Irma verliest haar moeder en zusje met kerst: ‘Ik herdenk ze elk jaar nog’
Irma Conrad (72) verliest op kerstavond haar moeder. Precies een jaar later overlijdt ook haar zusje. Als kerst zo onlosmakelijk verbonden is met verlies, kun je dan nog uitzien naar dit feest van licht en samenzijn? Irma Conrad wel. ’Ik snap niet dat mensen een hekel hebben aan kerst.’
Met een brede glimlach opent Irma haar voordeur. We gaan zitten aan de keukentafel waar de pc een slideshow afspeelt van de mooiste familiefoto’s. Aan de muur hangen schilderijen gemaakt door familie, in de hoek een kast met ingelijste foto’s van en herinneringen aan overleden familieleden. Familie staat centraal in haar leven, zoveel is duidelijk.
Ook met kerst. ‘Kerst wordt ieder jaar uitbundig gevierd. Met veel familie, muziek en lekker eten. Voor mij is het een feest van samenzijn.’
Dat Irma samen met haar kinderen kerst viert is niet altijd vanzelfsprekend geweest. In 1975 komt ze als alleenstaande vrouw naar Nederland om een nieuw bestaan op te bouwen. Haar kinderen blijven achter in Suriname bij een tante. In die tijd doen veel ouders dat. Na een paar jaar wordt het gezin herenigd en komt in Groesbeek terecht. Irma werkt in de kinderopvang en het gaat hen goed.
Moeder
Kerst 2015 zal Irma nooit vergeten. Op 24 december overlijdt haar moeder. ‘Samen met mijn broers en zussen had ik lange tijd voor haar gezorgd, maar het was toch nog onverwacht. Het kerstfeest dat ik zou vieren met mijn kinderen en kleinkinderen is niet doorgegaan. Wel ben ik samen met mijn broer Harold en zijn gezin ons verstandelijk beperkte zusje Monique gaan halen in de instelling waar ze woonde. We hebben heerlijk gegeten en het kerststukje dat ze ieder jaar voor moeder meenam, kreeg ik mee.’
Monique
In oktober 2016 overlijdt ook haar broer Harold, en Irma is er kapot van. Ze heeft getwijfeld hoe ze kerst dit jaar zal invullen. Als vanouds met een huis vol familie en lekker eten? Of soberder? Ze besluit de traditie toch voort te zetten. Op kerstavond is ze druk bezig met het kerstbrood als haar oudste dochter binnenkomt. ‘Ik zag aan haar gezicht dat er iets mis was. Mijn zusje Monique was overleden aan hartfalen, precies een jaar na de dood van onze moeder. Ik heb het kerstfeest laten doorgaan, terwijl de uitvaart van Monique nog moest komen. Dat was zo dubbel.’
Monique was Irma’s 18 jaar jongere zusje, van wie ze een jaar eerder het kerststukje kreeg dat eigenlijk voor hun moeder was. Vanwege een verstandelijke beperking woonde Monique in een instelling. ‘Monique was helemaal gek van Michael Jackson en Whitney Houston. Dat draaiden we in de auto als we erop uit gingen samen met mijn andere zus en dan lekker meezingen,’ vertelt Irma stralend als ze terugdenkt aan die tijd.
Ik betrek mijn overleden moeder en zusje bij kerst. Ik wil aan hen denken maar ik wil ook doorgaan.
Verweven
Hoe leef je toe naar kerst wanneer die is getekend door verlies? Irma hult ook in aanloop naar kerst 2017 haar huis weer in kerstsfeer en maakt op kerstavond opnieuw een traditioneel Surinaams kerstbrood. ‘Terwijl ik zo bezig was overviel me een opluchting, dat er dit jaar geen slecht nieuws was op kerstavond. De volgende dag hebben we kerst gevierd. Ieder jaar branden we kaarsjes voor de mensen die we missen. Voor mij een belangrijk moment.’
Kerstkleden van moeder
Juist het overlijden van haar moeder en zusje met kerst, maakt dit feest voor Irma heel bijzonder. Ze probeert het verlies met kerst te verweven. ‘Ik zet hun foto op tafel en zet er mooie kerstspullen bij. Ik betrek ze erbij. Ik wil aan hen denken maar ik wil ook doorgaan. Ik maak de favoriete koek van mijn broer Harold. Mijn moeder had twee kerstkleden, waarvan ik altijd dacht: ik wil die nóóit op mijn tafel hebben. Toch liggen ze nu ieder jaar op tafel! Ze zijn niet mooi maar ik koester ze.’
Mijn moeder had kerstkleden waarvan ik altijd dacht: ik wil die nóóit op mijn tafel hebben. Toch liggen ze er nu ieder jaar!
Surinaamse kerst
Met kerst komen bij Irma ook altijd fijne jeugdherinneringen naar boven aan kerst in Suriname. Hoe haar Surinaamse ouderlijk huis ieder jaar weer grondig werd schoongemaakt. Hoe de gordijnen en het karpet ieder jaar werden vervangen omdat de oude helemaal verbleekt waren door de zon. Als Irma erover vertelt glimmen haar ogen en maakt ze armbewegingen: ‘Mijn vader verfde de kozijnen, we kregen nieuwe kleren en gingen naar de kerk op kerstavond. Op kerstdag zelf gingen we langs de huizen van ouderen, we brachten kerstbrood en zongen een kerstlied. Mijn vader las het verhaal van de geboorte van Jezus. Hij had een hele mooie stem en we zaten geboeid te luisteren. En we aten lekker vlees die dag. Tweede kerstdag was de christelijkheid weg en gingen we écht feestvieren. We ontvingen bezoek en aten lekker. Het was een hele mooie tijd.’ Precies deze mooie herinneringen maken dat Irma elk jaar opnieuw uitziet naar kerst.
Vreugdevolle herinneringen
Want zo warm als ze terugdenkt aan de kerst uit haar jeugd, zo warm is haar gevoel bij kerst nog steeds. ‘In december tel ik op mijn Facebook af naar kerst. Ik vind het zo’n mooie tijd. Het laat je al je zorgen vergeten. Het is bijna alsof je in een sprookje leeft: het huis is versierd, de boom staat er, er staan lichtjes aan. Ik leef naar kerst toe en ook naar de geboorte van Jezus natuurlijk. Ik snap niet dat mensen een hekel hebben aan kerst.’
Bij vertrek toont Irma trots de kast met foto’s en herinneringen. Voor Irma met kerst geen verdriet om wat nooit meer zal zijn: ‘Ik voel vreugde en dankbaarheid om wat was en is.’
Headerfoto: Rolf Hensel
