Esther verloor haar enige broer: ‘Juist door het overlijden van Renzo, leef ik meer’

‘Ik wist dat het niet goed met hem ging. Dat was deels psychisch, maar ook door diverse omstandigheden in zijn leven’, vertelt Esther van Apeldoorn (50), nu tien jaar later. ‘Alleen ik wist niet dat Renzo met zelfmoordgedachten rondliep. Dat hij een eind aan zijn leven maakte, kwam als donderslag bij heldere hemel.’

Shock

Op 11 februari 2010 wordt er middenin de nacht gebeld, Esthers toenmalige man neemt op. Dan vertelt hij het heftige nieuws aan Esther: haar enige broer is overleden. ‘Ik was in een soort shock. Mijn ex-man bleef thuis bij onze drie kinderen en ik ben direct naar mijn ouders gegaan. Renzo heeft twee kinderen, zijn zoon was op dat moment 16 en zijn dochter 11 jaar oud. Zijn zoon zag ik die nacht, het was verschrikkelijk om te zien wat het overlijden van zijn vader met hem deed.’

‘Voordat ik antwoord kon geven, vroegen ze: en hoe gaat het met je ouders?’

Broer

‘Bij overlijden van een volwassene gaat de aandacht vaak -terecht- naar de partner, kinderen en de ouders. Als broer of zus sta je net in het kringetje daarbuiten. Daardoor voelde ik naast verdriet ook zorg voor mijn ouders en de kinderen van mijn broer. Mensen vroegen wel hoe het met mij ging. Maar voordat ik antwoord kon geven, stelden ze al de vraag: en hoe gaat het met je ouders? Daardoor kwam ik minder goed bij mijn eigen gevoel.’

Tijd voor verdriet

Acht maanden na het overlijden van Renzo besluit Esther daarom een week alleen naar Kreta te gaan. ‘Ik wilde tijd nemen voor mijn verdriet. Ik had een cd meegenomen met muziek van de begrafenis. Op de enige regenachtige dag heb ik deze cd gedraaid en toen kwamen de tranen.

Ook had ik een schriftje mee met vragen als: ‘Waar word ik gelukkig van?’ ‘Wat wil ik niet meer?’ ‘Hoe kan ik verder? Wat kan ik van deze situatie leren?’ Ik dwong mijzelf met deze vragen bezig te gaan. Ik zocht naar levenslessen die ik uit deze verdrietige gebeurtenis kon halen.

‘Ik leef nu’

Juist door het overlijden van Renzo leef ik meer. Ik ben niet roekeloos, maar op cruciale punten in het leven ben ik mij ervan bewust: ik leef nu. Het klinkt misschien gek, maar het heeft bijvoorbeeld bijgedragen aan mijn scheiding. Mijn ex-man wilde nooit in relatietherapie, maar na Kreta wilde ik het per se. Er moest duidelijkheid komen: ga ik met hem verder of niet? Te lang ongelukkig zijn, daar is het leven te kort voor.

‘Ik wil nog meer van betekenis zijn voor anderen’

Ook in haar werk maakt Esther een switch. ‘In plaats van een beleidsfunctie in de zorg, ben ik mij gaan richten op psychosociale begeleiding onder meer richting rouw en verlies. En ik volgde de gatekeeper training bij 113 Zelfmoordpreventie. Al kan ik maar één persoon helpen, dan is het al van waarde.

Door het overlijden van Renzo wil ik nog meer van betekenis zijn voor anderen. Een tijd geleden overleed de man van mijn buurvrouw, zij zegt dat ik de enige ben die nog naar hem vraagt. Als je niet zelf iemand van dichtbij bent verloren, heb je niet altijd door hoe belangrijk dat is. Terwijl het een kleine moeite is een kaartje te sturen, even te bellen of een wandeling te maken.’

Missen

Zelf heeft Esther als ‘zus van’ dat meeleven af en toe gemist. ‘Als ik terugdenk, waren er weinig mensen die vroegen: vertel eens, wat mis je nu aan Renzo. Wanneer ik nog een broer of zus had gehad, kon ik dat gemis misschien meer delen. Maar ik heb geleerd dat er geen hiërarchie is in verlies en dat mijn verdriet er ook mag zijn.’

‘Ik mis heel erg wat er had kunnen zijn. Juist in de twee jaar voor Renzo’s dood groeiden we naar elkaar toe. We begrepen elkaar beter. Ik zou hem nu veel meer bij mijn leven betrekken. Niet alleen emotioneel, maar ook in praktische zin: bijvoorbeeld met de zorg voor onze ouders.

Daarbij heb ik niet alleen verdriet omdat Renzo er niet meer is, maar ook om het feit dat hij zo wanhopig was dat hij geen andere uitweg zag.’

Schuld

‘Natuurlijk komt er schuldgevoel om de hoek kijken. Had ik misschien meer moeten vragen? Iets juist wel of niet moeten zeggen of doen? Maar het zijn zinloze gedachten. En vragen die ik stel met de kennis van nu en die had ik toen niet.

Het helpt mij er met mensen over te praten en er van een afstandje naar te kijken.

Een tijd lang zei ik tegen mijzelf: ik heb geen last van schuldgevoel. Maar daarmee hield ik mijzelf voor de gek. Het is heel moeilijk uit te spreken dat je je schuldig voelt. Dat voelt alsof je iets niet goed hebt gedaan. Maar pas wanneer je het benoemt, kun je er eerlijk naar kijken en de vraag stellen: Moet ik het zo zwaar met me meedragen of is dat niet reëel?

Troost

Esther is niet boos op haar broer, en ook nooit geweest. ‘Zo’n keus maak je alleen als je heel wanhopig bent.’ Al blijft troost een lastig woord voor haar. ‘Ik ga het nooit oké vinden dat dit gebeurd is, maar het is niet te veranderen. Gelukkig zijn er wel dingen die de pijn verzachten.

‘Rouw is honderdduizend gevoelens hebben’

Muziek bijvoorbeeld. Dat helpt mij naar mijn gevoel te gaan. Soms om te kunnen huilen en soms juist om mijzelf op te vrolijken. Hoewel we een totaal andere muzieksmaak hadden, luister ik ook naar de muziek die Renzo luisterde. Dat is fijn omdat ik mij dan met hem verbonden voel.

En schrijven helpt. Op speciale dagen zoals een verjaardag of sterfdag schrijf ik bijna altijd een gedicht. Rouw is honderdduizend gevoelens hebben. Door te schrijven, kan ik naar de positieve dingen kijken en tegelijkertijd naar het verdriet gaan.’

Het leven gaat door

Voor Esther is rouwen een balans zoeken tussen doorgaan en stilstaan. ‘Er is niet zoiets als rouwverlof, terwijl ik soms echt tijd moet vrij maken om te rouwen. Dat zou ik anderen ook willen aanraden. Plan bijvoorbeeld een middag om foto’s te kijken, naar muziek te luisteren, het bos in te gaan. Of zoek een plek op waar je vaak samen was. Dat is pijnlijk, maar ook goed.

Ik snap dat het spannend kan zijn alleen te zijn en de stilte op te zoeken. Dan word je geconfronteerd met wat er binnen in je leeft. Maar als je kan ontleden waar je pijn zit, weet je ook waar je jezelf kan helpen. Of waarmee een ander jou kan helpen.’

113

Heb je vragen over zelfdoding of wil je praten over zelfmoordgedachten? Dat kan anoniem via de chat op www.113.nl of bel 113 (gebruikelijke telefoonkosten) of 0800-0113 (gratis).