Anne verloor haar vader - en maakte een kunstwerk dat je niet meer loslaat

2024. Anne Cappendijk is op een mooie zomerse dag aan het werk in de Castricumse boekhandel als opeens haar oom binnenkomt. Huh, hij hier?, denkt ze. Hij komt nooit hier. Ze voelt meteen: dit is niet goed. “Mijn oma is vast overleden”, zegt ze tegen zichzelf. “Zo zal dat dan gaan.”

'Wat maakt het uit dat ik water bij me heb? Niets maakt dan meer uit’

Het is niet haar oma. Het is haar vader. Haar vader en moeder zijn op dat moment op vakantie in Frankrijk. “Ik heb de boel bij elkaar geschreeuwd, het is zo bizar als je dit te horen krijgt.” De mensen van de boekwinkel helpen haar om haar spullen te pakken. Thuis gooit ze nog even snel haar tekenspullen in haar tas en ze rijden nog diezelfde nacht naar Eindhoven om het vliegtuig naar Nice te halen.

Onwerkelijke reis

In het vliegtuig naar Nice zit ze plots tussen jonge vrolijke vakantievierders, het is hartje zomer, overal toeristen. Ze is in shock, vol ongeloof. “Gaan we hem dan nu zien? Ik snap het niet, dit klopt niet, dit is niet waar. Ik hoor hier helemaal niet te zitten.”

De security op het vliegveld controleert haar waterfles. Daar zit water in. En dat mag niet. “Wat maakt het uit dat ik water bij me heb! Niets maakt dan meer uit.”

Plots in elkaar gezakt

Als ze aankomen in Nice is alles onduidelijk. Het duurt lang voordat ze weten waar haar vader is. Ze huren een auto. “Dat was ook weer zo gek, zo druk, overal mensen die naar het strand gingen, nergens een parkeerplekje. Op enig moment hebben we de auto maar ergens tussen geduwd, we hebben in een cafeetje gewacht op mijn moeder.”

‘Zo’n kil gebouw, waar je vader dan opeens ligt, dat is zo gek’

Haar moeder vertelt dan dat haar vader tijdens een van hun geliefde fietstochten plots in elkaar gezakt is. Eigenlijk weet Anne nu nog steeds niet waaraan haar vader precies is overleden. “Ik denk een hartstilstand, ik ben daar nu wel steeds over aan het nadenken.”

Beetje eng

“Ik wist niks, ik had nog nooit zoiets meegemaakt. Niemand had me verteld dat iemand dan opgebaard moet worden en hoe dat dan gaat. Ik voelde dat dit wel eens de laatste keer zou gaan zijn dat ik hem zou zien.”

Haar vader ligt opgebaard op een verlaten industrieterrein buiten de stad. “Zo’n kil gebouw, waar je vader dan opeens ligt, dat is zo gek.” Ze vindt het ook een beetje eng, en dat vindt ze ook stom van zichzelf, dat ze dat denkt.

Laatste contact met papa

Ze maakt zelf de rouwkaart voor haar vader. Ze beschildert zijn kist. “Het helpt om iets te doen”, zegt ze. “Dingen die je doet om het een soort van eigen te maken.”

De laatste keer dat ze haar vader sprak, was de avond voor zijn overlijden. Ze hadden gebeld. Anne was net verhuisd naar Amsterdam en hij vroeg hoe het daar was. Ze vertelde dat ze zin had om een keertje bij de queer hockey club te gaan kijken. Hij had gezegd dat ze dat moest doen, dat hij trots op haar was, dat hij het leuk vond dat ze daar zou gaan kijken.

'Je wilt weg, maar het kan niet'

Als ze terug is in Nederland, gaat ze er meteen naartoe, ondanks de chaos in haar hoofd, want “ik had mijn vader verteld dat ik dit ging doen, dus ging ik het doen.” Ze ziet er wel tegenop, maar “het was er gelukkig heel leuk. En sporten helpt.”

Afstudeerproject

Drie weken later hoort ze dat ze moet afstuderen. Altijd al is ze gefascineerd door chaos op de weg, verkeersinfarcten, ochtendspits. Dat je vastzit, en nergens uit kunt, en de verkeersborden je in de war brengen, in plaats van helpen. “In Amsterdam zijn zoveel werkzaamheden, en dan plaatsen ze overal borden, en daar wordt het alleen maar chaotischer van. Je wilt weg, maar het kan niet.” Ze voelt een soort drang. Dit is het juiste moment om dit te maken.

‘Hij had gezegd: ‘Als jij afstudeert moet het groot zijn, dat niemand daar omheen kan’’

Het wordt een grote installatie die bestaat uit 92 verkeersborden die samen een verkeersinfarct uitbeelden. Je kunt niet terug, je kunt niet verder. Een spreekwoordelijke ochtendspits, je zit klem, opgesloten. De vele verkeersborden helpen niet en wijzen je niet in de juiste richting.

Mourning Traffic

Eerder had haar vader gezegd: “Als jij afstudeert moet het groot zijn, dat niemand daar omheen kan, het moet midden in de aula staan.” En daar staat het, op school, midden in de aula.

Met haar installatie Mourning traffic wil ze haar altijd al aanwezige fascinatie voor wegwerkzaamhedenchaos verbeelden, maar nu dieper, intenser. De installatie heeft vier kanten, met de verschillende thema’s: het horen van het bericht, het regelen van de uitvaart, de periode erna, en de herinneringen.

Bewustwording

Ze wil bewustwording creëren. “Ook voor de mensen die zo goedbedoeld mij de weg willen wijzen, of adviezen geven. Vaak leidt dat bij mij tot chaos. Wat wel helpt is luisteren. En blijf komen, ook een paar maanden later, een jaar later, een paar jaar later. Want het heeft me veranderd, ik draag het mijn hele leven mee.”

‘Dat mensen mijn werk zien, dat helpt. Dan zien ze mij’

Sta eens stil bij iemand die zoiets meemaakt. “Als je zelf zoiets niet meemaakt, weet je niet hoe het voelt, maar ikzelf ben er steeds mee bezig. Daarom wilde ik de installatie ook groot maken.” Bij de expositie op school maakt ze mee dat de mensen inderdaad even stil staan: “Sommige mensen gingen huilen, en ze gingen over hun verdriet praten.”

Nominatie

Zo heeft ze van verkeersborden een zandloper gemaakt. Twee driehoeken op elkaar. Het bovenste deel is gevuld met opmerkingen zoals: “Ik ben er altijd voor je”, “Je mag me altijd bellen”, en het onderste deel met: “Je ziet er gelukkig uit, is de storm al gaan liggen?” Dit is wat mensen soms zeggen.

De kunstinstallatie Mourning Traffic is genomineerd voor de HKU Award die op 18 september in Tivoli wordt uitgereikt. Ze is uitgenodigd om op de Dutch Design Week haar installatie te plaatsen. Dat geeft haar nog meer de kans om te laten zien wat verdriet met je doet.

“Of dit helpt bij de verwerking, vragen de mensen mij. Nee, zeker niet, zo’n verlies kun je niet verwerken, je draagt het mee. Dat mensen mijn werk zien, dat helpt. Dan zien ze mij.”

Als je het leuk vindt om meer te weten over het werk van Anne, neem dan een kijkje op haar website: www.annecappendijk.com