft, houdt die verzekering op. Maar als iemand vermist wordt, wat doe je dan als achterblijver? Allerlei verplichte betalingen blijven doorlopen. Bij een vermissing krijg je post van bedrijven: ‘Gefeliciteerd, je zoon is achttien geworden’, terwijl je al anderhalf jaar niets van hem hebt gehoord. Er is wel veel werk verzet door Slachtofferhulp en andere deskundige organisaties. Maar het blijft natuurlijk hartstikke pijnlijk als je vermiste dierbare een brief krijgt met ‘het is weer tijd voor de jaarlijkse tandartscontrole’.”

Wat raad je omstanders van achterblijvers aan om wel of niet te zeggen of te doen?

“Laat de achterblijver leidend zijn in communicatie. Durf te vragen: ‘Wil je praten, of niet?’ Dat kan per dag, zelfs per uur, verschillen. Veel mensen vinden het juist pijnlijk als er níet meer over hun dierbare wordt gepraat. En vaak is het een opluchting als ze niet alleen hoeven te spreken over de pijn, maar óók over de grappige herinneringen, de liefde, of wat iemand hen heeft meegegeven.”

Wat hoop je dat dat de podcast Verdwenen teweeg gaat brengen?

“Ik heb het zelf als heel, heel kostbaar ervaren om deze maanden met zoveel achterblijvers te mogen praten. Ik hoop dat de podcast tot meer begrip leidt. Want het leven raast vaak maar door. Onze agenda’s puilen uit, alles moet snel. Juist in zo’n wereld is het belangrijk om stil te staan bij hoe kostbaar we voor elkaar zijn, en dat geen mens echt misbaar is.”

Beluister Verdwenen via jouw favoriete podcast app.

Foto: Moon Jansen