Hoe Sylvester leert leven zonder zijn Cilia: 'Na mijn reis, rende ik naar haar graf'

Ze zijn pas vijftien wanneer ze elkaar ontmoeten, en vanaf dat moment altijd samen.
Sylvester: “Cilia was echt mijn maatje. Ik hoopte altijd dat we samen tachtig of negentig zouden worden, maar zij ging helaas veel eerder.”

Gambia

Sylvester en Cilia krijgen twee zonen, die inmiddels volwassen zijn en ook zelf kinderen hebben. Als stel houden ze van fietsen, vrienden bezoeken en van de zon. Wanneer het reisbureau een vakantie naar Gambia voorstelt, stemmen ze spontaan in. Sylvester: “Ik moest even opzoeken waar het precies lag, maar het was daar lekker warm. En voor een nieuwe ervaring waren we altijd in.”

Gambia verovert hun hart. Ze komen in contact met een stichting die lokale projecten steunt en worden direct enthousiast. Het is het begin van een bijzondere band die ze opbouwen met het land en de mensen. Vijftien jaar lang helpen ze de bevolking met kleding, spullen en nieuwe daken. Vanuit Nederland is vooral Cilia er druk mee.

Sylvester: “Het hele jaar zamelde ze van alles in: kinderschoenen, kleding, schoolspullen en voetballen. Ze speurde naar aanbiedingen, bijvoorbeeld van gereedschap, en regelde brillen voor een oogkliniek. We bewaarden alles in bananendozen, en dan gingen er hele pallets op de boot naar Gambia. Daar reisden wij dan achteraan om ze bij aankomst op te pikken en ze zelf te persoonlijk uit de delen.”

Herinneringen aan Cilia

“Ik kijk er met een warm gevoel op terug. Het was een mooie tijd waar we allebei veel voldoening uit haalden. Meestal bleven we maar zo’n drie weken in Gambia omdat Cilia haar zieke moeder niet te lang alleen wilde laten. Cilia was echt een gever, ze stond voor iedereen klaar. Ze zorgde niet alleen haar moeder, maar ook voor haar tante en was vrijwilligster in het verpleeghuis.”

Als Cilia’s moeder op 100-jarige leeftijd overlijdt, ontstaat er tijd voor eigen plannen. Nu kunnen ze langer naar Gambia of een camper kopen en daarmee door Europa trekken. Maar zover komt het niet. Vijf jaar geleden verandert hun leven. ”Zomaar uit het niets werd Cilia ziek. Longvlieskanker. Bam.”

Diagnose longvlieskanker

“We kregen te horen dat ze nog maar kort te leven had. Zo’n boodschap is niet te bevatten.” Ondanks de slechte diagnose blijft Cilia optimistisch. Ze gaat dapper door, ook al is de medische molen waarin ze terechtkomt intensief. Sylvester hield alles bij: 160 ziekenhuisbezoeken, 26 immuuntherapieën en 12 chemokuren.

De kuren slaan redelijk aan, waardoor ze nog een aantal jaar samen kunnen zijn. Er wordt gefietst, gezwommen en volop genoten van de kleinkinderen. Sylvester: “Cilia ging maar door en klaagde nooit. ‘Er zijn ergere dingen,’ zei ze vaak. Ze was een echte bikkel. Haar arts nam haar dossier zelfs mee naar congressen, als voorbeeld van hoe je ook met kanker kunt omgaan.” Sylvester lacht: “Hij noemde haar een oude ijzervreter.”

“Ze was inderdaad stoer en hard voor zichzelf. Ze liet weinig merken, ook niet naar mij toe. Natuurlijk zag ik haar lichaam veranderen - ze werd steeds magerder. Wat ze wél erg vond: haar volle haar werd dunner en dunner. Vroeger had ze lang en dik haar, dat ik vaak voor haar vlocht. Dat dat niet meer kon, maakte haar verdrietig.”

Uitzaaiing

Als er na drie jaar opnieuw uitzaaiing worden gevonden, stoppen ze alle behandelingen en gaat Cilia hard achteruit. Samen nemen ze door wat er geregeld moet worden: de jurk, de bloemen, het afscheid, de kist en de muziek. Zelfs de plek op de begraafplaats - ooit bedoeld voor hun beiden - kiezen ze samen uit. “We grapten nog dat deze plaats goed begaanbaar moest zijn. Niet dat ik hier later als oud mannetje met mijn rolstoel vast zou komen zitten. Dat soort momenten hè… die vergeet je nooit meer.”

Cliché

Tegen het einde van het jaar wordt Cilia’s wereld snel kleiner. Vrienden hoeven niet meer langs te komen; ze wil niet dat ze haar zo zien. “Ze zei niet met kerst dood te willen, dat vond ze te cliché. Bovendien waren haar moeder en mijn ouders ook al met kerst overleden. ‘Dat doe ik jullie niet aan,’ zei ze.”

Laatste nacht

Samen besluiten ze dat Cilia in januari thuis zal overlijden, met hulp van de huisarts. De dag voor de geplande datum is Sylvester zich heel bewust van het naderende einde - en van de komende nacht; het zou de laatste nacht zijn dat hij nog samen met zijn vrouw in één bed kan slapen. Hij neemt zich voor dat hoe dan ook te doen, ook al is het in het thuiszorgbed dat in de woonkamer staat. Maar ineens loopt alles anders.

Wending

“Een dag van tevoren kwam de huisarts nog even langs. Het was ochtend en Cilia voelde zich slecht. ‘Ik wil vandaag al gaan,’ zei ze opeens. Ze zag het niet zitten om nog een hele dag en nacht beroerd te zijn. Natuurlijk begreep ik haar, maar die plotselinge wending - en geen laatste nacht samen - vond ik moeilijk. Maar voor mijn kanjer werd het gewoon te zwaar.”

“Die middag kwamen de kinderen en namen we afscheid. ’s Avonds is Cilia rustig in slaap gebracht. We wisten dat het een tijdje kon duren voordat ze echt zou overlijden, maar van haar ongemak was ze gelukkig al verlost. Toch was ze er nog - ze sliep, maar leefde nog. Die nacht ben ik alsnog bij haar in bed gekropen. Ze was nog warm.”

Signaal

Wanneer de volgende ochtend zijn zonen komen om bij hun moeder te waken, gaat Sylvester even naar buiten om een rondje te lopen. Maar hij is nog maar net de deur uit als hij voelt: ik moet terug naar haar. “Het was zo’n sterk signaal. En ja hoor, toen ik binnenkwam, zag ik direct dat ze anders ademde. Het waren haar laatste momenten. Kort daarna stierf ze, met ons om haar heen. Het was mooi. En het was verschrikkelijk.”

Uitvaart

De uitvaart was klein en intiem, precies zoals Cilia wilde. In de toespraak die Sylvester hield, zat maanden werk. Hij schreef het in alle rust toen zijn vrouw nog leefde. En telkens als er iets gebeurde, paste hij zijn tekst aan. Maar toen het zover was en Sylvester zijn persoonlijke verhaal zou voordragen, lukte het hem niet. De uitvaartmedewerker schoot te hulp en las zijn mooie woorden voor.

Er klonk zelfgekozen muziek en over de kist lag een persoonlijk kleed. Sylvester liet het speciaal maken met een roodborstje en haar lievelingsplant erop. “Ik vond het zo kil om die kist te zien. Op deze manier voelde het zachter en persoonlijker.” De grafsteen bedachten Sylvester en Cilia samen: de vorm, de kleur en de tekst.

Grafsteen

‘Altijd samen’ staat erop. In de steen zit een uitsparing waar Sylvester een boom zal planten.
“Ik ga elke dag naar het graf, soms wel twee of drie keer. Dan zit ik op het bankje en praat met haar. Soms hardop, soms in mezelf. Ik zie haar niet, maar ik voel dat ze er nog is.”

Verder leven als weduwnaar

Hoe te leven zonder Cilia? Sylvester heeft geen idee. “Het liefst ga ik naast haar liggen,” zegt hij tegen mensen, “maar zover is het nog niet.” Voor haar dood drukte Cilia hem op het hart: maak straks een reis door Zuid-Afrika. Na haar overlijden bleven familie en vrienden hem herinneren aan die wens. “Mensen bleven mij vragen: wanneer ga je nou? En: heb je al geboekt?”

“Uiteindelijk ben ik gegaan: een rondreis van vier weken door Zuid-Afrika. Het was een groepsreis met fijne mensen - veel singles en ook weduwen en weduwnaars. Dat hielp. Ik vond het fijn om samen te lachen, maar ook een potje te kunnen huilen.”

Altijd samen

Een foto van Cilia reisde mee in zijn koffer. “Zo hebben we de reis samen gemaakt; zij van bovenaf, en ik beneden. En toch… toen ik een paar dagen geleden weer thuiskwam, ben ik zo ongeveer naar haar graf gerend. Het gemis is groot en ik jank wat af. Iedere dag doet het nog zo’n pijn. Haar graf is eigenlijk óns graf. Op deze tastbare plek, voel ik haar aanwezigheid het sterkst. Altijd samen.”

Geschreven door: Maike Jeuken