Daan Westerink | Niemand snapt wat ik meemaak

Alleen in rouw

“Rouw voelt voor mij als golven”, vertelt Marit. “In het begin waren ze hoog en krachtig, overspoelend en verstikkend. En was er niet veel tijd om tussendoor naar adem te happen. Nu er tijd is verstreken, zijn de golven lager, en is er meer tijd tussendoor om jezelf te herpakken.”

Marit van der Heijden (23) verloor haar vader toen ze net ging studeren. Haar leven komt in het teken te staan van rouw. Ze merkt dat er een taboe op rouw blijkt te rusten. “Naarmate er meer tijd verstreek na de dood van mijn vader, merkte ik dat het niet altijd makkelijker werd. In het begin zijn mensen zich nog erg bewust van het feit dat je midden in je verdriet zit. Maar dat lijken ze deels te vergeten wanneer er meer tijd voorbij is terwijl jij hier nog iedere dag mee bezig kunt zijn. Het legt een hoge drempel om eerlijk te spreken over de gevoelens die komen en gaan in een rouwproces.”

Daarom maakte ze een film. Het door Marit verzonnen verhaal over de fictieve Anna wordt afgewisseld met echte, indringende interviews met vier andere jonge vrouwen. Zij vertellen hoe het voelt om een ouder te verliezen als je nog maar net op eigen benen staat. Een van hen vertelt hoe lastig het soms is om dan aan je omgeving uit te leggen wat dat met je doet: verder leven zonder vader of moeder. “Het is heel moeilijk om woorden te geven aan het verliezen van iemand. Als mensen dat dan zelf niet hebben meegemaakt moet je hun helemaal uitleggen hoe je iets heel intens voelt. En dat is bijna niet te doen als je in dat verdriet zit. Dus dan voelt het vaak makkelijker om het in je eentje te voelen en te ervaren dan het helemaal aan iemand uit te leggen.”

Eenzaam door je verdriet

Maar waarom is het voor jonge mensen die een ouder, broer, zus of partner verliezen zo lastig om daar met hun omgeving over te praten? Jonge mensen hebben toch ‘hun hele leven nog voor zich’ en zijn toch veerkrachtig genoeg? Bovendien hebben ze over het algemeen veel vrienden om zich heen? Allemaal aannames. Dat ze nog jong zijn, een vriendenkring hebben en in de kracht van hun leven zijn, betekent niet dat ze geen verdriet hebben of dat het makkelijker te dragen is. En als niemand in je omgeving hetzelfde meemaakte als jij, kan dat een eenzaam gevoel veroorzaken.

“Als niemand in je omgeving hetzelfde meemaakt, kan dat een eenzaam gevoel geven”

Volwassen worden betekent je losser maken van de omgeving die jarenlang zo vertrouwd was. Op eigen benen leren staan, betekent een nieuw leven opbouwen, vaak in een nieuwe stad, zonder je vertrouwde vrienden en gezin. Als je dan afscheid moet nemen van een ouder, broer of zus, kan dat je basis behoorlijk aan het wankelen brengen. Wat je dan nodig hebt is een begripvolle omgeving.

En dat is soms heel lastig. Want hoe open we nu ook lijken te zijn over de dood: de meeste andere jonge mensen hebben hun ouders, broer en zus nog. Bovendien kennen ze jouw gezin vaak niet, kennen ze de overledene niet en kunnen ze zich dan ook niet voorstellen hoe het is om zonder hem of haar te leven. Dat er ook mensen rondlopen die een dierbare verloren, daar staan veel jongeren niet echt bij stil. En dat levert soms lastige situaties op. Er blijken ineens grote verschillen te zijn tussen jonge mensen onderling. De wereld van uitgaan, studeren, genieten staat in schril contrast met de wereld van verdriet en je aanpassen aan een leven zonder ouder, broer of zus.

Toch niet alleen

Marit kwam er tijdens het maken van haar film achter dat er nog veel meer mensen in haar omgeving zijn die ook een ouder verloren. De film betekende een aanleiding voor bijzondere gesprekken. “Een meisje dat ik via via kende, vroeg me of we een keer koffie konden drinken. Haar vader was ook overleden en ze had niemand in haar omgeving met wie ze hier echt over kon praten. Ik vind het heel fijn dat de film zo op een indirecte manier al heeft geleid tot meer openheid en hoop dat dit voor meer mensen het geval zal zijn.”

Jong iemand verliezen betekent niet dat je zieliger bent dan andere nabestaanden. Maar als er maar weinig mensen in je omgeving zijn met wie je kunt praten over de soms overweldigende gevoelens die het verlies veroorzaken, kun je het gevoel krijgen dat het niet normaal is wat je meemaakt. De film van Marit kan daar verandering in brengen. Als een van de vrouwen vertelt hoe heftig je emoties kunnen zijn, bijvoorbeeld. “Momenten waarop je alleen nog maar kunt huilen. Dat er een soort oerkracht van binnenuit komt die je helemaal overweldigt en je meesleurt in een soort waterval van wanhoop. En ergens is het ook wel heel fijn om je daar dan even aan over te kunnen geven. En om die pijn even écht te voelen. Echt, tot in elke vezel van je lichaam te kunnen ervaren dat je iemand mist.”

Wat is normaal?

Als je van iemand anders hoort dat het helemaal niet erg is, zo’n enorme huilbui, en dat de tranen vanzelf weer drogen, dan kan je dat gerust stellen. Dan weet je dat je je emoties niet weg hoeft te duwen. In de film danst Anna op een van de platen waarop ze vroeger met haar vader danste. Ze geniet. En dat is ‘the other side of ‘sadness, de andere kant van verdriet. Ze voelt de liefde van en voor haar vader weer door haar hele lichaam stromen. Ook dat is normaal. En daar mogen we best vaker met elkaar over praten.

Als Marit net op de Kunstacademie zit, overlijdt haar vader. Zijn dood heeft een grote impact haar leven en loopt als een rode draad door haar studie. En nu, drie jaar later, is er haar film The Other Side of Sadness. Haar afstudeerproject. Een ode aan haar vader en een pleidooi voor meer openheid over de dood.

Beeld: The Other Side of Sadness