Blog Ellen | Het verlies van een vriendje of vriendinnetje

‘Hij is dood’

Bas zit al in groep vijf. Hij is acht jaar en supertrots dat hij van al zijn klasgenoten het beste is in topografie. Met zijn vrienden Ralf en Louis trekt hij er na schooltijd op uit om te voetballen, in bomen te klimmen en, als het slecht weer is, samen computerspelletjes te spelen. Op dinsdagochtend komen Bas en Papa op het schoolplein aangelopen en zien ze Juf Barbara staan huilen. Als Bas een beetje beter om zich heen kijkt, ziet hij dat Juf Barbara niet de enige is die verdrietig is. Dan komt Ralf op ze afgerend. ‘Heb je het al gehoord’, schreeuwt Ralf, ‘Louis is door een auto aangereden. Hij is dood.’ Bas snapt er niks van. Hoe kan zijn vriendje Louis nou ineens dood zijn?

We denken vaak dat het overlijden van een vriendje of vriendinnetje op de basisschool niet al te heftig is voor een kind. Ze hebben immers nog andere vriendjes, en met elke levensfase ontstaan weer nieuwe vriendschappen. Maar wanneer je wat meer begrijpt over wat een vriendschap bij basisschoolkinderen eigenlijk inhoudt, en welke functies deze vervult, wordt het plaatje ineens anders.

Vriendschap bij basisschoolkinderen

Samen met Louis en Ralf voelde Bas zich onoverwinnelijk. Ze waren drie stoere jongens die altijd samen waren. Ze zaten op ‘hun’ muurtje, patrouilleerden hun territorium en vonden mooie schatten die ze in dozen onder hun bed bewaarden. Vaak waren ze te vinden op het veldje aan het eind van de straat om daar urenlang te oefenen met ballen op doel schieten. Of ze reden zo hard mogelijk met hun fietsen de berg af en joelden van dat lekkere gevoel in hun buik. Ze snapten elkaars grappen en hadden een eigen taaltje.

‘Vrienden helpen je om beter te snappen wie je bent.’

Vaak lijkt het alsof vriendjes (en vriendinnetjes) niet zo veel doen samen. Ze hangen een beetje, praten wat, lopen een stukje. Eigenlijk brengen ze vooral tijd samen door. Toch gebeurt er in deze interacties een heleboel dat een kind helpt in zijn of haar ontwikkeling. Vriendjes communiceren anders dan tussen een volwassene en een kind. In die interactie bepaalt de volwassene de regels. Hiervan leert een kind hoe de wereld in elkaar zit. In de interactie met vriendjes is een kind zowel iemand die regels moet volgen als iemand die regels kan maken. Het kind moet beter communiceren, compromissen sluiten, iemand vertellen dat hij iets niet leuk vindt, etcetera. Er wordt daarmee een actiever beroep gedaan op zijn of haar vaardigheden.

Waarom vriendjes zich met elkaar vergelijken

Bas was vaak een beetje jaloers op Louis. Die kon namelijk veel harder fietsen dan hij. Dus had Bas een reden om zo veel mogelijk te oefenen met fietsen. Hij vroeg Papa vaak of die hem mee wilde nemen met de renfiets. Zo zou hij Louis ooit een keer voorbij kunnen fietsen. Maar nu Louis er niet meer is, is Bas alle motivatie verloren om te fietsen. Waarom zou hij? Er is toch niemand meer die hij hoeft in te halen. En als hij fietst mist hij Louis zo.

‘Vriendjes communiceren anders dan tussen een volwassene en een kind.’

Ieder kind weet waarin het beter is dan de rest, maar ook waarin het achterblijft. En door de onderlinge competitie tussen kinderen zijn er veel kansen om jezelf te verbeteren. Deze vergelijkingen zijn voor kinderen belangrijk om te leren wie zij zijn en hoe ze zich verhouden tot anderen. En vrienden, door de manier waarop ze over je praten en je een spiegel bieden van je gedrag, helpen je daarmee ook om beter te snappen wie je bent en wat je goed kan.

De heftigheid van een verlies

Bas mist Louis niet alleen wanneer hij fietst, maar eigenlijk de hele tijd. Ze zaten samen in de klas. Daar trekt de lege stoel van Louis steeds zijn aandacht. Bij voetbal spelen Ralf en hij nog wel samen in het team, maar nu iemand anders Keeper is, is voetbal niet meer hetzelfde. Louis hielp Ralf en hem altijd met de moeilijke rekensommen, en nu moeten de twee overgebleven vrienden dat zelf doen. En wie kunnen Ralf en hij nu nog plagen om zijn geslis, nu de tong van Louis niet meer kan blijven steken in het gat tussen zijn tanden? Louis blijkt onvervangbaar te zijn. Hij zal nooit meer terug komen. Dat is een besef dat bijna te groot is om te snappen.

‘Een vriendje dat een heleboel verschillende rollen vervulde, zal daarmee erg worden gemist.’

Omdat vriendjes vaak meerdere rollen vervullen (klasgenoot, teamgenoot, speelkameraad, helper bij praktische zaken), kan een verlies van een vriendje of vriendinnetje heel indringend zijn. De heftigheid van een verlies hangt namelijk samen met hoeveel je (praktisch, maar ook gevoelsmatig) verliest. Een vriendje dat dus een heleboel verschillende rollen vervulde, zal daarmee erg worden gemist. Vaak komt een verlies om de zoveel tijd weer terug omdat je kind nieuwe dingen leert en meemaakt waarvan het zich realiseert dat het vriendje dit nooit meer mee zal maken. Dat kan een verlies weer opnieuw aanwakkeren. Door dit onderwerp bespreekbaar te maken en te blijven vragen hoe het kind het verlies nu ervaart, kun je als volwassene helpen om het verlies van een vriendje draagbaar(der) te maken voor je kind.