‘Je ligt bij oma’ – Larissa's hart­ver­scheu­ren­de woorden toen ze haar zoontje bij haar moeder begroef

“Ik had geen laatste woorden voor mijn moeder toen ze met spoed werd meegenomen naar het ziekenhuis vanwege een hersenbloeding. Niemand wist dat ze zou overlijden. Bovendien was ik 8 jaar en de jongste thuis. De ernst van de situatie drong niet tot me door.

Echte bloemen mochten niet van het ziekenhuis, dus bezocht ik haar met een kunstplantje in mijn handen. Ik zette het plantje op de tafel naast mijn moeder die in een coma lag. Mijn vader nam me mee naar een wachtruimte met allemaal gekleurde stoelen. Hij hield me vast op zijn schoot toen hij vertelde dat mama zou overlijden. Al kwamen die woorden niet binnen. Ik herinner me dat er verdrietige mensen om me heen waren, maar dat ik aan het springen was op een ziekenhuisbed. Later kreeg ik te horen dat mijn moeder haar nieren en alvleesklier doneerde. Wat in die tijd best bijzonder was. Dat deed ze voor mij. Sinds mijn vijfde leed ik aan diabetes type 1, een gevolg hiervan kan zijn dat je nieren beschadigd raken. Mijn moeder geloofde sterk in: wie goed doet, goed ontmoet.

Uitgestelde rouw na verlies moeder

Tijdens de begrafenis lag mijn moeder in de aula onder een dak met allemaal kleine lampjes, als een sterrenhemel. Ik weet nog dat ik haar hand vastpakte en zei: ‘Als je er dan toch nog bent, laat het dan even weten.’ Al weet ik niet of ik die woorden hardop heb gezegd.

Thuis kregen we een huishoudster. Zelf had ik het gevoel: mijn moeder is er niet meer, nu moet ik haar taken overnemen. Die zorgzaamheid had ik van mijn moeder. Ik hielp de huishoudsteren lette goed op als zij aan het koken was. Mijn vader hertrouwde en via mijn bonusmoeder leerde ik zelf koken en huishoudelijke klusjes te doen.

Er was wel ruimte voor mij om te rouwen, mijn vader heeft me zelfs meegenomen naar een psycholoog, maar daar moest ik niks van weten. Pas rond mijn zeventiende jaar kreeg ik het moeilijk met het gemis en had ik vragen over wat er allemaal precies gebeurd was. Op mijn 18e ging ik op mezelf wonen en toen werd de rouw erger. Mijn huis stond vol met kaarten en foto’s van mijn moeder. Dagelijks deelde ik berichtjes op sociale media waarin ik schreef dat ik mijn moeder zo miste.”

Eindelijk rouwde Larissa om haar moeder. “Ik realiseerde me dat ik er op dat moment voor mezelf moest zijn en dat ik het verdriet op mijn eigen manier wilde en moest verwerken. Dat heb ik gedaan.”

Zwangerschap Jesse

Larissa kreeg een relatie, werd moeder van zoon Jayden en raakte twee jaar later opnieuw zwanger dat gepaard ging met veel complicaties. Larissa hield enorm veel vocht vast en kwam 35 kilo aan. Na 33 weken en 5 dagen zwangerschap werd baby Jesse met spoed geboren terwijl Larissa onder narcose was. “Er kwam vocht in mijn longen, maar vanwege al dat vocht lukte het niet om mij te beademen waardoor er een ernstig zuurstoftekort ontstond. Uiteindelijk werd ik wakker uit mijn narcose en bleek ik gelukkig niks over te hebben gehouden aan het zuurstoftekort. Met Jesse ging het boven verwachting goed. Hij werd nog tijdelijk ondersteund met ademhalen, maar toen dat beter ging mochten we na drie weken naar huis. We kregen een gezonde baby mee en ook thuis ging het fantastisch. Hij dronk goed en hij was een heel tevreden mannetje.”

Helemaal mis

Jesse was drie maanden oud toen om zeven uur de wekker ging. Vreemd, dacht Larissa, zo lang slaapt hij normaal nooit. “Misschien dat hij een keertje langer sliep, maar mijn moederinstinct vertelde me dat het mis was. Ik liep naar zijn kamer en vond hem daar in zijn bedje. Ik voelde aan alles dat er geen leven meer in hem zat. Jesses vader belde de alarmdiensten. Er landde een traumahelikopter bij ons in de wijk. Er was chaos. Ik gilde het uit.

Voor mijn gevoel was de ambulance er met twee minuten. Ik stond boven en ik moest de voordeur opendoen voor de hulpinstanties, maar ik bleef staan. In paniek heb ik blijkbaar vrienden en familie geappt: ‘Jesse is dood’. Alleen die woorden. Ik herinner me daar niks meer van. Toen ik ons zoontje Jayden hoorde, heb ik me over hem ontfermd. Samen keken we vanuit een andere kamer naar de ambulances en politiewagens. Hij vond het fantastisch om naar te kijken. Ik probeerde rustig te blijven, terwijl ik me totaal niet kalm voelde.”

Jesse werd meegenomen naar het ziekenhuis voor verdere reanimatie. Heel even dacht een arts een reactie te zien, maar dat bleek achteraf toch niet zo te zijn. Na drie kwartier stopte de reanimatie. Er was geen teken van leven. Jesse van drie maanden oud was overleden, zonder aanwijsbare oorzaak.

“Jesse werd afgekoppeld van alle apparaten. Van zijn voetjes en handjes werden afdrukken gemaakt, ter herinnering. Toen pas kwam het besef: hij is er niet meer. Ik hield hem vast in mijn armen. Hij zag er zo tevreden uit, precies zoals hij was. We namen hem mee naar huis zodat hij dicht bij ons was. Zo kon ik hem blijven wiegen. Elke dag deed ik hem schone kleertjes aan.

Van de begrafenis kan ik me weinig herinneren. Wel het pijnlijke moment dat het kistje dichtging. Dit is echt de allerlaatste keer dat ik jou zie, dacht ik. Mijn toenmalige vriend had het idee om Jesse bij zijn oma te begraven, want mijn moeder had een dubbelgraf. Mijn vader vond dat ook fijn, want hij is inmiddels al jaren gelukkig hertrouwd. We hebben Jesse zelf in het graf getild. We stonden een paar centimeter boven mijn moeder, en nu legde ik mijn kind bij haar. Dat was pittig, maar het gaf ook rust. Hij was in ieder geval in mijn moeders armen. ‘Je ligt bij oma en zij is er ook verder voor je’, sprak ik tegen Jesse.

• Frank verliest beide zoons: ‘Hij heeft geprobeerd zijn broertje te redden en moest dat met zijn eigen leven bekopen’

  Frank verliest beide zoons: ‘Hij heeft geprobeerd zijn broertje te redden en moest dat met zijn eigen leven bekopen’

Pijn na rouw

De tijd erna was ik superverdrietig. Wat ik op dat moment nodig had? Aandacht. Mensen die naar mij luisterden. Niet alleen over verdrietige dingen, maar ook gewoon over onzin. Dat ik met vrienden kon bellen of appen en dat er iemand langskwam. Alleen zijn was te pijnlijk. Die eerste maanden na Jesses overlijden ben ik die pijn uit de weg gegaan. Een week na Jesses begrafenis ruimde ik zijn kamer op. Zo werd ik niet elke keer keihard geconfronteerd met wat er allemaal was gebeurd. We richtten een mooi hoekje in met foto’s ter herinnering aan hem. Ook heb ik een herinneringenbak gemaakt waar ik zijn flesje, speentje en kleertjes in bewaar.

Jesses vader en ik zijn kort na zijn overlijden uit elkaar gegaan. Wij verwerkten het verdriet zo anders, dat we er uiteindelijk voor kozen om niet bij elkaar te blijven. Afscheid nemen van je kind is onmenselijk. Op de automatische piloot ging ik verder. Ik moest sterk blijven voor mijn oudste kind, want die verdiende goede ouders. Jayden was mijn lichtpuntje aan wie ik me vasthield. Als Jayden bij zijn vader was, ging ik veel uit. Daar vond ik aandacht bij anderen, soms ook verkeerde mensen. Het uitgaan hield me toen overeind. Anderhalf jaar ging ik zo door en voelde ik niks.

Tijd voor rouw

Tot het moment dat ik dacht: nu ben ik klaar om te rouwen, ik wil weer leven. Mijn huisarts verwees me door naar een psycholoog die zei: ‘Ik denk dat jij zelf diegene bent die dit verdriet moet verwerken. Daar kan ik je niet bij helpen. Jij doet het gewoon harstikke goed.’

Door alles wat ik heb meegemaakt heb ik een bepaalde kracht gekregen waardoor ik al jong zelfstandig werd en leerde omgaan met verlies. Ook dit verdriet kon ik op mijn eigen manier verwerken.”

Orgaantransplantatie

Toch kreeg Larissa nog meer slecht nieuws te horen. “In datzelfde jaar ben ik heel ziek geworden. Mijn nieren bleken zo beschadigd te zijn, dat alleen een nierdonatie me kon redden.” Er volgde een tijd van heel weinig kunnen, maar er was ook een lichtpuntje: ze ontmoette Joost, die haar bij alles steunt.

‘Wie goed doet…’

Een jaar geleden was het zover en kreeg Larissa een dubbele orgaantransplantatie*. Ze voelt zich fitter en het gaat nu goed met haar samen met Joost en Jayden. “Mijn moeder hoopte dat, mocht het ooit nodig zijn, er ook iemand organen zou doneren aan mij. Dat is uitgekomen: ik heb fantastisch werkende organen gekregen. Dat vind ik heel mooi. Ook geloof ik dat Jesse en mijn moeder nu samen zijn.  Met de toekomst houd ik me niet zo bezig, want voor je het weet, ben je er niet meer. Ik heb geleerd om van de mooie dingen te genieten en van wat ik nu kan.”

*In het februarinummer van Eva, het vrouwenmagazine van de EO, vertelt Larissa over haar niertransplantatie en hoe ze weer de liefde vond. Bestel hier een exemplaar.

Larissa in Eva. Fotograaf: Nienke van Denderen fotografie

• Vader deelt 10 levenslessen na verlies zoontje

  Vader deelt 10 levenslessen na verlies zoontje