Blog Lies | Rouw weerspiegelen

Nadine en John hadden een moeilijke, maar ook goede laatste tijd samen gehad. En nu, een paar weken na zijn overlijden, weet Nadine niet waar ze het zoeken moet. Haar lichaam doet pijn, ze is in de war en mist John enorm. De gedachte komt bij haar op dat het helemaal niet zo gek was vroeger, een zichtbaar teken van rouw. Ze weet niet of ze zit te wachten op een zwarte band om haar arm, maar ze mist het dat niemand ziet wat er is gebeurd.

‘Niemand ziet mijn grote verdriet’

Ze werkt weer, maar het is alsof ze in een andere wereld stapt. Een wereld die niets weerspiegelt van haar verlies. Nadine probeert het mij uit te leggen: ‘Mijn collega’s praten over de meest onbelangrijke zaken en proberen het onderwerp rouw te vermijden. Intussen draag ik een groot verdriet met me mee dat niemand ziet. Ik weet niet of ik mijn werk op deze manier kan volhouden.’ Nooit besefte ze hoe sterk de behoefte is om werkelijk gezien te worden. Om iets van haar verdriet in anderen terug te zien.

Behoefte om emoties te weerspiegelen

Deze behoefte, om onze emoties weerspiegeld te zien, is aangeboren. Vanaf de geboorte wordt de behoefte van de baby erkend en weerspiegeld. Het uiten van emoties is de sleutel tot overleven. Geluidjes en gezichtsuitdrukkingen worden nagedaan door goede vaders en moeders. Zij geven hun kind automatisch wat het nodig heeft. Onze hersenen zijn uitgerust met spiegelneuronen. Hierdoor kan een baby zijn moeder nadoen. Wanneer zij lacht, lacht hij terug. Zodra de moeder de emotie van de baby niet meer weerspiegelt, raakt de baby in de war en wordt angstig.

‘Liefdevolle verbinding verzacht de rouwpijn’

Door te spiegelen en emoties ‘te lezen’, kunnen we ons in elkaar verplaatsen. Het weerspiegelen van blijdschap en verdriet begint al direct na de geboorte en gaat ons hele leven door. Zo ontstaat verbinding. Een liefdevolle verbinding kan daardoor letterlijk verzachting van de rouwpijn geven.

Rouwritueel

Een mooi voorbeeld van weerspiegelen is het verhaal van een onderzoeker die eens een studie maakte over bepaalde inheemse dorpen in Australië. Een van de dorpelingen vertelde haar dat wanneer iemand sterft, iedereen in de avond een meubelstuk of iets anders in hun voortuin zet. De volgende dag, als de rouwende familie wakker wordt en naar buiten kijkt, zien zij dat alles is veranderd sinds hun geliefde stierf – niet alleen voor hen maar voor het hele dorp. Dat is hoe deze gemeenschappen rouw erkennen en weerspiegelen. Het hele dorp laat op een tastbare manier zien dat iemands dood ertoe doet. Het verlies is zichtbaar gemaakt.

Wie ziet mijn rouw?

De behoefte om gezien te worden, is een gezonde menselijke behoefte die ook bij volwassenen aanwezig blijft. Alleen wordt deze vaak onderschat, zowel door onszelf als door anderen. We zijn het liefst zelfstandig, onafhankelijk, gewend om zelf alle informatie te vinden die we nodig hebben. Deze onafhankelijkheid wordt al vroeg aangemoedigd, zowel op school als in de maatschappij. Als mensen rouwen, blijken deze eigenschappen vaak niet voldoende te zijn. Wij blijven behoefte hebben aan mensen die onze rouw zien, erkennen en weerspiegelen.

‘De behoefte om gezien te worden wordt vaak onderschat’

Kinderen begrijpen dat soms beter dan volwassenen. Zo vertelde Petra mij dat ze haar eerste werkdag als juf, na het overlijden van haar geliefde moeder, nog goed herinnert. ‘Toen ik met de kinderen in de kring zat om de dag te beginnen, stond Myrthe opeens voor me. Ze sloeg haar armpjes om mijn nek, keek me wat langer aan en zei met betraande ogen dat ze me zo had gemist. Dat ze zo verdrietig is als juf ook verdrietig is. Ik voelde letterlijk de pijn vanbinnen verzachten’, vertelt Petra. ‘We hebben nog even gehuild en zijn toen verdergegaan. Ik voelde dat ik het aankon, dat ik de draad weer langzaam kon oppakken.’

Vooral in de eerste tijd van rouw helpt het dat we iemand echt aankijken. Dan kunnen we de gezichtsuitdrukking overnemen, meehuilen en ons verdriet tot uitdrukking brengen. De meeste rouwenden hebben geen ‘opbeurders’, ‘vergelijkers’ of ‘doodzwijgers’ nodig, maar ‘meerouwers’. Mensen die hen echt zien en hun emoties weerspiegelen.

Balsem op de rouw

Het gaat er vooral om dat we ons verbinden met de gevoelens van de rouwende. Hierdoor geven we erkenning aan de pijn en het gemis. We hoeven de overledene niet gekend te hebben om de rouw te weerspiegelen. Zo vertelde Sterre mij: ‘Een van mijn nieuwe collega’s – die mijn overleden man niet eens kende – zei niets toen ik het kantoor voor het eerst weer binnenstapte. Hij keek me aan, alsof hij wilde peilen wat er in mij omging. Hij huilde, haalde een kop koffie voor me en schoof mijn kantoorstoel aan nadat ik erop was gaan zitten. In deze paar minuten voelde ik me zo gezien en erkend dat ik dat heb ervaren als ‘balsem op mijn rouw’.

‘Mensen hebben meerouwers nodig’

Vooral door corona missen veel mensen deze meerouwers. Door de afstand die nu nodig is, gebeurt dat steeds meer digitaal. Dat maakt het persoonlijk spiegelen nog moeilijker. Gelukkig ontvangen veel mensen steun van dierbaren om hen heen, anderen voelen zich verbonden met lotgenoten via internet. Het blijft een mooie uitdaging om andere creatieve manieren van spiegelen te bedenken.

Wil jij iets vertellen over een bijzonder manier waarop jouw rouw weerspiegeld werd? Wat gebeurde er en wat betekende dat voor jou?

—

Bron foto: Unsplash.com