Rouwen is normaal

Wat is rouw?

In ons leven komen we veel verschillende vormen van verlies tegen. Verlies van een baan, van je gezondheid, een scheiding, of verlies van een kinderwens. Bij alle vormen van verlies komt rouw om de hoek kijken: het verwerken van dat verlies. En hoewel verwerken heel actief klinkt, alsof je er lekker mee aan de slag kan gaan, is rouw vaak iets dat je overkomt. Het overvalt je, en je weet niet wat je ermee moet. Er is geen handleiding voor. En al zou die er zijn, dan nog heeft het geen zin want iedereen rouwt anders.

Ik merkte dat rouw niet te voorspellen is toen mijn vriendin plotseling overleed. Mijn eerste reactie: ik schoot meteen in de actiemodus. Wat kon ik doen? Ik ging op zoek naar oude foto’s van ons samen, las haar brieven, schreef een speech voor de begrafenis en wilde eindeloos veel herinneringen ophalen. Ik wilde haar plotselinge dood verwerken door er vat op te krijgen. Om mij heen zag ik mensen die haar dood wilden verwerken door iets creatiefs te maken, of die zich liever afsloten voor de buitenwereld.

Na de begrafenis werd dat anders. Mensen zaten minder op mijn verhalen en herinneringen te wachten. De stapel brieven had ik al tig keer doorgelezen en de foto’s hadden een plekje. Als anderen tegen mij wilden praten over haar had ik daar niet altijd zin in. Ik ging haar verlies verwerken door het te reconstrueren. Waarom was zij doodgegaan? Wie had zij de laatste dagen gesproken? Hoe waren wij de laatste keer uit elkaar gegaan? Had ik iets anders kunnen doen?

Weer later bezocht ik de concerten waar ik met haar naar toe ging. Ik luisterde haar muziek en droeg (letterlijk) haar schoenen. Zo voelde ze dichtbij. In de tussentijd verwerkten de mensen om mij heen hun verdriet op hun eigen manier. Soms vonden we elkaar daarin, vaak ook niet.

Kenmerken van rouw

Er is geen juiste vorm van rouw. Is er wel een foute? Nee. Natuurlijk kan rouw zo gecompliceerd worden dat professionele hulp goed is, maar zelfs dan: alle vormen van rouw zijn normaal.

De laatste jaren is er veel geschreven over rouwverwerking. Een terugkerende conclusie in al die boeken van al die deskundigen is dat rouw een individueel proces is dat je niet kunt kaderen of voorspellen. De 5 fases van de rouw (beschreven door Elisabeth Kübler-Ross) zijn jarenlang te rigide op elk rouwproces geplakt, want tegenwoordig zijn de deskundigen het er wel over eens dat rouw in golven komt en veel verschillende kenmerken heeft.

Wat we allemaal kennen: de huilbuien, verdriet en boosheid. Maar er zijn ook kenmerken van rouw waar niet zo snel aan gedacht wordt, of waarvan je zelf niet eens doorhebt dat het door je rouwverwerking kan komen. Om maar eens wat kenmerken op te sommen:

Fysieke rouw

Als je iemand mist, kun je dat fysiek voelen. Je kunt het ijs- en ijskoud hebben. Ook al is het buiten 20 graden, een trui met sjaal is nog niet genoeg om de kou uit je botten te krijgen.

Rouw kan ook fysieke pijn geven zoals spierpijn, buikpijn, hoofdpijn, of andere onverklaarbare pijnen.

Ander gedrag

Door je rouw kun je anders gedrag gaan vertonen dan je van jezelf kent. Je kunt roekeloos worden, impulsief (zomaar een grote aankoop doen terwijl je dat eerder nooit deed), of zelfs agressief. Misschien zoek je wel (onbewust) ruzie met mensen die je proberen te steunen. Dat kan lastig zijn om te begrijpen, zowel voor jezelf als je omgeving. Weet dat het wel bij rouw kan horen, hoe ingewikkeld ook.

Persoonlijkheid

Naast je gedrag kan ook je persoonlijkheid anders worden. Meestal is dat tijdelijk, maar het kan best lang duren. Van een positief, zelfverzekerd persoon kun je je twijfelend en angstig gaan voelen. Je weet niet meer zeker wat je wilt of wat je voelt. Je kunt in een depressie komen of (sociale) angsten ontwikkelen. Allemaal vormen van rouw die normaal zijn.

Normale rouw

Toen ik op een dag naar mijn werk ging in de schoenen van mijn overleden vriendin, voelde dat prima. Mijn voeten pasten precies in haar ingelopen Nikes. Het voelde heel warm en dat gevoel ontroerde me. Het idee dat haar voeten de schoenen gedragen hadden en dat het vuil op de zolen afkomstig was van de plek waar zij liep… Zo dichtbij had ze sinds haar dood niet meer gevoeld. Maar door de reacties van anderen kreeg ik het gevoel dat het niet normaal is om met de schoenen van een dode te lopen. Mensen waren geschokt. Ik heb ze nooit meer gedragen.

Inmiddels heb ik geleerd en gelezen dat er geen goede of foute manier van rouw is. Er zijn talloze vormen van rouw die stuk voor stuk normaal zijn. Misschien helpt het om te weten dat de pijn die je voelt, het gedrag dat je vertoont; dat het erbij hoort.

En natuurlijk zijn niet alle vormen van rouw oké voor je omgeving, hoe verklaarbaar ze ook zijn. Daarom is het goed als de mensen om je heen begrijpen waar jouw gedrag vandaan komt, zodat ze je ook kunnen helpen daar eventueel hulp bij te zoeken.

Maar dat rouw doodnormaal is: dat mag duidelijk zijn. Rouwen doe je op je eigen manier, en dat is oké.

Ik doe morgen ‘mijn’ oude Nikes weer aan.

Maartje Nitrauw