Column Nico | Zo zijn de overledenen bij ons

Graven vol speelgoed

Voorouderverering is taboe in de christelijke kerk. Dat is het ook altijd geweest. Alleen God komt verering toe. In de zendingsgebieden is dat overigens soms een worsteling voor mensen die vanuit een religie met een ‘vooroudercultus’ overkomen naar een christelijke gemeente. Christenen die uit een Aziatische of Afrikaanse cultuur komen, bewaren meestal meer respect voor de overledenen dan de Westerse christenen. Al jaren geleden viel mij op de begraafplaats in Rotterdam-Kralingen iets soortgelijks op. Tussen de toen meestal eentonige graven, kon je al op een afstand zien waar mensen met een Molukse achtergrond begraven waren. Op hun graven stonden voorwerpen. Dat waren, vermoedde ik, geschenken die er op herinneringsdagen geplaatst werden. Kindergraven van Zuid-Molukkers stonden vol speelgoed en knuffels.

De overledenen zijn onder ons

Ik begrijp het wel. De Westerse vergeetachtigheid van veel mensen is voor overledenen eigenlijk beledigend. ‘Eert uw vader en uw moeder’ (het vijfde gebod van de tien geboden uit de Bijbel) geldt ook de overleden ouders en voorouders, al mag het nooit véreren worden. Wij waren er nooit geweest zonder ons voorgeslacht!

Ik begrijp het om nog een andere reden. Mensen voelen na hun overlijden dichter bij ons dan in hun leven. Fysiek zijn ze niet meer onder ons. Maar een overledene is meer dan ooit te voren in ons hart en in onze gedachten. En dat is ook goed. Soms is de ‘geestelijke’ aanwezigheid van een overledene zo intens dat die bijna weer fysiek aanwezig is. In ‘flitsen’ zien we hem of haar weer in onze nabijheid. We praten tegen iemand die we helaas moeten missen. We koesteren de herinneringen. De overledenen zijn onder ons. Beter: ze zijn ín ons. We vereren ze niet, maar gedenken hen wel. We denken zo aan hen dat ze ‘tegenwoordig’ blijven. Dat is niet alleen respectvol. Het is ook onze persoonlijke behoefte en uiting van blijvende liefde.

Een monument in je hart

Ik geef een voorbeeld. Een man doet elke dag zijn werk en denkt dan niet aan zijn vrouw. Hij vergeet meestal zelfs halverwege de dag even op zijn mobiel te kijken of ze nog contact gezocht heeft. Hij is niet zo’n prater, ook niet tegen zijn vrouw. Zij komt helaas te overlijden en vanaf dat moment denkt hij elk stil ogenblik aan haar. Soms is dat uren op een dag. Hij leeft nu intenser met haar dan toen ze er nog was. Dat maakt zijn verdriet schrijnend en ‘goed’. Hij zou nu alles wat hij doet en voelt aan haar willen vertellen en over alles overleg willen plegen. Dat wordt wel minder in de loop der jaren, maar ze blijft aanwezig in zijn leven. Het monument voor haar staat voor altijd in zijn hart.