Julia Samuel: ‘Rouwen is hard werken’

De dood hoort bij het leven

‘In mijn boek zeg ik: we moeten wél praten. We móéten de doden hardop gedenken. De dood hoort bij het leven, de doden horen bij ons’, zegt Samuel in een interview met FD persoonlijk.

Ze vertelt dat rouwen intens is en veel mensen die rouwen het gevoel hebben dat ze gek worden van verdriet. Dat gevoel wordt versterkt als de overledene een belangrijke plek innam in het leven van degene die achterblijft. ‘Sommige mensen hebben van nature een stevigheid, waardoor het ze lukt hoop te houden en verder te leven, voor anderen is dat moeilijker.’

Veel verschillende factoren zoals opvoeding en de manier waarop iemand overleden is, hebben invloed op rouw. Een plotselinge dood door bijvoorbeeld een ongeluk leidt vaak tot een heviger rouw. ‘Maar’, zegt Samuel, ‘vooral de steun die je krijgt van je omgeving maakt verschil.’

Er moet altijd gepraat worden

‘We hebben de neiging steeds te kijken waar we staan in de pikorde, in de relatie tot de ander. Dat wordt nog eens versterkt in rouw en in families is die neiging nóg sterker’, vertelt Samuel. Ze vergelijkt het met een mobiel boven een bedje van een baby: haal je er één figuurtje af, dan verandert het hele evenwicht. ‘Het vraagt veel eerlijkheid en herschikken om een nieuwe balans te vinden in de familie na een overlijden.’

In haar boek maakt ze onderscheid tussen open families (waar alles gezegd kan worden) en gesloten families (waar taboes zijn). ‘Families waarin mensen open kunnen praten en waarin iedereen gelijk is, maar waarin je ook mag afwijken, kunnen er sterker uit komen. Maar dat gebeurt­ nooit vanzelf, er moet altijd gepraat worden over het verlies en wat dat voor iedereen betekent.’

Rouwen is hard werken

‘Rouwen is uitputtend, zowel fysiek als psychisch’, zegt Samuel. ‘Het verbruikt het grootste deel van je energie, en de energie die je hebt gaat al naar de overledene, dus dan is er weinig over om je met andere mensen te verbinden.’

Samuels deelt nog een andere reden waarom het contact met andere mensen zo lastig kan zijn. Het verdriet van de rouwende wordt als het ware fysiek overgedragen op andere mensen. Zij ervaren het als een ondefinieerbaar gevoel van stress. Dat maakt dat het zo moeilijk is in de buurt te zijn van iemand die rouwt.

En dan gaan mensen zich terugtrekken, weg van het ongemakkelijke gevoel, of ze gaan degene die rouwt opbeuren.

Maak die pan soep

‘Bel me maar als je me nodig hebt’, zijn geen goede uitspraken, vindt Samuel. Want dat is nou net iets wat iemand die rouwt niet kan. ‘Met dat soort teksten ben je er en je bent er tegelijk niet. Uiteindelijk beteken je niets voor de rouwende.’ We kunnen het, met Samuel, niet vaak genoeg zeggen: ‘Het is het belangrijkst er gewoon te zijn: te luisteren, te wandelen.’ En: maak die pan met soep.