Daan Westerink | Hoe lang duurt een rouwproces?
Er staat geen tijd voor rouwen stelt rouwdeskundige Daan Westerink. Want als er vreselijk veel van iemand is gehouden, dan reist die liefde een leven lang met je mee. Toch vinden we het vaak moeilijk om de tijd te nemen…
Als we de trap oplopen draait ze zich ineens om. “Daan, zeg eens eerlijk. Rouw jij nog steeds om je ouders? Ja? O nee, dit gevoel gaat dus nooit meer helemaal over?” Jasmine is midden twintig en sinds een jaar wees. Ze ziet zo op tegen de toekomst zonder ouders. En vooral tegen een leven lang gemis. Ze zoekt houvast maar weet niet waar ze die kan vinden.
Als je haar een vraag stelt, dan klapt ze een beetje dicht. Behalve als het over haar vrienden gaat. Dan vertelt ze honderduit. Hoe ze er voor haar zijn iedere vrijdag. Dan eten ze samen, in een steeds wisselend gezelschap. Ze zijn er op de geboorte- en sterfdagen van haar ouders. En tijdens de kerstvakantie nemen ze haar mee naar de bergen. Skiën. Eindeloos skiën. Van de berg af roetsjen en even nergens aan denken.
Piekeren in bed
Tot ze in bed ligt. Dan gaat ze piekeren. Of het wel ooit goed met haar gaat komen. Wat ze toch moet doen alleen in dat grote huis. En dat ze waarschijnlijk nooit maar dan ook nooit af zal studeren en nooit een leuke baan zal vinden, want wie wil nou iemand met een gat in zijn cv. En of de liefde ooit komt, en blijft. Van die dingen.
Ze laat me zien wat haar ouders achter hebben gelaten. In de hoek van de kamer staat een door haar vader zelf gemaakte houten kist. Daarin herinneringen. Aan opgroeien in een huis met een tuin helemaal rondom. Foto’s, dagboeken en veel brieven. Aan haar. Waarin waarschijnlijk staat hoeveel ze van haar houden. Ze kan ze nog niet lezen. Het doet teveel pijn, alle getuigenissen van liefde die nooit meer aangevuld worden. Ze wiebelt heen en weer op haar stoel. Bijt op haar lip. Stilte.
Pronken met je ouders
Dus gaan we een stukje lopen. Dan heb je geen woorden nodig. De wind waait ons bijna omver. Ze steekt haar arm door de mijne. Zo blijven we overeind staan. En dan vertelt ze wel. Bij ieder kerkje, museum of restaurant hoort een verhaal. Over toen, met haar moeder, en eerder met haar vader. Ze straalt.
Tot we op het grote kerkplein staan. Waar na een diploma-uitreiking alle afgestudeerden heel trots met hun ouders staan te pronken. ‘Mama zei twee jaar geleden: kijk, daar staan wij over een paar jaar ook. Nou, mooi is dat, dus niet, ik sta daar straks helemaal in mijn eentje. Ik moet er niet aan denken, aan afstuderen, terwijl ik alleen nog maar mijn scriptie hoef af te schrijven. Ik wil het niet. Ik wil het echt niet.’ Tranen lopen over haar wangen. Ik pak haar arm vast en heel stilletjes lopen we terug naar haar huis.
En daar zegt ze zelf dat ze ineens snapt waarom ze niet verder wil met haar scriptie. Als ze is afgestudeerd, moet ze werkelijk onder ogen zien dat het mooie droomscenario mislukt is: haar ouders als getuige bij haar afstuderen, bij haar huwelijk, en hopelijk ooit als opa en oma. Een keiharde confrontatie maar ze voelt ook opluchting nu ze weet waar ze zo tegenop ziet.
Stapje voor stapje
In de maanden erna maakt ze een nieuw plan. Geen droomscenario maar een ‘plan B’. Ze tekent een tafel in een restaurant. Met 10 stoelen. Wie mag de plaats van haar ouders innemen, wie mag speechen? Ze maakt een tafelschikking. En een stappenplan voor haar scriptie. Stapje voor stapje rond ze haar studie af. Ze kijkt niet te ver vooruit en durft steeds vaker te denken aan die dag waarop ze af zal afstuderen. De wereld in zal gaan. Zonder ouders, maar met hun liefde en een liefdevolle vriendenkring.
Een jaar later staat ze op het volle kerkplein. Met vrienden, familie en haar diploma. Op de tafel in het restaurant staat een foto van haar ouders. Tijdens de speech huilt ze omdat hun namen genoemd worden. Ze krijgt knuffels en dan gaan de flessen open. Feest.
Verdriet en vieren
Drie jaar later staat ze honderd meter verderop. In een prachtige kerk geeft ze haar ja-woord aan een stralende, trotse bruidegom, die zelf zijn vader jaren geleden verloor. Ze herkennen heel veel in elkaar. In het verdriet dat je soms zo afsnijdt van het leven. Maar ook in de wilskracht om verder te gaan. Om ondanks alles, of juist dankzij alles, op zoek te gaan naar de liefde, naar zingeving. Dit bijzondere leven heeft zin omdat het leven van hun ouders zo zinvol is geweest.
Omdat het leven samen zin heeft. Naast verdrietig zijn mag je ook het leven vieren. De pastoor noemt de namen van de ouders van Jasmine en haar man. Ik zie een trotse lach op hun gezichten. Als later in de zonnige tuin alle aanwezigen proosten op het bruidspaar, ontstaan overal om me heen gesprekken over dat noemen van die namen. Het geeft ruimte aan het ophalen van herinneringen. Al zijn ze niet meer in leven, ik heb zelden ouders zo aanwezig gevoeld bij een trouwerij.
Geen tijd voor rouw
Er staat geen tijd voor rouwen. Als er vreselijk veel van iemand is gehouden, dan reist die liefde een leven lang met je mee. Leren omgaan met de dood van iemand die je lief is, is geen kwestie van achter je laten, vergeten, verwerken, voorgoed verleden tijd.
Het is de balans zoeken tussen verder gaan, en je blijven voeden met de herinneringen aan degene die er niet meer is.
Het is de tijd nemen. Zo lang je nodig hebt.
Je mag iemand blijven missen omdat je ook van iemand mag blijven houden. Leren omgaan met de dood is geen kwestie van de dood een plekje geven, maar is een kwestie van de liefde voor hem of haar een levenslang plekje geven. In je hart.
Vragen over rouw
In de rubriek Vraag het Daan beantwoordt rouwdeskundige Daan Westerink vragen over rouw, zoals bijvoorbeeld deze vraag: hoe lang duurt een rouwproces?
De vorige keer kreeg Daan de vraag: “Wat moet ik met mijn boosheid?”
Jouw reactie
Hoe lang mag jij van jezelf rouwen? Wat helpt jou daarbij? Laat het weten in een reactie hieronder.
Geschreven door
Daan Westerink
