Zo bespreek je de dood van een broertje of zusje met je kind: ‘Verberg de waarheid niet’

Leonie verliest onverwacht haar eerste kindje, Madelon, in de tweede fase van haar zwangerschap. Het brengt haar in een wereld van onbegrip. Ze is intens verdrietig, maar de mensen om haar heen laten haar niet merken dat haar gevoelens normaal zijn. "De huisarts verwees me door naar een psycholoog voor cognitieve gedragstherapie, terwijl ik gewoon verdrietig was. Ik dacht echt dat ik gek was.”

Om haar leven weer op de rails te krijgen, doet Leonie alsof ze zich beter voelt dan ze daadwerkelijk is. Op de begrafenis van haar dochter spreekt ze een belofte uit: ze zal weer gelukkig worden en Madelon broertjes en zusjes geven.

Het verlies van Oscar

Wanneer Leonie niet lang daarna haar tweede kindje - zoontje Oscar - verliest kort na zijn geboorte, komt dat voor Leonie als een grote klap. Alle onverwerkte rouw om Madelon komt naar boven, samen met haar nieuwe verlies.

Zonder de benodigde steun en begrip raakt Leonie het contact met vrienden kwijt en verliest ze haar baan. Leonie’s werkgever geeft aan dat er een reorganisatie plaatsvindt. "Hij besloot het personeelsbestand te verkleinen en omdat ik al twee keer was uitgevallen door het verlies van mijn baby's, werd ik ontslagen."

Schuldgevoelens en aanvaarding

Na haar ontslag voelt Leonie zich schuldig tegenover haar collega's, vrienden en vooral haar kinderen. Het gevoel dat haar lichaam gefaald heeft blijft knagen en ook de belofte aan Madelon drukt zwaar op haar schouders.

Verslagen gaat Leonie op een dag naar de graven van haar kindjes: “Ik voel me heel erg schuldig,” vertelt Leonie haar kinderen, “maar het lukt me echt niet om gelukkig te zijn.”

'Als ze vragen stellen, zijn ze ook klaar voor het antwoord'

Nog steeds probeert Leonie zich groot te houden voor andere mensen. “Mensen dachten dat het wel goed met mij ging,” legt Leonie uit. Pas twee jaar na het overlijden van Madelon verandert dat. “Toen besefte ik: hoe lang ga ik mijzelf nog voor de gek houden?”

Praten tegen baby Mans

Leonie begint aan de lange weg naar aanvaarding: ze probeert haar gevoelens te begrijpen in plaats van weg te stoppen. Pas wanneer dit lukt, kan Leonie verder met haar verwerking.

Met deze nieuwe kijk op haar eigen rouw en ervaringen, wordt Leonie opnieuw zwanger. Ondanks dat het ontzettend angstig is, wil ze het toch nog een keer proberen. “Ik dacht: ik heb het verdriet van de andere twee kindjes overleeft. Het verdriet gaat nooit weg, maar als deze baby wel komt, ben ik daar heel gelukkig mee.”

Baby Mans wordt gezond geboren en Leonie’s droom komt uit. Samen met haar man vormen ze een gelukkig gezinnetje, maar het verlies van haar eerste twee kinderen blijft aanwezig.

Sterren in de hemel

Als Mans bijna twee jaar oud is, ziet hij op de kinderdagverblijf andere kindjes met broertjes en zusjes. “Hij wilde daarna ook een baby als broertje of zusje.” Vanaf dat moment blijft Mans aan zijn moeder vragen waarom er geen baby bij hen in het gezin is.

Leonie krijgt van haar omgeving het advies om niks te zeggen over de overleden broer en zus van Mans, om Mans te beschermen voor het verdriet. Toch besluit Leonie de waarheid aan Mans te vertellen. “Hij vroeg: ‘Nou, waar zijn ze dan?’ Ik wees naar de donkere nachtlucht buiten: ‘ze zijn in de hemel’.”

‘De baby’s groeien toch mee in je hart mama?’

Om verwarring te voorkomen, maakt Leonie meteen duidelijk dat Madelon en Oscar geen sterren zijn: "Mans vroeg waar vallende sterren terechtkomen en of ze hard aankomen, om te zien of hij ze misschien kon vangen.” Dit maakt voor Leonie duidelijk hoe belangrijk het is om eerlijk tegen haar zoon te zijn. Naarmate Mans ouder wordt, zal Leonie hem steeds iets meer vertellen, op een manier die hij goed kan begrijpen.

Kinderachtige feest taarten

Leonie ziet in haar praktijk als rouwcoach hoe het verbergen van rouw en verlies voor veel verwarring kan zorgen bij kinderen. “Iemand vertelde mij laatst dat haar dochter bang was voor het ziekenhuis, want daar kwam je volgens haar nooit meer uit. Later bleek dat haar broertje in het ziekenhuis was overleden en daar was achtergebleven.” Ze merkt dat als je de dood op een kinderlijke manier uitlegt, kinderen zelf aangeven of zij er klaar voor zijn. “Als ze vragen stellen, zijn ze ook klaar voor het antwoord.”

Een andere manier waarop Leonie haar zoontje de ruimte geeft om vragen te stellen over zijn broer en zus, is via rituelen. Zo viert Leonie’s gezin elk jaar de geboortedagen van Madelon en Oscar door taart te eten. “Twee jaar geleden had ik met Mans een discussie over de taart van zijn broer. Hij vond de versiering op de taart te kinderachtig.”

Mans wijst zijn moeder erop dat Oscar bijna negen is en dat hij op zo’n leeftijd helemaal niet meer houdt van PawPatrol. “Hij zei: ‘De baby’s groeien toch mee in je hart mama?’ Daar heeft hij eigenlijk wel gelijk in.”

Praten over verlies: ruimte voor emoties

Leonie snapt dat ouders soms twijfelen om hun kind te vertellen over het overlijden van hun broer of zus. De achtjarige Mans is namelijk ook verdrietig. “Ik hoorde Mans laats huilen toen een vriendje kwam spelen. Hij was toen aan het uitleggen dat Madelon en Oscar dood waren en daar was hij verdrietig om geworden.” Juist door erover te praten, geeft Leonie haar zoon de ruimte voor zijn emoties.

'Probeer begrip te tonen naar hoe de ouders zich voelen, niet hoe ze zich volgens jou zouden moeten voelen'

Leonie en Mans zijn sterk afgestemd op elkaars emoties. “Hij zegt nu al: ‘Oh mama, ik merk het aan je. Je hebt een heel kort lontje want morgen is Madelon jarig.’”

Leonie merkt zowel als moeder, als therapeut dat kinderen altijd aanvoelen wanneer hun ouders niet lekker in hun vel zitten. Juist door dat te benoemen, geef je duidelijkheid aan je kind. "Nadat hij dat tegen me zei, realiseerde ik me dat ik die dag inderdaad anders reageerde, ook al wilde ik dat niet."

Tips: hoe te praten met kinderen over een overleden broertje of zusje

Wees eerlijk tegen je kind
“Je kind heeft voelsprieten en heeft echt wel door hoe jij je als ouder voelt. Juist door de waarheid te verbergen creëer je verwarring en dat komt altijd weer boven. Vertel je kinderen wat er gebeurt.”
Gebruik kinderboekjes voor uitleg
“Het boekje over de kikker en het vogeltje is bijvoorbeeld heel handig. Of een boekje van Woezel en Pip. Er zijn genoeg verhalen om de dood op een spelende manier uitleggen.”
Rituelen gebruiken
“Het introduceren van rituelen in jouw gezin kan heel erg helpen. Het geeft een moment om erbij stil te staan, maar ook voor jouw kind om vragen te stellen en te laten zien hoe ze zich voelen.”

En nog een tip voor de omgeving:

“Mensen zeggen wel eens: ‘het is heel verdrietig wat je hebt meegemaakt, maar anders had je Mans niet gehad.’ Dat is heel pijnlijk en ook niet waar, dus zeg dat als omgeving vooral niet. Probeer begrip te tonen naar hoe de ouders zich voelen, niet hoe ze zich volgens jou zouden moeten voelen.”