Lies Nijman | ‘Word ik ooit weer dezelfde?’

Dezelfde worden

Ze vertelt over het auto-ongeluk waardoor drie jaar geleden haar dochter omkwam. Jolien, 41 jaar, had verwacht dat ze er al wel ‘doorheen’ zou zijn. Haar dochter Mandy was op slag dood. Ze had nog maar net haar rijbewijs. Het was een dronken chauffeur die het ongeluk veroorzaakte. Het was een gruwelijke tijd. Mandy zou over een paar maanden trouwen met haar jeugdliefde David. Jolien en haar man hadden zich enorm verheugd op de bruiloft en hadden geholpen met het opknappen van het nieuwe huisje. Dat huisje moest helaas weer verkocht worden omdat hun schoonzoon ervoor koos naar Australië te vertrekken.

‘Ik vraag me af of het ooit nog wat wordt met mij. Kan ik ooit weer dezelfde worden als voorheen?’, vraagt Jolien. Ze voelt zich zo anders. Ze heeft het gevoel dat haar vrienden het niet meer kunnen begrijpen als ze zegt ergens niet aan mee te willen doen. Ze begrijpt zichzelf trouwens ook niet. Ze stond altijd klaar voor iedereen, maar dat lukt niet meer. Ze heeft de neiging om zich steeds te verontschuldigen. Om steeds ‘sorry’ te zeggen, voor haar tranen. Dat doet ze nu ook bij mij.

‘Als ik weer de oude ben’

Regelmatig kom ik rouwende mensen tegen die er ergens op rekenen ooit weer ‘dezelfde’ te worden. In het jaar na het overlijden van een dierbare wordt het nog vanzelfsprekend gevonden dat men zich anders voelt. De meeste mensen begrijpen wel dat het een lange tijd niet lukt fulltime te werken, of om het vrijwilligers werk weer op te pakken.

‘Het besef komt langzaam binnendruppelen dat je na een ingrijpend verlies soms niet meer de oude wordt.’

Als bijvoorbeeld na het tweede jaar het gezin weer redelijk draait, het werk buitenshuis volledig kan worden opgepakt en iemand weer naar een sportclub kan gaan, is soms de verwachting dat iemand weer helemaal ‘zichzelf’ zal worden. Anders gezegd: dat iemand weer hetzelfde reageert en hetzelfde kan presteren als voorheen. Dat is niet alleen de verwachting van de omgeving, maar kan ook de verwachting van de rouwende zelf zijn. ‘Als ik hier doorheen ben’, ‘Als ik weer de oude ben’, hoor ik mensen soms zeggen.

Onzeker

Langzaam komt het besef binnendruppelen dat je na een ingrijpend verlies soms niet meer de oude wordt. Tot je verbazing lukken bepaalde dingen niet meer. Je voelt je kwetsbaarder. Je wordt onzeker en vergelijkt jezelf met anderen die iemand verloren hebben en vraagt je af wat jij ‘fout’ doet.

‘Je probeert je steeds te verontschuldigen, omdat je het niet begrijpt.’

Het kan zijn dat je bepaalde geluiden niet goed meer kunt verdragen. Het kan zijn dat je moeite hebt om in een groep te functioneren. Of je voerde eerst bepaalde werkzaamheden gewoon uit, maar na verloop van tijd kom je erachter dat dit je niet meer goed lukt. Je concentratie is blijvend anders. Je gevoelsleven blijkt eerder geraakt. Je bent blijvend minder lichtvoetig. Vooral als je voor het overlijden van jouw dierbare stabiel en gelijkmatig in het leven stond, kun je tot de ontdekking komen dat dit niet meer terugkomt. Omdat je dit niet begrijpt en niet verwacht, ben je onzeker en probeer je je steeds te verontschuldigen.

Amputatie

Steeds weer besef ik hoe belangrijk het is om niet alleen met mildheid, maar vooral met respect naar deze veranderingen te kijken. Het helpt als je niet alleen aanvaardt dat je anders bent geworden, maar als je er bovendien respect voor gaat krijgen. Respect voor de enorme impact dat jij een kind moet missen. Respect voor de blijvende verandering omdat jij je man of vrouw moet missen. Respect voor de enorme betekenis die een dierbare kennelijk heeft gehad voor jou, waardoor je je nu geamputeerd voelt.

‘Het helpt als je er respect voor gaat krijgen dat je anders bent geworden.’

Als je het kunt zien als een amputatie van je ziel, kun je begrijpen dat je het gemis blijft tegenkomen en dat je moet leren om daarmee om te gaan. Als je lijfelijk een arm mist, is dat behoorlijk behelpen. Je kunt bepaalde dingen niet meer zo makkelijk doen. Je moet leren zonder arm of met een kunstarm te leven. In tegenstelling tot een amputatie van je ziel, zien mensen het wel aan je dat je een arm mist.

Schaam je niet

Mandy was het enige kind van Jolien. Zij zal zich de rest van haar leven geamputeerd voelen. Het gemis van haar dochter betekent ook het gemis van het krijgen van kleinkinderen. Het gemis van nieuw leven en alle rijkdom en gezelligheid die dat met zich mee kan brengen. Wat een amputatie!

‘Het helpt als je je niet meer verontschuldigt voor je kwetsbaarheid.’

Het helpt als je je niet meer schaamt voor zo’n amputatie. Het helpt als je daar juist zelf respectvol over praat. Het helpt als je je niet meer verontschuldigt voor je kwetsbaarheid. Het zegt namelijk iets heel moois over ons mens-zijn. Ja, we houden van elkaar. Ja, we hechten ons aan elkaar. Dat betekent dat we vanbinnen kunnen veranderen als we die ander moeten missen. Dat kan betekenen dat we niet alleen moeten omgaan met dat gemis en alle gevolgen, maar ook met de blijvende verandering in onszelf.

Rouwenden rekenen daar niet altijd op.

Mens-zijn

Rouw kan maken dat je bij jezelf veranderingen merkt in draagkracht, incasseringsvermogen, gevoeligheid, maar ook in wat je belangrijk vindt voor de toekomst. Als je dat respecteert, kan dat betekenen dat je ander werk wilt gaat doen. Het kan betekenen dat je in je leven meer diepgang zoekt en zingeving. Het kan betekenen dat je niet altijd op een uitnodiging kan ingaan, omdat je je daar te kwetsbaar voor voelt.

‘Je verontschuldigt je eigenlijk voor iets heel moois: je mens-zijn.’

Lezers die een dierbare moeten missen, kunnen proberen respect te hebben voor de veranderingen die het verlies heeft teweeggebracht. Probeer je niet meer te verontschuldigen voor wat je voelt, of voor wat je wel of niet doet. Een verklaring kan goed zijn, een verontschuldiging hoeft echt niet. Mensen die vaak sorry zeggen voor hun kwetsbaarheid doen zichzelf daarmee tekort. Je verontschuldigt je eigenlijk voor iets heel moois: je mens-zijn. Veranderingen door rouw en verlies die met respect worden aanvaard, kunnen leiden tot een mooi, nieuw, ‘ander zelf’.

Steeds mooier

Jolien is een prachtige vrouw. Ik vertel haar dat ik haar nieuwe, ‘andere zelf’ kostbaar en waardevol vind. Juist door haar ervaringen met het verlies van haar dochter straalt zij iets uit wat ik warm en liefdevol vind. In tegenstelling tot wat zij verwacht te horen van mij – een soort terechtwijzing – moedig ik haar juist aan om met respect naar haar eigen veranderingen te kijken. Om daar volop rekening mee te houden en zich niet meer te verontschuldigen.

Nee, lieve Jolien, je wordt niet meer dezelfde, maar je wordt steeds een mooier, ‘ander zelf’ door hoe jij in het leven staat met je verlies en door je verlangen er het beste van te maken.

Met alle respect!