Manu Keirse: ‘Verdriet is normaal gedrag, van normale mensen’

1. ‘Vergeet het woord verwerken’

Zelfs over iets dat zeventig of tachtig jaar geleden is gebeurd, kunnen mensen nog veel verdriet hebben. Ik ben vrijwilliger in een verpleeghuis voor mensen met dementie. In die laatste periode van hun leven herkennen ze meestal hun partner of kinderen niet meer. Sommigen hebben een popje of troeteldiertje dat ze de hele dag vasthouden. Vaak heeft het een naam: Marieke, Louise, Jan – de naam van het kind dat ze bij de geboorte hebben verloren. Totaal verzakt in de dementie zijn ze alles vergeten, maar de naam van het overleden kind is gebleven. Het toont hoe diep verdriet kan gaan.

Rouwende mensen krijgen zo vaak te horen: ‘Heb je het nu nog niet verwerkt?’ Maar hoe moet dat dan? Men verwacht dat het je niet meer bezighoudt, dat je er niet meer aan denkt. Het woord ‘verwerken’ impliceert dat iets voorbij is. Maar neem een 2-jarig kind van wie de moeder overlijdt: het gemis komt terug op alle kruispunten van haar leven. Wanneer is dat over? Ook als dat kleine meisje een vrouw van 90 wordt, zal ze iemand zijn die op 2-jarige leeftijd haar moeder heeft verloren.”

2. ‘Je mag je best schuldig voelen’

‘In de rechtbank van Tongeren stond een moordenaar terecht voor de moord op drie kinderen. De advocaten waren woest. Op geen enkel moment had hij schuldgevoel laten zien. Die man kón dat niet, want hij kon geen liefde en verantwoordelijkheid dragen. Een groot contrast met de ouders in de rechtszaal, die zichzelf de moord op hun kind kwalijk namen: ‘Hadden we onze kinderen maar niet op de fiets naar huis laten komen.’ Ze gingen kapot van schuldgevoel.

Schuldgevoelens horen bij liefde en verantwoordelijkheid. Mensen uit de omgeving weten vaak niet zo goed hoe ze erop moeten reageren. Ze sussen het schuldgevoel met woorden als: ‘Je kon er niets aan doen, dus je moet je niet schuldig voelen.’ Het resultaat? Iemand die rouwt, durft niet langer te vertellen dat hij zich schuldig voelt. Ik zie mensen volledig ontdooien als ik zeg: “Je mag je best schuldig vóélen, maar je bént niet schuldig.”’

3. ‘Rouwen is hard werken’

‘Verdriet gaat nooit echt over, maar je kunt wel leren overleven. Daarom spreek ik niet van “rouwfasen”, maar van “rouwarbeid”. Want verlies overleven, is hard werken. Dat verklaart waarom rouwende mensen zó moe kunnen zijn.

Verdriet is geen psychiatrische stoornis. Verdriet is normaal gedrag, van normale mensen. Antidepressiva onderdrukken die emoties tijdelijk, om ze daarna als een boemerang te laten terugkeren. Maar dan staat niemand er mee bij stil. Je moet er doorheen.

En als het verdriet te zwaar wordt, kun je het alleen uithouden als je omringd wordt door zorgzame mensen die je helpen het te dragen. Waarom schrijven artsen dan toch antidepressiva voor? Omdat het veel gemakkelijker is. Een voorschrift maken voor medicatie is makkelijker dan tien minuten naar het verdriet van mensen luisteren.’

Podcast met Manu Keirse

Wil je meer horen van Manu Keirse? Luister dan eens naar onze podcast serie met hem. Daarin gaat Manu met in gesprek met mensen die moeten leren leven met verlies.

Dit artikel is een ingekorte versie van een artikel dat in Visie verscheen.

Tekst: Arianne Ramaker
Beeld: Arianne Ramaker