Gastvrij zijn voor je tranen: ‘Laat het verdriet maar vertellen’

Niet te bevatten

Struikelend komt hij binnen. Hij is wat later want hij was de weg kwijtgeraakt. Dat gebeurt tegenwoordig regelmatig, zegt hij. Ook was hij tegen een paal gereden, wat gelukkig goed afliep. Als hij eenmaal zit, komen de tranen. Voor zijn kop koffie heeft hij geen aandacht. Zijn vrouw is twee maanden geleden, binnen een paar weken, overleden. Terwijl hij het vertelt, gelooft hij het zelf nog niet en probeert hij niet alleen mij, maar ook zichzelf te overtuigen dat het echt zo is.

‘‘Hoe moet je rouwen?’ vraagt hij. ‘Hoe kun je het verdriet tegenhouden?’’

Een aantal dingen was hem opgevallen: dat ze haar fruit niet wilde opeten voor het slapen gaan. Dat ze niet mee wilde naar de supermarkt en dat ze futloos werd. Verder had hij echt niets gemerkt. Tot ze ook pijnklachten kreeg en misselijk werd, maar toen was het eigenlijk al te laat. Binnen korte tijd werden overal de uitzaaiingen ontdekt. Ze hadden nog een paar goede weken gehad samen. Hun kinderen leefden intens mee, ze hadden veel steun van hen gehad. Hun geloof in God had ook veel voor hen betekend. En toen opeens was het stil, opeens was zijn grote liefde uit zijn leven verdwenen. Dat is toch niet te bevatten? Hij kan het nog steeds niet geloven.

De tranen tegenhouden

En nu zit hij hier, omdat zijn kinderen vinden dat hij dat nodig heeft. Omdat ze ongerust zijn en merken dat hij verward is en soms niet meer kan ophouden met huilen. ‘Hoe moet je rouwen?’ vraagt hij. ‘Hoe kun je het verdriet tegenhouden?’ Hij heeft geprobeerd naar het positieve te kijken, naar alle mooie momenten die zij in hun lange huwelijk hebben beleefd, maar dat helpt niet.

Als ik hem uitleg dat hij zijn tranen gastvrij welkom mag heten en dat die kostbaar zijn, kijkt hij me verbaasd aan. Die wilde hij juist tegenhouden, zegt hij. Anderen om hem heen proberen dat ook.

Uitnodigen in plaats van onderdrukken

Veel mensen proberen hun verdriet tegen te houden. Familie en vrienden proberen dat soms ook, natuurlijk met de beste bedoelingen. Vaak is men bang dat het uit de hand loopt. Dat het heftige verdriet niet meer zal stoppen. Voor veel mensen is het verrassend te horen dat je verdriet en tranen kunt uitnodigen, dat dit gezonder is dan het te onderdrukken. Zoals een kurk die je onder water probeert te houden en er vroeg of laat toch met kracht bovenuit springt. Het kan gebeuren dat rouwenden schrikken van hun eigen huilen. Dat is dan meestal een ‘tranenkurk’ die steeds onderdrukt is en als een oerschreeuw plotseling bovenkomt.

‘In plaats van die tranen te stoppen, kun je die zelfs uitnodigen.’

Gastvrij voor je tranen

Ik leg uit dat hij de komende tijd alleen maar gastvrij hoeft te zijn voor zijn tranen. Dat hij de deur mag opendoen om zijn verdriet binnen te laten. Dat hij niet met dat verdriet in de hal hoeft te blijven staan voor een kort gesprekje. Dat hij het verdriet mag meenemen naar zijn woonkamer en het de lekkerste stoel mag geven. Ga erbij zitten, schuif je stoel aan en laat het verdriet maar vertellen.

Wees er mild en zorgzaam voor. Probeer het zo goed mogelijk te begrijpen na alles wat je samen hebt meegemaakt, na zoveel jaren alles te hebben gedeeld.

Blijf erbij zitten zolang de tranen stromen. In plaats van die tranen te stoppen, kun je die zelfs uitnodigen.

Oefenen

Dit is verbazend voor hem. Is dat alles wat hij nu nodig heeft?

Ja, zeg ik, inderdaad, als het je lukt om zo gastvrij met je verdriet om te gaan, is dat nu de meest gezonde weg voor jou. Je hebt geen therapie nodig, maar troost en omarming. Denk je dat dit de komende tijd gaat lukken? Heb je genoeg mensen om je heen? Dan is dat voor nu voldoende. Als je merkt dat je op een bepaald moment even geen tijd hebt voor je verdriet, of dat anderen geen tijd hebben, stel het verdriet dan gerust. Zeg dat je er op een later moment op terugkomt en ernaar zult luisteren.

We brengen het in praktijk: ik nodig zijn tranen uit, laat hem vertellen. Laat hem door een oefening zien hoe hij dat straks thuis ook zelf kan doen.

Bij dit ene gesprek wil hij het voorlopig laten. Hij wil het liever eerst zelf proberen en zal het laten weten als het niet lukt.

Het tranenkruikje

Alleen al de uitleg over de normale reactie op rouw en gemis, kan voldoende geruststelling zijn voor de meeste rouwenden. Het kan helpen om weer vertrouwen te krijgen in hun eigen rouwproces. Het geeft een gevoel van opluchting als je hoort dat je niet ongerust hoeft te zijn over de uiting van je verdriet.

‘huilen om het gemis is een normale en gezonde reactie op rouw’

Ik moet denken aan het mooie beeld van het tranenkruikje in de Bijbel. Vanuit archeologische opgravingen en verhalen weten we dat na het overlijden van een dierbare de gewoonte bestond de tranen van rouw en verdriet op te vangen in een kruikje. Dat kruikje werd dan in het graf gelegd. Het was een tranenkruikje. In de Bijbel staat geschreven dat God al onze tranen opvangt in zijn kruik (Psalm 56). Het is zo’n mooi beeld: God ziet al onze tranen. Ze zijn kostbaar in zijn ogen. Huilen om wat verloren is gegaan, huilen om het gemis is een normale en gezonde reactie op rouw. Het is beter tranen welkom te heten dan te onderdrukken. Het troost mij te weten dat mijn tranen bij God welkom zijn. Het troost mij te weten dat Hij ook de ingehouden tranen ziet.

Helende tranen

Tranen die gastvrij worden ontvangen zijn helend. Ze maken ons verdriet zachter, maken onze ogen lichter en ons hart ruimer. Op zo’n manier dat we soms net weer voldoende zicht hebben op ons ruwe levenspad. Zodat we de moed vinden voor een voorzichtig, volgend stapje.