Lies Nijman | Geborgenheid voelen in een tijd van rouw

Verlies van geborgenheid

Het is zijn eerste verjaardag zonder zijn vader. 27 jaar is hij geworden. Het is leeg zonder hem. Wat moet je met zo’n dag als je vader net is overleden? Hij vraagt zich af of hij ooit nog kan genieten van het leven. Alles voelt anders. Alsof er een gat is geslagen. Vlak na het overlijden van zijn vader voelde het alsof hij door zijn ruggengraat ging: ‘Papa was mijn ruggengraat’.

Een van de gevolgen van het overlijden van een dierbare is het verlies van geborgenheid. We beseffen pas goed hoe belangrijk deze geborgenheid voor ons was, als we die kwijtraken. Als we vanzelfsprekend op onze ouders, partner of kinderen konden terugvallen. Als we konden schuilen en huilen bij onze geliefden.

‘We zoeken, dwalen. Zelf liep ik achter elkaar de trap op en af.’

Een belangrijke wegwijzer in het doolhof van de rouw was voor mij het begrijpen van het belang van geborgenheid en wat het betekent als je dat verliest.

Lees hier over een andere belangrijke wegwijzer: informatie.

Geen grond meer onder mijn voeten

Het valt niet mee om dit verlies van geborgenheid te omschrijven. Waar zit dat? Hoe ziet dat eruit? Mensen zeggen: ik heb geen dak meer boven mijn hoofd. Geen grond meer onder mijn voeten. Ik voel me naakt. Ik ben mijn bescherming kwijt. Mijn huid is dunner.

Je geborgenheid verliezen is het ontheemd, thuisloos zijn. ‘Ontheemdheid’ is afgesneden zijn van je wortels, je vertrouwde omgeving kwijt zijn. We zoeken, we dwalen, we weten niet waar we het zoeken moeten. Al het vertrouwde is weg. Zelf liep ik achter elkaar de trap op en af. Ik had altijd een omslagdoek om mijn schouders. Had de neiging laag te zitten.

Bed-bad-brood voor de ziel

Toen ik een boek over het joodse rouwproces las, werd ik jaloers op deze duidelijke richtlijnen. Duizenden jaren rouwcultuur heeft een aantal zeer helpende gebruiken en rituelen opgeleverd, die een groot gevoel van geborgenheid bieden aan rouwenden. Alles is erop gericht om een ‘bedding’ te vormen. Zoals de rivier van beide kanten wordt omgeven door een rivierbedding. Niet alleen wordt geborgenheid geboden door de vaste gebeden en rituelen, maar ook door bed-bad-brood voor de ziel. Zowel de rouwenden als de omstanders weten wat er van hen wordt verwacht om er ook op dat gebied voor elkaar te zijn: er wordt voor eten gezorgd. Mensen komen een periode bij de rouwenden zitten, luisteren, zeggen niets.

De richtlijnen voor mensen die rouwen, maken het hen mogelijk om toe te geven aan het verdriet en de pijn. Alles om hen heen is erop gericht om hen te helpen om dit te mogen beleven. Daarnaast zijn er manieren om hen te helpen om weer terug te komen bij de gemeenschap en het hen zo, stap voor stap, mogelijk te maken om hun leven weer voorzichtig op te pakken.

Het belang van erkenning

Het verraste mij dat een aantal dingen die ik zelf al deed, in het boek werd beschreven. Je zit laag, je maakt je niet op, anderen zorgen voor eten, je gaat niet naar je werk, je luistert niet naar muziek, je gaat niet naar de kerk, je hoeft niet met anderen mee te leven. Veel gebruiken passen alleen bij de joodse cultuur, maar een aantal had ik zelf ondervonden en waren een logisch gevolg van het kwijtraken van de geborgenheid als iemand overlijdt.

‘Geborgenheid is een prachtig geschenk wat we elkaar kunnen bieden.’

In Nederland hadden wij ook een aantal gebruiken. Vooral de buren waren veel meer betrokken bij het hele gebeuren. Het werd zichtbaar in de omgeving. Er werd meegeleefd. De meeste gebruiken en rituelen kwamen vanuit de kerk.

Waarom hebben wij dit losgelaten? Waarom is er bijna niets meer over wat ons helpt om deze tijd te mogen beleven? Natuurlijk, niet iedereen zit erop te wachten om een rouwband te dragen of om een wit laken voor de ramen te hangen. Maar nu deze gebruiken zijn vervaagd, is er ook geen herkenning en erkenning. Daardoor is er minder meeleven, minder respect en begrip, en dus minder geborgenheid vanuit de samenleving.

Mild zijn voor jezelf

Geborgenheid is een prachtig geschenk wat we elkaar kunnen bieden. Daar hoort warmte bij, zachtheid, genegenheid en veiligheid, dus ‘bed-bad-brood’ voor onze rauwe emoties.

Het helpt als je mild bent voor jezelf en toegeeft aan deze behoeften die volstrekt normaal zijn als je je ruggengraat kwijt bent, of het dak boven je hoofd.

En hoe moet het zijn als je thuis nooit geborgenheid hebt gekend en dan te maken krijgt met verlies? Dan ben je dubbel ontheemd.

Afspraken maken

De tijd van rouw vraagt om de verzorging van onze ontheemdheid. Laten we dit met elkaar als familie, als kerk, of als vrienden concreet maken. Laten we een bedding vormen om elkaar een lange tijd deze geborgenheid te bieden. Het is een mooie uitdaging om met elkaar om de tafel te gaan zitten en afspraken te maken. In het bijzonder voor mensen die deze geborgenheid sterk missen, of nooit hebben gekend.

Kijk! Op deze manier willen wij een veilig dak boven elkaars hoofd zijn. Dit spreken wij met elkaar af zolang wij deze geborgenheid nodig hebben.