Dit is waarom optimisme helpt in je rouwproces
Optimistisch in het leven staan als je een dierbare bent verloren lijkt een onmogelijke opgave. Toch is het voor de gezondheid belangrijk dat rouwende mensen opnieuw hoopvol naar de toekomst leren kijken, stelt hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder. Hij legt uit hoe rouw werkt in het brein en hoe optimisme helpt in het rouwproces.
Welke invloed heeft het verlies van een dierbare op het brein?
“Het verliezen van een dierbare activeert het gebied in onze hersenen dat ons emoties laat voelen, zoals verdriet of angst. Dat gedeelte overlapt met het hersengebied dat geactiveerd wordt als we fysieke pijn voelen. Mensen die rouwen, lijden dus fysieke pijn.
Pijn is nodig om te overleven, omdat het ons belangrijke signalen geeft, zoals: ‘dit water is te heet’ of ‘er is iets mis met mijn enkel’. De pijn geeft aan dat er iets moet gebeuren, zodat die pijn minder kan worden. Als je een dierbare bent verloren, geeft je brein dus pijnsignalen af, omdat je iets te verwerken hebt,” legt Scherder uit.
Wat zijn de gevolgen van pijn die komt door rouw?
“Pijn zorgt voor stress. En een te hoge dosis van het stresshormoon heeft negatieve invloed op verschillende hersenfuncties, zoals het reguleren van emoties, het geheugen en het vermogen tot scherp denken. Omdat het verliezen van een dierbare ontzettend stressvol is, zien we deze kenmerken vaak terug bij mensen die rouwen.
'Optimisme kan voorkomen dat mensen te maken krijgen met gecompliceerde rouw'
De pijn van het verlies en de daarbij behorende stresssymptomen zouden na ongeveer anderhalf jaar afgenomen moeten zijn. Als mensen met rouw anderhalf jaar na het verlies nog met dezelfde pijn rondlopen als vlak na het overlijden van hun dierbare, is er sprake van gecompliceerde rouw. Optimisme kan voorkomen dat mensen hiermee te maken krijgen.”
Welke invloed heeft rouw op het vermogen van mensen om optimistisch te denken?
“Rouw heeft een negatieve invloed op het vermogen optimistisch te denken, en dat is natuurlijk begrijpelijk omdat je pijn en stress ervaart. Daardoor werken de hersennetwerken niet optimaal en wordt het ‘normale denken’ overschaduwd. Maar dat wil niet zeggen dat optimisme onmogelijk is. Wetenschappelijk studies wijzen uit dat het helpt in het rouwproces.” Rita reageert op Scherder op Facebook: "Rouwen is en blijft hard werk. Dankbaarheid helpt, zeker dat je er niet alleen doorheen moet."
Waarom is optimisme belangrijk in een rouwproces?
Scherder: “Omdat het verliezen van een dierbare pijn doet en gepaard gaat met stress, zou een depressie of angststoornis op de loer kunnen liggen. Maar bij mensen die optimistisch denken, is de kans hierop veel kleiner. Uit onderzoek is gebleken dat optimistische mensen op de lange termijn minder ernstige gevolgen ervaren na een heftig verlies dan mensen zonder optimistische aard."
'Optimistische mensen lopen minder risico om depressief of angstig te worden'
Wat is er voor rouwende mensen nodig om optimistisch te kunnen denken?
“Optimisme is het vermogen om – ongeacht negatieve ervaringen uit het verleden – vertrouwen te hebben in de toekomst. Optimisme is gekoppeld aan hoop, dat je een doel voor ogen houdt dat lastig te halen is, maar waar je naartoe kunt werken, ook als je niet precies de route kent.”
Scherder: “Hierin ligt de sleutel voor mensen die rouwen. Zij moeten een nieuw leven leren opbouwen, zonder hun dierbare. Ze moeten – telkens opnieuw – doelen stellen, onafhankelijk van hun overleden dierbare of anderen.” Hij zucht. “Dat is natuurlijk gemakkelijker gezegd dan gedaan, want het is verrekte lastig omdat je verdriet hebt en gemis ervaart."
'Mensen die rouwen moeten een nieuw leven leren opbouwen zonder hun dierbare'
"Daarom is het belangrijk dat iemand die rouwt mensen om zich heen heeft die hem of haar tot steun zijn. Dat er mensen zijn die boodschappen voor hem of haar doen, en hem of haar aanmoedigen om kleine stapjes richting het doel te zetten, zoals een hele week voor tien uur uit bed komen of naar de stad gaan om iets leuks te kopen.
Naast die warme sociale omgeving, is het voor rouwende mensen nodig om zelfcompassie te hebben om optimistisch te kunnen denken. Er moet ruimte zijn om te voelen wat je voelt, zodat je ook weer door kunt gaan.”
Marianne reageert op Scherder op Facebook: "Om optimistisch te kunnen zijn, heb je denk ik ook veel veerkracht nodig. Mijn beide ouders zijn vrij jong overleden en de eerste jaren vond ik het heel moeilijk om positief te zijn. Inmiddels heb ik een manier gevonden om met het verlies te leven. Het zal altijd een stukje van mij zijn en het verdriet hoort erbij, maar de zon schijnt nog steeds."
Dus rouw en optimisme kunnen naast elkaar bestaan?
“Wat ik tot nu toe in mijn leven heb gezien, is dat rouwende mensen enorm veerkrachtig kunnen zijn als ze ervoor kiezen een nieuw doel te stellen, een nieuwe hoop te vinden. Optimisme is een coping-mechanisme. Het is een enorm karwei om na een heftig verlies weer vertrouwen in de toekomst te krijgen, maar het is mogelijk. Ik heb vaak gezien hoe mensen door hun verdriet heen gegroeid zijn.”
Jan-Marc reageert op Scherder op Facebook: "Ik ben ook van nature zeer positief, maar na het plotselinge verlies van onze lieve zoon Tijn op 20-jarige leeftijd, nu 17 maanden terug, valt het niet mee. Elke dag weer moet ik mijzelf en schop onder mijn achterste geven en het plezier van die dag gaan bedenken. Lukt weer steeds beter."
Lukt het jou om na het verlies van een dierbare toch optimistisch te denken?
Gratis online training 'Optimisme kun je leren'
Optimisme is goed voor je gezondheid. Zelfs als je een grote pessimist bent, kan het je helpen om wat optimisme toe te laten. In deze gratis training leer je van Erik Scherder hoe je dat doet en hoe je het in je dagelijks leven kunt gebruiken.
Training 'Optimisme kun je leren'
Lees ook over:
'Ik wil ook wel dood' | Erik Scherder over rouw in het brein
Lees ook over:
'Ik ga NIET mee naar de begrafenis' | Erik Scherder over rouw in het brein
Geschreven door
Lydia
