Aandacht voor je verdriet, ook na jaren

Al veertien maanden sleept Annelies (51) zich door de dagen heen. ‘Ik voel me niet verdrietig, ik bén verdriet.’ Overal in haar lichaam voelt ze de pijn van het verlies van haar man Harm, die vorig jaar op 53-jarige leeftijd plotseling overleed aan een hartstilstand.

Ineens was hij weg en stond haar leven op zijn kop. “Mensen zeggen dat ik sterk ben,” vertelt Annelies. “En dat ik vast blij ben dat het eerste jaar nu voorbij is.” Nee, Annelies voelt zich een wrak en houdt zichzelf alleen staande omdat iets in haar mee wil blijven doen in de wereld.

“Mensen zeggen dat ik sterk ben, maar ik voel me een wrak”

Eenzaam in mijn verdriet

Het verhaal van Annelies staat niet op zichzelf. Door je eigen overlevingsmechanisme en ook door (onbewuste) invloed vanuit de omgeving, die vaak gericht is op de toekomst, houd je makkelijk je verdriet voor jezelf. Ook angst voor onbegrip, oordelen of afwijzing spelen hier een rol in.

“Ik wil mijn verhaal delen, maar er is zoveel dat me tegenhoudt”

Zo kan het zijn dat je van buiten niet aan iemand kunt zien dat hij of zij van binnen huilt. Annelies verwoordt het zo: “Ik wil
mijn verhaal delen, maar er is zoveel dat me tegenhoudt. Van buiten is niet veel merkbaar, maar van binnen huil ik. Sterker nog, mijn binnenste schreeuwt het uit. De wanhoop is nog steeds immens groot, ik weet niet waar ik met mezelf heen moet. Ik voel me erg eenzaam in mijn verdriet.”

Overlevingsmechanisme

Je focus op iets anders leggen, is een overlevingsmechanisme. Zo verleg je de aandacht naar gevoelens die prettiger zijn dan pijn. Hierdoor ben je in staat om het dagelijkse leven beter aan te kunnen. Tegelijk vermijd je daarmee de pijn die binnenin jou aanwezig is en die juist om erkenning vraagt.

In de eerste periode na het verlies, de dagen en weken waarin je in een roes leeft, is dit mechanisme zeer gewenst. Het helpt je om deze eerste tijd door te komen. Op de lange termijn echter, wordt het juist steeds zwaarder als dit overlevingsmechanisme aanblijft.

Zonder dat je het direct door hebt, kost dit heel veel energie. Het is niet niks om pijnlijke gevoelens weg te drukken en door te leven zodat de ‘buitenwereld’ het niet ziet. Dit kan zelfs resulteren in lichamelijke klachten. Je lichaam gaat signalen afgeven om je te vertellen dat je rouw aandacht nodig heeft.

‘Overlevingsmechanismen gebruiken kost heel veel energie’

Na zeven jaar ineens in tranen

Ze was nog maar 18 jaar, toen de beide ouders van Hilke (27) omkwamen bij een auto-ongeluk.

Hilke vertelt: “Het was zeven jaar later, dat ik in een lunchcafé zat en aan het tafeltje naast me een moeder met dochter zag zitten. Ze deelden hun broodjes door de helft en gaven elkaar de andere helft. Op dat moment voelde ik een steken
de pijn door mijn lichaam. Zó deden mijn moeder en ik dat ook altijd als we samen een dagje gingen winkelen. Tranen
schoten in mijn ogen. Ik wilde weg, ik legde wat geld op tafel en ben weggelopen. Thuis heb ik wel een uur gehuild.”

Na deze intense ervaring is Hilke op aanraden van mensen om haar heen hulp gaan zoeken, want ‘dit was toch niet normaal na zeven jaar?’.

Normaal, bestaat dat eigenlijk?

Er bestaat geen standaard proces voor rouw. Er is ook geen tijdlimiet aan een rouwproces. Verdriet van een verlies draag je met je mee en er kunnen in een leven altijd momenten komen dat dit weer heel sterk voelbaar is. Hilke heeft misschien wel helemaal geen psycholoog nodig, maar ‘gewoon mensen die begrijpen dat haar gedrag past in een leven dat een groot verdriet kent’.

“Ze heeft misschien wel helemaal geen psycholoog nodig”

Terugdenken aan iemand van wie je gehouden hebt en die gestorven is, roept altijd verdriet op. Dit gevoel van verdriet zal veranderen door de jaren heen. In het begin kan verdriet je helemaal ontwrichten, later zal dat anders worden.

Verdriet heelt door erkenning en uiten

Ze zeggen weleens dat ‘tijd alle wonden heelt’, maar zo eenvoudig is het niet. Het is niet het verlóóp van de tijd dat genezend werkt, maar de erkenning en de uiting van het verdriet binnen die periode van tijd. Erkenning geven aan verdriet geeft meer verlichting dan het weg te stoppen, te verzwijgen en op te kroppen.

Het is belangrijk dat je zowel van jezelf als van anderen ruimte krijgt om je verdriet te uiten. Dat betekent heel simpel: toestaan dat er verdriet is in je leven. Er aandacht aan geven. Dat kan op momenten dat je verdriet aandacht vraagt, zoals Hilke deed, maar je kunt ook aandacht geven op andere momenten. Bijvoorbeeld door stil te gaan zitten, je ogen te sluiten en jezelf de vraag te stellen hoe het nu eigenlijk echt met je gaat.

Je lichaam liegt niet. Door te herkennen waar je spanning en ontspanning voelt in je lichaam, geef je verdriet ook ruimte.

“Erkenning geven aan verdriet geeft meer verlichting dan het weg te stoppen”

Neem jezelf serieus

Ruimte en acceptatie van je verdriet kun je ook aan anderen vragen, maar begint eerst bij jezelf. Jij alleen kan zelf de rouw die je hebt als eerste aangaan. Neem eerst jezelf serieus in je verdriet, daarna kan je gemakkelijker ook een ander vragen. Dit kan moeilijk of zelfs beangstigend zijn, doordat bijvoorbeeld bepaalde overtuigingen je in de weg zitten. Gun jezelf daarbij steun of hulp van mensen die je vertrouwt, of van hulpverleners. Zo geef je jezelf de mogelijkheid om je verlies te verweven met je leven.

Tekst: Maartje Hazebroek en Els Spil

• Maartje en Els zijn beiden oprichter én begeleider bij Rouwretraites Ruimte voor Jou. Hier bieden zij mensen die een dierbare verloren hebben, de gelegenheid om uit de hectiek van het dagelijks leven te stappen en alle ruimte te geven aan hun rouw. In vijf- en tweedaagse retraites krijgt datgene aandacht, wat aandacht behoeft, zodat mensen weer verder kunnen in hun leven. Els en Maartje helpen mensen de – voor hun rouw – belemmerende overtuigingen te herkennen en daarmee om te gaan.