7 Levenslessen van rouwspecialist Manu Keirse
Manu Keirse, de Vlaamse rouwspecialist en klinisch psycholoog, gelooft niet meer in rouwverwerking. Verlies kun je volgens hem ‘hoogstens overleven’. In een interview in Trouw geeft hij levenslessen mee die voor hem bijzonder belangrijk en hoogst persoonlijk zijn.
Les 1: Verlies samen dragen
Verdriet is onvermijdelijk, stelt Manu Keirse nuchter in een interview in Trouw . Ondanks dat wil ieder mens er het liefst ver van blijven. Sterker, we vermijden mensen in verdriet liever, omdat we niet goed weten hoe ermee om te gaan. ‘Verdriet is in deze tijd sterk teruggedrongen in de beschermde omgeving van het gezin. We dragen het minder met elkaar.’ In het dorp van Keirse ging dat vroeger wel anders. Daar droegen de buren de overledene zelf naar de kerk. ‘Dat zie je nu niet meer’, vertelt Keirse. ‘Vele mensen kunnen je condoleren, maar die diepe verbondenheid, die voelen we niet meer.’
‘Mensen in verdriet hebben het allermeest behoefte aan iemand die naar hen luistert.’
Daarom wijst Keirse op het belang van vragen stellen: wat zou deze persoon vanuit zijn verdriet aan mij te zeggen hebben? Het gaat niet om wat jij te zeggen hebt. Mensen in verdriet hebben het allermeest behoefte aan iemand die naar hen luistert. En, ‘Luisteren is verdraaid moeilijk’, zegt Keirse. ‘Je moet je echt inhouden.’
Les 2: Verlies verwerken bestaat niet
Zijn eerste boek over rouwverwerking ‘Helpen bij verlies en verdriet‘ schreef Keirse ruim twintig jaar geleden. De heruitgave is totaal anders. De verandering zit in het loslaten van het idee dat verdriet kan worden verwerkt. ‘Want hoe kun je nu een groot verlies accepteren? Dat kan niet. Als je je kind verliest, kom je daar niet overheen. Je leert met het verlies te leven, maar dat is iets anders dan verwerken of aanvaarden’, stelt Keirse.
Ondanks groot verdriet gelooft de rouwspecialist nog wel in gelukkig zijn, na verlies. ‘Ooit zullen de herinneringen aan het leven van je geliefde het moment van sterven en verdriet overstijgen.’
Les 3: Verdriet geeft ook verbondenheid
In zijn leven heeft Keirse al veel met de dood te maken gehad. Hij was het tweede kind in een gezin van elf. ‘Toen ik zeven was, lag mijn grootmoeder op sterven. Ik herinner me nog dat we als klas langs haar huisje liepen om voor haar te bidden.’ Later werd hij ook misdienaar en ging hij tientallen keren met de pastoor langs mensen die op sterven lagen. Hij hielp hem bij het laatste sacrament. ‘In al die huizen zag ik zo veel verdriet, maar ook ontzaglijk veel verbondenheid.’ Door zijn ervaringen als hulp van de pastoor is hij nooit bang geweest voor verdriet.
Les 4: Vergeet nooit waar je vandaan komt
Keirse vertelt ontroerend over zijn moeder, die hem altijd leerde dat hij niet moest vergeten waar hij vandaan kwam. Zij vertelde hem dat wat hij leerde op de universiteit, mensen kon helpen die die kans nooit gekregen hadden. ‘Als ik weer een boek uitbracht, gaf ik het altijd aan mijn moeder. Dan haalde ze uit haar schort de sleutel van de kast, legde daar mijn boek in en sloot de kast weer af. Ze zei er nooit iets over: wij kinderen moesten nederig zijn.’
‘Na het overlijden van mijn moeder ontdekte ik pas dat ze al mijn boeken had gelezen.’
In de laatste maanden van haar leven brengt Keirse uren door met zijn moeder, zittend aan haar bed. Luisteren. ‘Na haar overlijden ontdekte ik dat ze al mijn boeken grondig had gelezen en er briefjes in had gestopt bij voor haar belangrijke passages. Dat deed me heel veel plezier.’
Les 5: Onrecht moet je aankaarten
Een belangrijke les die Keirse leerde tijdens de geboorte van zijn eerste zoon, Wouter. Tijdens de bevalling waren er veel complicaties. ‘Als vader werd je toen in de kraamkamer niet gezien, dus liep ik even de gang op. Daar zag ik een oude studievriend… Hij begon meteen te huilen. Zijn dochtertje was zojuist gestorven. Het was toen de gewoonte om ouders van een dood kindje meteen naar huis te sturen. Ook konden ze beter niet naar hun baby kijken.’
Manu Keirse en zijn vrouw krijgen uiteindelijk hun gezonde Wouter mee naar huis. Hij trof de jonge ouders, huilend naast een lege wieg. Hij kaartte het aan in het ziekenhuis, maar niemand pikte het op. Direct hierna is hij een onderzoek gestart ‘naar wat deze ouders wensten. Dat resulteerde in mijn promotie over perinatale sterfte (…), de eerste aanzet voor een ander, menselijker beleid voor ouders die hun baby hadden verloren.’
Les 6: Geven zonder terug te verwachten
In het interview spreekt Keirse over een mooie en boeiende ervaring in zijn leven: de komst van twee pleegkinderen in zijn gezin van toen twee kinderen. ‘Dit was geven zonder dankbaarheid terug te verwachten. Op mijn zestigste verjaardag sprak Anne ons toe en zei: “Jullie zijn mijn ouders én mijn beste vrienden.” Dat raakte mij diep, een groot geschenk.’
‘Hij zei: U bent de aanvoerder van de moordenaarsbende die ons enige kind heeft vermoord’
Les 7: Je fouten erkennen
Door een vreselijke fout van een verpleegkundige overleed een jonge vrouw, in de tijd dat Keirse in dit ziekenhuis in Leuven werkte. Hij bezocht het gezin van de overleden vrouw stiekem, tegen het strenge devies van de directeur in om dat vooral niet te doen.
De sfeer herinnert hij zich nog goed: ‘Het verdriet was om te snijden.’ Keirse luistert naar hun verhaal. Als hij opstaat om te vertrekken, zegt de vader: “We waarderen het dat iemand van het ziekenhuis is gekomen, maar als u verantwoordelijk bent voor die verpleegster, dan bent u eigenlijk de aanvoerder van de moordenaarsbende die ons enige kind heeft vermoord.’ Keirse antwoordde: ”’Zo zou u mij kunnen noemen: de aanvoerder van de moordenaarsbede.” In de auto heb ik zo zitten huilen. Een jaar daarna vertelde deze vader dat die zin hem het meeste had geholpen, omdat ik al zijn boosheid op mijn schouders had genomen.’
Over Manu Keirse
Manu Keirse is doctor in de geneeskunde en wordt gezien als dé specialist in België en Nederland als het om rouwverwerking en de laatste levensfase gaat.
