Lies Nijman | Waarom we geen lijden moeten vergelijken

In deze coronatijd, een tijd van vreemde, nieuwe verschijnselen rondom ziekte en sterven, staan we meer stil bij rouw en verlies. We moeten een weg vinden in het omgaan met allerlei nieuwe beperkingen. Als een geliefde sterft, betekent dat nu vaker eenzaamheid: geen fysiek contact met familie, weinig mensen bij de uitvaart en daarna een sociaal isolement.

Het zijn onverwachte veranderingen tijdens ingrijpende levensgebeurtenissen.

Vergelijken

Het valt me op dat het moeilijk blijkt voor mensen om deze situatie als extra pijnlijk en traumatisch te erkennen voor anderen. Ik merk dat als ik lees en luister naar reacties: ‘Het is wel erg, maar ik kon ook geen afscheid nemen, mijn man stierf in zijn slaap’. ‘Wij konden onze zoon niet eens begraven, want hij is nooit gevonden’. ‘Mijn dochter is vermoord en van het ene op het andere moment verdwenen uit ons leven’.

Ik stel mijzelf de vraag: waarom vergelijken we lijden?

Als we ieder lijden vergelijken met een ander lijden, krijgt empathie – het vermogen je in te leven in een ander – minder ruimte. Er zijn ontelbaar veel voorbeelden van lijden, ziek-zijn en sterven die onbeschrijfelijk zijn. Denk aan wat er nu in de wereld gebeurt aan misbruik, onrecht en racisme. Denk aan mensen in de Tweede Wereldoorlog en de concentratiekampen.

Mag het er zijn

Ook ik vergelijk: het gemis van mijn man is niet te vergelijken met het lijden van mensen van wie hun hele familie is vermoord. Moet ik daarom zwijgen over mijn eigen gemis? Mag het er zijn, kan ik mijn hart delen en tegelijk iets leren van anderen?

Het is opvallend dat juist mensen die hebben geleden – door oorlog, ziekte en verlies – zo empathisch zijn. Zij luisteren, zij komen niet meteen met hun eigen ergere voorbeelden van lijden, maar kunnen naast een ander staan. Ik lees boeiende biografieën van deze mensen. Zij inspireren mij enorm.

Ik voel dat mijn verdriet er bij hen mag zijn, dat zij daarvoor openstaan. Dat ze het niet wegwuiven of minachten. Dat er ruimte is om te vertellen. Dat mijn verdriet en rouw op waarde wordt geschat. De erkenning van mijn verdriet, maakt dat ik verzachting ervaar.

Luisteren

Als je zelf in nood bent, is het moeilijk naar mensen te luisteren die zelf geen pijn kennen in hun leven. Het is moeilijk naar mensen te luisteren die het gesprek meteen overnemen en alleen over hun eigen pijn vertellen. Het is een verademing als de ander veel heeft meegemaakt en daardoor in staat is naar je te luisteren en ruimte te maken voor jouw verdriet.

‘Wie bepaalt wat het ergste is? Verdriet is zo erg als het voelt voor die persoon, op dat moment.’

Een van de eerste lessen in helpend contact is dat je niet meteen met je eigen verhaal komt. Als je zelf veel verdriet hebt en een ander begint over het verdriet van een tante die het veel erger heeft meegemaakt, stop je vanzelf met vertellen. Waar je behoefte aan hebt, is iemand die even luistert, die het kan opbrengen om verdriet niet te gaan vergelijken.

Iedereen mag gezien en gehoord worden in zijn of haar eigen verdriet en rouw. Wie bepaalt wat het ergste is? Verdriet is zo erg als het voelt voor die persoon, op dat moment.

Hond

Een vriendin van mij, nog niet zo lang weduwe, vertelde mij dat een kennis haar belde over het intense gemis van haar hond. ‘Jij begrijpt mij vast wel, zei ze, jij weet wat verlies is. Ik was zo gehecht aan mijn oude hond. Ik vertelde hem alles en hij troostte mij. Ik mis hem zo.’

Mijn vriendin vond het bijzonder te merken dat iemand haar vertrouwde en zich veilig genoeg voelde dit te delen. Ook al had zij zelf geen hond, zij kon gastvrij zijn voor het verdriet van haar kennis. Ze kon luisteren omdat ze wist wat hechting was.

Erkenning en begrip

Het is goed je te verplaatsen in anderen met verdriet en gemis. Niet het ontkennen, niet het bagatelliseren, niet het vergelijken wie het meest recht heeft op verdriet, is helpend. De juiste benadering is: empathie, luisteren, acceptatie, warmte en erkenning. Delen met elkaar wat je hebt geleerd. Vertellen wat je daardoor nu belangrijk vindt.

‘Er zit kracht in verbinden en niet in vergelijken.

Als je zelf weinig erkenning hebt gekregen voor je verdriet, heb je de neiging om dit verdriet meteen naar voren te schuiven. Dat is begrijpelijk want iedereen heeft erkenning en begrip nodig. Het is een goede oefening om de ander even voorrang te geven. Wat je dan merkt, is dat er verbondenheid ontstaat, dankbaarheid en warmte.

Zo ontstaat er een gevoel van samen, een ontdekken hoe we op elkaar lijken in onze behoeften en angsten. Wat de reden voor jouw verdriet en gemis ook is, er zit kracht in verbinden en niet in vergelijken. Vergelijken wie het meest recht heeft op verdriet, verwijdert mensen van elkaar. Je verhaal delen met het doel te zoeken naar overeenkomsten, verbindt.

Pasen: kan Jezus ons begrijpen?

In deze tijd van corona is het ook de tijd van Pasen. Christenen herdenken dan het sterven en de opstanding van Jezus Christus. Het is een grote troost voor mij dat ik met mijn verdriet altijd een luisterend oor vind bij Jezus. Hij wijst mij nooit af. Zijn leven, lijden en sterven is een unieke historische gebeurtenis die met niets te vergelijken is.

En nee, Hij heeft geen kind verloren. Nee, Hij had geen vrouw die overleed. Kan Hij ons dan wel begrijpen? Ik ervaar dat Hij mijn pijn als zijn pijn herkent en erkent. Jezus schat mijn pijn en alle pijn van de wereld op waarde. Hij vergelijkt nooit en wijst niemands verdriet af.

Over de hele wereld voelen mensen zich veilig bij Hem om hun pijn te delen. Zijn lijden heeft gemaakt dat Hij iedereen die te maken heeft met gemis en eenzaamheid, pijn en verdriet, gastvrij welkom kan heten. Hij kan ‘hartscontact’ maken omdat de Liefde van God zijn hart tot een warm thuis heeft gemaakt. Zijn hart staat open voor iedereen die daar behoefte aan heeft.

Zo mogen wij net als Hij gastvrij zijn voor elkaars verdriet en gemis. Of het nu is door het overlijden door corona, of door een andere oorzaak. Als gemis en verdriet ons hart ruimer en warmer maakt, vergelijken we niet meer, we zoeken naar wat ons bindt, we delen ons hart.

Zo heeft lijden nooit het laatste woord.
Dat is door Pasen voor altijd voorbehouden aan de Liefde.

Lies Nijman