Lies Nijman | Opeens hoor ik er niet meer bij!

Opeens hoor je er niet meer bij

‘Toen onze zoon overleed, hoorden wij opeens niet meer bij de groep ouders die de ouderraad vormden op zijn school. Omdat hij ons enige kind was, vielen wij in een zwart gat. De contacten zijn langzaam verwaterd. Naast het diepe verdriet door het gemis, was dit een extra verlies wat de rouw enorm versterkte.’

Bij Klaas en Irene, de ouders die dit vertellen, staan tranen in hun ogen. Ook al is het heel lang geleden, ze herinneren het zich nog zo goed. Het ‘er niet meer bij horen’ was een van de gevolgen waardoor zij langzaam beseften hoeveel verliezen er nog bovenop het sterven van hun zoon zouden volgen.

Je kunt je niet voorbereiden

Hoe ga je om met alle extra gevolgen van het verlies van een geliefde? Hoe kunnen we er als naasten voor zorgen dat we dit extra verlies zo veel mogelijk beperken? En kan dat eigenlijk wel?

‘Opeens hoorde ik daar niet meer bij. Toen ik dat echt besefte, brak ik.’

Op verlies kun je je nauwelijks voorbereiden. Al helemaal niet als de dood plotseling komt. Door een ongeluk of een hartaanval. Maar ook na een ziekbed en sterfbed kun je totaal verrast worden door de ingrijpende gevolgen. Zelfs als je ‘goed’ afscheid hebt genomen, kun je nog overvallen worden door heftige emoties. Naast het gemis van degene waarvan je hield, hebben veel emoties ook te maken met het ‘er niet meer bij horen’.

Pijnlijke gevolgen

Ook ik vond dat een van de pijnlijke gevolgen van het overlijden van mijn man: het kwijtraken van het ‘erbij horen’. Wij hoorden samen bij een vriendengroep. Wij wilden samen een open huis zijn voor onze buurt. Wij hoorden samen bij een groep oudsten(leidinggevenden) van onze kerk. Opeens hoorde ik daar niet meer bij. Rationeel kon ik wel begrijpen dat het zou veranderen, maar relationeel kon ik dat niet verwerken. Toen ik dat echt besefte, brak ik. Het raakte mij diep.

‘Erbij horen is een diepe menselijke behoefte. Er niet meer bij horen, grijpt dus diep in.’

De verhalen die ik daar later over las en hoorde, raakten mij. Over ouders die hun enige kind verloren en daardoor niet meer bij de sportclub hoorden waar ze zich met hart en ziel voor hadden ingezet. Over een kind dat niet meer mocht meespelen, omdat het geen vader meer had. Over een groep vrienden die de vrouw, die weduwe was geworden, niet meer meevroegen op hun jaarlijkse weekendje weg. Over de vrouw van een predikant, die niet alleen haar man verloor, maar ook hun huis, de geestelijke zegen en de vele contacten waarvan zij altijd enorm genoten had.

Respect voor de pijn

Ook daarom is rouw zo heftig: je kunt je hier niet emotioneel op voorbereiden. Niemand kan precies uitleggen hoe dat voelt. Niemand kan zeggen hoe lang het gaat duren. Niemand die de verdere gevolgen kan overzien. Er zijn daardoor veel onzekerheden die je – samen met de pijn van het gemis – het hoofd moet bieden. Dat kan beangstigend zijn.

Erbij (blijven) horen is een diepe menselijke behoefte. Er niet meer bij horen, grijpt dus diep in. Het is logisch dat dit ons pijnlijk raakt. Het is goed zelf respect te hebben voor deze pijn. Het laat zien hoe belangrijk diegene was die je nu moet missen.

Sommige veranderingen zijn – vroeg of laat – onvermijdelijk. Kun je dan toch als naasten iets betekenen voor rouwenden, waardoor deze pijn van dat extra verlies verzacht kan worden?

Het geschenk van ‘erbij blijven horen’

Mijn ervaring, en gelukkig ook van veel anderen die ik heb gesproken, is dat dit zeker kan. We kunnen elkaar het geschenk bieden van het ‘erbij blijven horen’, zo lang dat nodig en mogelijk is. Het zou ook goed zijn als je jezelf dit als rouwende gunt. Ook al is het misschien ‘voorlopig’, het kan enorm helpen als je niet alles tegelijk verliest.

Zo vertelde Riek, de vrouw van een oudste uit een kerk, dat zij zelf mocht kiezen of zij betrokken wilde blijven bij de oudstengroep, nu haar man was overleden. Zij bleef van harte welkom. Zij vond dat zeer troostend. Het gaf haar ruimte en tijd.

Gijs en Tineke vertellen dat zij na het overlijden van hun dochter gevraagd werden voor een speciale taak als gastvader en –moeder in de klas. Juist om met de tieners in gesprek te gaan over de dramatische manier waarop hun dochter om het leven was gekomen.

Gun het jezelf

De drie collega’s waarmee mijn man regelmatig uit eten ging, kon je gerust ook zijn vrienden noemen. Ik kende hen nauwelijks, maar zij hebben mij – nadat mijn man overleed – jarenlang mee uit eten genomen. Dat vond ik heel leuk en verrassend. Toen zij mij voor het eerst vroegen, wilde ik mij terugtrekken, maar later besefte ik dat ik het mezelf moest gunnen.

‘Ik wilde niet plotseling alleen maar met vrouwen koffiedrinken’

Anderen spraken uit dat zij als echtpaar samen met mij bevriend wilden blijven. Daardoor belde soms de man hoe het met mij ging. Dat betekende veel voor mij. Ik wilde niet plotseling alleen maar met vrouwen koffiedrinken. Een stevige boom opzetten met een man – wat ik erg miste – had ook zo mijn voorkeur. Ik gunde het mezelf.

Een onderschat geschenk

Mensen die een ingrijpend verlies hebben geleden, zijn misschien wel een onderschat, kostbaar geschenk aan familie, vrienden, de samenleving, of de kerk. Van hen leren we namelijk wat belangrijk is. Misschien kunnen wij ons vaker laten zegenen en inspireren door mensen die juist door het lijden en de dood hebben geleerd wat belangrijk is in het leven: liefde, oprechte zorg voor elkaar en erbij horen.