Lies Nijman | In God blijven geloven na een ingrijpend verlies – mag dat nog?

Verongelukt

De vraag: ‘Als er een God bestaat, hoe kan Hij dit dan laten gebeuren?’, werd hem vaak gesteld. De verwachting was dat hij zijn geloof nu – na opnieuw een ingrijpend verlies – wel vaarwel zou zeggen. ‘Hoe kun je in zo’n God blijven geloven?’ vroegen collega’s aan hem.

Ik zit tegenover Nico, een vader die zijn zoon Simon van negentien jaar moet missen. Hij verongelukte vorig jaar zomer tijdens een outdoor vakantie. Nico vertelt over de bizarre dagen die volgden. Van alle dingen die meteen geregeld moesten worden. Van hun vlucht naar Noorwegen en de onzekerheid hoe zij Simon zouden aantreffen. Zouden zij hem nog mogen zien? Van de moeite Simons lichaam naar Nederland terug te brengen.

Hij vertelt over hun intense verdriet, maar ook van alle wonderlijke dingen die er in die dagen gebeuren, waardoor zij God dichtbij ervaren. Van de vanzelfsprekendheid om samen met zijn vrouw te bidden.

Sprookjeswereld

Intens geschokt zijn en dan gaan bidden. ‘Juist die schijnbare tegenstrijdigheid is bijna niet uit te leggen,’ vertelt Nico. ‘Je wordt vreemd aangekeken, alsof je in een sprookjeswereld gelooft. Alsof je hardnekkig ontkent wat je echte gevoelens zijn en je dan maar vastgrijpt aan een zelfbedachte god om zo de werkelijkheid te ontvluchten.’

‘Je wordt vreemd aangekeken, alsof je in een sprookjeswereld gelooft’

Manier van rouwen

De meeste mensen gaan door een dal van diep verdriet wanneer een dierbare overlijdt. Het instorten van jouw beeld van wie God is en hoe de wereld in elkaar zit, is heel begrijpelijk en komt veel voor. In een periode van rouw wordt dit ook verwacht en volstrekt normaal gevonden: je wereld staat op zijn kop. Je verliest al je zekerheden; je raakt je geloof in God kwijt; je moet jezelf opnieuw uitvinden.

En toch…

Toch spreek ik ook regelmatig mensen voor wie dit niet helemaal zo geldt. Ook na een ernstig verlies. Er zijn ook mensen die verscheurd zijn door verdriet, die geen antwoord hebben op het lijden en die toch doorgaan met vertrouwen.

‘Het voelt alsof hij niet zó mag rouwen’

Zo iemand is Nico, een denker, hoogleraar. Hij is altijd al een zoeker geweest. Als er iemand niet oppervlakkig leeft en alles zomaar aanneemt, is hij het. Hij is de afgelopen tijd, naast het intense verdriet om Simon, ook verdrietig doordat hij zich niet begrepen voelt. Dat mensen kritische vragen stellen over zijn geloof is hij wel gewend. In normale tijden kan hij daar wel mee omgaan. Hij houdt wel van een stevige discussie en is dat nooit uit de weg gegaan. Maar nu voelt het alsof hij niet mág rouwen op de manier die bij hem past.

Goede God

Van collega’s die hem niet zo goed kennen, mag hij ‘gerust toegeven dat geloven in een goede God nu niet langer mogelijk is’. Nico begrijpt wel dat zij dat vooral zeggen om hem te helpen. Maar hij vindt het toch heel pijnlijk dat zijn oprechte vertrouwen in God óf ontkend, óf doodgezwegen wordt. Hij voelt zich gedwongen zichzelf te verdedigen, in plaats van iets te delen van wat er echt in hem omgaat.

Gelukkig weten mensen die hem goed kennen hoe hij altijd alles tot op de bodem uitzoekt. En ook hoe hij leerde dat hij geen antwoord heeft op alle grote vragen van het leven. Na het verlies van zijn vader, toen hij vijftien jaar was, is hij diep in iedere waaromvraag is gedoken.

Luisteren

‘Er zijn vragen waar ik dus niet uitkom,’ zegt Nico. ‘Dit heeft mij juist tot het inzicht gebracht dat er meer moet zijn dan ik met mijn verstand kan bedenken. Het klinkt misschien gek, maar de dood van mijn vader op jonge leeftijd, helpt mij nu om de zoektocht naar God en alle ‘waaroms’ niet nog een keer af te leggen. Ik ben mijn oudste zoon en onze toekomst samen kwijt, maar niet mijn vertrouwen in God.’

‘Het is voor hem belangrijk dat zijn geloof wordt gerespecteerd’

Voor hem is het heel belangrijk dat mensen naar zijn verdriet luisteren. En ja, dat verdriet is zeer intens en verscheurend. Tegelijk is het voor hem ook erg belangrijk dat zijn geloof wordt gerespecteerd. Dat mensen daar niet aan twijfelen en er argwanende vragen over stellen. Hij wordt er moe van zich steeds te moeten verdedigen. Het is een verademing voor hem als hij mensen ontmoet die dit wel begrijpen en die dit – naast het verdriet – respecteren en laten bestaan. Dat zij willen horen wat geloven juist nu, in deze ontzettend moeilijke tijd, voor hem betekent.

Respect

Het is intussen voor iedereen wel duidelijk dat luisteren heel belangrijk is als je dichtbij mensen wilt zijn in hun rouw en verdriet. Dat betekent dat rouwenden hun verdriet, hun twijfel, maar ook hun vertrouwen moeten kunnen delen. Dat je echt mag zijn wie je bent.

‘Er zijn genoeg voorbeelden van mensen voor wie dit naast elkaar kan bestaan: intens verdriet en tegelijk vertrouwen’

Het zou mooi zijn als er niet alleen troost is als je diep verdriet hebt en twijfelt, maar ook respect voor vertrouwen en geloof. Het helpt als daar op een goede manier op wordt gereageerd. Als we écht alles mogen vertellen.

Er zijn genoeg voorbeelden van mensen voor wie dit naast elkaar kan bestaan: intens verdriet en tegelijk vertrouwen. Voor de een is dat vertrouwen in God die van ons houdt en uiteindelijk alles goed zal maken. Voor de ander is het vertrouwen in de liefde, of het diepe weten dat we niet voor niets leven en dat er ‘iets’ of ‘iemand’ is die ons zal helpen om verder te kunnen leven.

Alles mogen delen

Als we iets willen betekenen voor elkaar in rouw, laten we dan gastvrij zijn. Gastvrij om te komen zoals we zijn. Gastvrij voor onze gevoelens, maar ook voor ons houvast. Ik zie, terwijl Nico verder gaat met zijn verhaal, tranen in zijn ogen. ‘Van dankbaarheid,’ zegt hij, ‘want het is echt zo goed om alles te mogen delen.’

Herken je dat? Intens verdriet en tegelijk ergens op blijven vertrouwen?

Waar vertrouw jij op, tegelijk met je verdriet? Wat is voor jou een houvast in de storm? Wil je dat hier delen?