Woorden hebben kracht

Verpletterend

‘Mijn vader is plotseling overleden. Hij schaamde zich altijd voor mij. Ik was een teleurstelling voor hem. Volgens hem heb ik mijn kansen nooit goed benut en ben ik niet geworden wat hij had gehoopt. Hij zei eens dat hij niet trots op mij kon zijn. Ik merk dat ik het lastig vind om mijn eigen zoon een compliment te geven.’ – Jaap, 45 jaar

Negatieve woorden kunnen een verpletterende indruk maken. In gesprekken kom ik regelmatig tegen dat mensen heftige emoties ervaren als zij hierover vertellen, ook al is het tientallen jaren geleden. Het blijkt dat negatieve uitspraken iemand kunnen lamleggen, kunnen vernederen of zelfs ziek kunnen maken.

Als je zelf bijvoorbeeld hebt geleden onder bepaalde woorden van je vader, bestaat de kans dat je dit onbewust doorgeeft aan je kinderen. Zo lukt het Jaap niet een compliment te geven aan zijn eigen zoon. Het ‘breken’ gaat op die manier door en beïnvloedt ook weer de kinderen van zijn kinderen.

‘Negatieve woorden van vroeger kunnen een blokkade vormen voor een goed afscheid.’

Welk effect hebben onze woorden? Hebben wij echt zo veel macht? Kunnen onze woorden echt iemand maken of breken? En hoe gaan we zelf om met de negatieve dingen die zijn gezegd?

De kracht van negatieve woorden

Iemand kunnen maken of breken[1]. In het woordenboek wordt dat uitgelegd als (de mogelijkheid hebben te beslissen over iemands leven en dood en welbevinden). Macht hebben over iemand dus.

‘Het lijkt wel alsof negatieve woorden voor het oprapen liggen.’

Dat woorden kunnen maken en breken, komt sterk naar voren in een periode van ziekte, sterven en rouw. Als in een film kan een woord worden geprojecteerd op het scherm van iemands geheugen. Negatieve woorden van vroeger kunnen een blokkade vormen voor een goed afscheid. Soms is het te groot en te veel om daar vóór het overlijden samen nog uit te komen. Soms, als iemand plotseling overlijdt, is daar de tijd niet meer voor. In de periode van rouw is dat merkbaar en voelbaar als een extra verlies. Als een gemiste kans.

Positieve woorden kunnen helen

Het is ook bekend dat positieve woorden iemand kunnen helen en weer in staat kunnen stellen op een andere manier in het leven te staan. Als hier vóór het overlijden, al is het maar heel kort, aandacht voor is, kan dat zeer helpend zijn voor de periode van rouw en zelfs voor de rest van iemands leven. Woorden die ‘heel maken’, worden dan dikwijls ook weer doorgegeven aan de volgende generatie.

‘Het punt is dat het moeite kost om die positieve woorden uit te spreken.’

Als we beseffen hoe veel invloed onze woorden hebben, kan het ons helpen hiermee rekening te houden. Het punt is dat het moeite kost om die positieve woorden uit te spreken. Van huis uit hebben veel mensen dat ook nooit geleerd. Het lijkt wel alsof negatieve woorden voor het oprapen liggen en we het recht hebben die te uiten. Vooral als wij vroeger zelf onrecht hebben ervaren. Die woorden worden meestal geuit tegen mensen die dichtbij ons staan. Dat is oneerlijk. Zo laten we anderen de rekening betalen voor onrecht waar zij niets mee te maken hebben. Er bestaat grote kans dat zij dit ook weer doorgeven aan hun kinderen.

Nu het nog kan

‘Je moeder hield toch zo veel van je,’ zei mijn oom kort na de begrafenis. Ik was geschokt en zei: ‘Waarom heeft zij mij dat dan nooit verteld?’
– Anja, 38 jaar

Anja realiseert zich hoeveel verschil het zou hebben gemaakt als haar moeder dit eerder, of nog liever, vaker, tegen haar zou hebben gezegd. Zij ging ervan uit dat haar moeder vond dat zij geen goede moeder was. Zij had altijd kritiek op de manier waarop Anja haar kinderen opvoedde. Het voelt op zich goed om nu van haar oom te horen dat haar moeder van haar hield, maar ook wel erg verdrietig. Zij beseft nog meer hoe belangrijk het is dit nu tegen haar eigen dochter te zeggen. Nu het nog kan.

Zelf heb ik dierbare herinneringen aan de zegen die mijn vader mij gaf vlak voordat hij stierf. Het waren maar weinig woorden, want hij was erg zwak, maar voor mij is deze zegen erg belangrijk geweest. Ik voelde mij erdoor gesterkt in het leven zonder mijn vader.

Waarom is het zo moeilijk?

Hoe komt het dat ‘zegenen’ – goede woorden zeggen – zo belangrijk is, maar toch zo moeilijk is voor veel mensen? Het blijkt dat positieve woorden soms pas mogelijk zijn als we erkenning hebben gekregen voor het onrecht dat ons is aangedaan. Soms hebben we daarbij hulp nodig. Het kost tijd en moeite onze pijn te laten helen en ons ‘verongelijkt zijn’ te kunnen loslaten. Het lukt dan beter om goede woorden uit te spreken. Soms is daarvoor zelfs oefening nodig. In relatietherapie zijn oefeningen bedacht om mensen te laten wennen om positieve dingen tegen elkaar te zeggen. Het uitspreken daarvan is soms zo onwennig dat het niet vanzelf gaat.

‘Het kost tijd en moeite onze pijn te laten helen en ons ‘verongelijkt zijn’ te kunnen loslaten.’

Terwijl Jaap bezig was om inzicht te krijgen in zijn eigen relatie met zijn vader, oefende hij om complimenten te geven aan zijn zoon. Na diens voetbalwedstrijd lukte het Jaap hem te prijzen en te belonen met iets lekkers. Er staan tranen in zijn ogen als hij mij dit vertelt.

Breken of maken?

Het is goed te beseffen hoe belangrijk onze woorden zijn. We hebben macht om te breken maar ook om te maken. We kunnen op elk moment beginnen goede woorden uit te spreken. Als er blokkades zijn die dat verhinderen, kunnen we hulp vragen.

‘We kunnen op elk moment beginnen om goede woorden uit te spreken.’

Het is bijzonder krachtig en helend als mensen – die juist zelf geleden hebben onder negatieve woorden – bewust positieve, goede woorden uitspreken tegen hun kinderen. Die niet breken, maar maken. Zo krijgen de brekende woorden van de overleden ouder niet langer de macht en wordt de negatieve spiraal gestopt. Een mooier geschenk aan je kinderen kun je niet geven.

[1] In de Bijbel, in het boek Spreuken, vind je de oorsprong van de uitdrukking ‘iemand maken en breken’, en nog veel meer uitdrukkingen die wij dagelijks gebruiken in onze Nederlandse taal. Je vindt woorden van wijsheid over de manier waarop je elkaar goed of kwaad kunt doen. De liefde die in de Bijbel wordt beschreven, gaat altijd gelijk op met: vriendelijkheid, geduld en goed zijn voor elkaar. Dit moet tot uiting komen in de dingen die we doen, en in de dingen die we tegen elkaar zeggen.