Rouwvragen aan Manu Keirse | 'Ik doe alsof mijn overleden schoonzus nog leeft'
In deze rubriek stellen Ik mis je volgers hun persoonlijke vragen rondom rouw aan Manu Keirse, klinisch psycholoog en emeritus hoogleraar verliesverwerking. Vandaag wil Jolanda weten of wat zij doet na het overlijden van haar schoonzus normaal is.
Beste Manu,
Twee jaar geleden is mijn lieve schoonzus plotseling overleden. Ik heb geen afscheid kunnen nemen en ben ook niet bij de begrafenis geweest. Accepteren dat ze er niet meer is, kan ik niet. Ik heb veel verdriet gehad, maar nu doe ik alsof ze gewoon nog leeft. Ze is weg, maar niet overleden. Ik huil niet meer en voel me niet meer verdrietig. Wel denk ik elke dag aan haar. Is dit normaal?
Groeten,
Jolanda
Het antwoord van Manu Keirse
Beste Jolanda,
Het is heel normaal dat je regelmatig aan je schoonzus denkt en dat je moeilijk kunt accepteren dat ze er niet meer is. Verlies overleven vraagt om rouwarbeid. Dit woord maakt duidelijk dat rouwen geen passief wachten is, maar een activiteit die mentaal, emotioneel en lichamelijk is. Rouwen is werken aan het vinden van betekenis en het heropbouwen van je persoonlijke wereld, die door het verlies is dooreengeschud.
Een arbeid kan je opdelen in taken. In de rouwarbeid zijn er vier rouwtaken, vier opdrachten die je moet vervullen om je aan te passen aan het leven met verlies:
1. De werkelijkheid van het verlies onder ogen zien;
2. De pijn van het verlies ervaren;
3. Je aanpassen aan de wereld na dit verlies;
4. Weer leren genieten en herinneringen bewaren.
Het feit dat je geen afscheid hebt kunnen nemen en niet bij de begrafenis aanwezig bent geweest kan verklaren dat je nog steeds niet kunt accepteren dat ze er niet meer is. De eerste dagen na een overlijden zijn cruciaal voor de confrontatie met de werkelijkheid van het verlies.
Als iemand sterft, heb je vaak het gevoel dat het niet waar kan zijn. Het voelt onwerkelijk, als een slechte droom. Het ontkennen van die realiteit is een poging om wat te zwaar is om te dragen een tijdje op te schorten tot je het aankunt. Ontkenning laat toe die moeilijke realiteit slechts in kleine dosissen te absorberen en het voor een tijdje weg te duwen. De werkelijkheid onder ogen zien is niet gemakkelijk. Het kan een hele tijd duren voor je hart accepteert wat je hoofd begrijpt.
Het plotse karakter van haar overlijden speelt hierin ook een belangrijke rol. Je hebt je er niet kunnen op voorbereiden.
'Feiten dringen niet altijd door in emotionele momenten'
Het kan helpen om die werkelijkheid geleidelijk onder ogen te kunnen zien als je er met dierbare mensen over kunt spreken, als je correcte informatie krijgt over de omstandigheden van het overlijden en als er niets wordt achtergehouden. Ook al heb je die informatie gekregen, soms moet ze worden herhaald, omdat feiten niet altijd doordringen in emotionele momenten.
Verstaan en begrijpen is niet alleen een intellectueel maar ook een emotioneel proces. Je moet ook de mogelijkheid krijgen om meerdere keren je verhaal te vertellen. Dat helpt om de stukjes van de puzzel geleidelijk op hun plaats te laten vallen.
In die coronatijd hebben veel mensen de kans niet gekregen om concreet afscheid te nemen. Uitvaartbijeenkomsten werden enkel in kleine groep toegelaten. Dat heeft het onder ogen zien van de werkelijkheid van het overlijden voor veel mensen bemoeilijkt.
Groeten,
Manu
Boek: Helpen bij verlies en verdriet
In Helpen bij verlies en verdriet gaat Manu Keirse dieper in op rouwarbeid, ook bij andere vormen van verlies. Het boek is een basisgids voor rouw en omvat concrete tips over hoe je jezelf en anderen kan bijstaan na verlies.
Lees ook over:
Rouwspecialist Manu Keirse in Ik mis je podcast #4 | Veelgestelde vragen rondom rouw
Lees ook over:
Laatste foto | ‘De sirenes die we hoorden, bleken voor mijn man te zijn’
Geschreven door
Manu Keirse
