Troost | Zwangerschap uitdragen of afbreken: een onmogelijke keuze

Dilemma’s

Met meer medische mogelijkheden nemen ook de ethische dilemma’s toe. En elke keer is de vraag: hoe maak je de afweging? Van dichtbij maakte ik een paar van die situaties mee, het meest recent met mijn vader, die onverwacht in het ziekenhuis belandde. Om zeven uur ’s avonds kreeg hij te horen dat hij zónder operatie de nacht waarschijnlijk niet zou halen, maar dat de kans dat die operatie zou slagen, maar één procent was.

Leven

Mijn vader hing aan het leven, wilde nog leven. Toch besloot hij – in alle rust en met verstand van kansberekening – dat één procent wel erg weinig was. Hij keek als een tevreden mens terug op zijn leven. Het was moeilijk, maar ook mooi hoe hij dé beslissing nam. Hij greep de medische mogelijkheid niet, maar liet gebeuren wat in het leven uiteindelijk onvermijdelijk is.

Ik kon alleen maar trots zijn op hoe waardig, rustig en met realiteitszin hij zo snel afscheid moest nemen van alles waar hij van hield. En dan is dit voor een buitenstaander waarschijnlijk nog een relatief eenvoudig medisch dilemma, waar je als mens voor kunt komen te staan.

Zwanger

Maar wat als je zwanger bent en de artsen stellen je voor de keuze: de zwangerschap uitdragen van een kind dat zal sterven, of de zwangerschap beëindigen. Voor dit dilemma zagen Marije Kaptein en haar man Richard zich gesteld in hun leven. En dat niet één, maar twee keer.

‘Bij de tweede echo van ons derde kindje duurde het zo lang dat ik zei: “Zeg nou maar gewoon wat je ziet. Het maakt voor ons toch niet uit als de baby iets heeft. Bij ons is alles welkom.” Maar de echoscopiste stopte en zei: “Ik zie iets wat niet goed is, kleed je maar even aan.” Toen begon de ergste week van mijn leven.’

Marije geeft me de handdruk van een kordate verpleegkundige. Ze is op dat moment zwanger van hun vierde kindje. Samen staan we bij het graf van Levi. Na de komst van twee gezonde kinderen, Eva en Boaz, was Levi haar derde kindje.

‘Wachten tot er iets fout gaat’

Bij hun trouwen droomden Marije en Richard al van een groot en gezellig gezin. Een huis vol kinderen en gezelligheid, met vriendjes en vriendinnetjes die in en uit lopen. ‘Zoals bij ons thuis. Wij vierden Kerst bij opa en oma altijd met tientallen kleinkinderen aan tafel. Geweldig vond ik dat.’ Alles was tot dan toe zo vanzelf gegaan in hun leven dat Marije weleens zei: ‘Het is wachten tot er een keer iets fout gaat’, niet wetend dat ze zó zwaar beproefd zou worden.

Uitdragen of afbreken

Op 4 november 2014 had Marije, zelf kinderverpleegkundige op de intensive care, door dat er iets niet goed was in haar derde zwangerschap. Op haar aandringen kreeg ze een extra echoscopie. Die bevestigde helaas haar vermoeden: hun derde kindje had anencefalie, een open schedeltje. ‘Ik wist meteen dat we moesten beslissen: mijn zwangerschap uitdragen of afbreken. Met deze afwijking kan een kindje buiten de baarmoeder namelijk niet leven.’

‘Vooral niet weten wat te kiezen was gekmakend’

Na bevestiging van de diagnose kregen Marije en haar man van de artsen inderdaad die twee opties. Marije kon een pil nemen waaraan het kindje zou overlijden, zodat het geboren kon worden, of ze konden het laten zitten en afwachten. Het kindje zou dan in de buik of kort na de geboorte overlijden, was de verwachting.

Beide opties waren natuurlijk verschrikkelijk, ze moesten kiezen uit twee kwaden. ‘Vooral niet weten wat te kiezen was gekmakend. Vergif innemen zodat mijn kindje zou overlijden, of wachten? Maar wachten op wat?’ Richard wist het ook niet, hij neigde naar het afbreken van de zwangerschap. Ook de artsen vonden dat de meest logische keuze. In eerste instantie maakten Marije en Richard los van elkaar hun eigen afwegingen; ze konden daar niet meteen samen over praten.

Misverstand

Toen Marije de dag na de diagnose op haar werk in het ziekenhuis verscheen, had haar leidinggevende collega’s op de afdeling verteld dat het kindje al was weggehaald. Zij reageerden daardoor verbaasd op haar komst: ‘Goh, ben je er nu al?!’

Het bleek één groot misverstand. ‘Er werd kennelijk van uitgegaan dat je “zo’n kindje” gelijk weghaalt. Ik werkte in een ziekenhuis; daar moet iets nut hebben en dit kindje had geen nut.’

Keuze

Die zondag gingen Marije en Richard naar de kerk. Dat voelde beladen omdat veel mensen inmiddels op de hoogte waren en benieuwd waren naar hun keuze. De preek ging over de boom van kennis van goed en kwaad, het verhaal van Adam en Eva in het Bijbelboek Genesis. Als mens staan we voor keuzes. Kies je voor het leven (de boom des levens) of maak je de keuze voor de boom van kennis van goed en kwaad, die makkelijk is, maar uiteindelijk tot de dood leidt?

‘Ik kreeg het gevoel dat God een plan met ons had’

‘Ineens had ik het helder. De zwangerschap afbreken betekende dat we zouden kiezen voor de dood. En dat vond ik niet aan ons. Dat mochten we overlaten aan God. Hij zou de tijd voor dit kindje kiezen. In al het zoeken en niet weten kreeg ik die ochtend het gevoel dat God een plan met ons had. Dat was een verademing. Ik zag het als een antwoord van God om te kiezen voor het leven. Mijn man zag dat op dat moment nog niet zo. Ik heb die dag heel erg gebeden: “Als U wilt dat ik deze zwangerschap uitdraag, dan moeten we daar wel samen achter staan. Anders kost dit ons ook nog onze relatie.”’

Samen

De volgende dag kwam Richard thuis van zijn studie en zei: ‘Zó gek, maar tegenover een studiegenoot stond ik ineens de keus vóór het leven van ons kindje te verdedigen.’
Het maakte Marije emotioneel. Voor haar was het essentieel om hier samen doorheen te gaan en elkaar te begrijpen. Vijf dagen van praten en huilen volgden, om uiteindelijk samen te kiezen voor het laten leven van hun kindje, in de wetenschap dat het snel zou sterven.

Respect

Vanaf dat moment hield Marije via het intranet (intern communicatiekanaal) haar collega’s in het ziekenhuis voortdurend op de hoogte. Marije kreeg vaker respect van hen voor de beslissing om de zwangerschap uit te dragen. Tijdens een van haar nachtdiensten had ze een bijzonder gesprek met een collega.

‘Ze zei me dat ze een gigantische hekel had aan van die schijnheilige christenen met hun mooie praatjes. Ik vertelde haar dat we dit kindje liefde konden geven in de tijd die ons gegeven was. De volgende nachtdienst was deze collega heel emotioneel. Ze zei dat ze na dat ge sprek niet had kunnen slapen, omdat ik met zo veel liefde had gesproken over dit prille leven, waarin zij aanvankelijk weinig nut zag. Ze was mijn keuze voor het uitdragen beter gaan begrijpen.’

‘Het kistje maken was moeilijk’

Toen Marije en Richard eenmaal hadden besloten om dit kindje te laten komen, ongeacht de afloop, aanvaardden ze de zwangerschap en daarmee het kindje. ‘We genoten van iedere echo, van iedere beweging. Al snel kreeg ons kindje een naam: Levi, hij die verbindt. Hij hoorde er helemaal bij.’ Marije voelde zich goed en had een prima zwangerschap. Ze bereidde zich voor op de bevalling, kocht kleertjes, en ontwierp het geboortekaart je. ‘Ook het kistje hebben we van tevoren laten maken door mijn broers. Dat vond ik wel moeilijk. Je bent dan heel bewust bezig met de dood, en dat wilde ik zolang Levi leefde juist zo veel mogelijk uitstellen.’

Bevalling

Op 8 mei 2015 13.15 uur werd Levi geboren. Voor de ouders was het behoorlijk spannend hoe hij eruit zou zien. ‘We hadden gehoopt dat hij ten minste de bevalling zou overleven, maar kregen zoveel langer dan verwacht.’

‘De artsen dachten dat hij doof en blind zou zijn, maar hij maakte af en toe wat geluidjes en reageerde op geluid en licht. Vanaf het eerste moment waren we op slag verliefd. Levi was zo mooi en gaaf! Hij lag heerlijk rustig tegen me aan en kon zelfs bij me drinken.’

Marije wilde zo snel mogelijk naar huis, zodat ook de andere kinderen Levi konden bewonderen. ‘Ze hebben hem ontelbaar veel kusjes gegeven en met hem gekroeld. We hebben beschuit met muisjes gegeten…’

Prachtige uren

De gangbare gedachte is nog altijd: hoe langer je een kindje bij je hebt, hoe moeilijker je het kunt loslaten. Maar Marije en haar man denken daar nu anders over. ‘Wij hebben 33 uur van Levi mogen genieten. Prachtige uren. Ik had er geen seconde van willen missen!’

Troost

Marije wordt opnieuw zwanger, maar ook dit kindje moet ze veel te vroeg weer loslaten. Hoe vind je dan nog troost? Dat lees je in het boek Troost – Als je iemand mist, geschreven door presentatrice Hella van der Wijst en uitgegeven door Kok Boekencentrum.

In het boek gaat Hella in op vragen als: Wat is troost en hoe werkt het? Waar vinden mensen die een dierbare moeten missen troost? Waarom is het delen van verdriet zo belangrijk? Wat moet je als naaste niet en wat vooral wél zeggen?

Het boek Troost bevat twintig verhalen van mensen die geliefden verloren. Daarnaast geven rouwdeskundigen en wetenschappers vanuit unieke invalshoeken inzichten in de wereld van verdriet en troost.

Bestel

Bestel hier het boek Troost- als je iemand mist voor €20 (exclusief verzendkosten).