Daan Westerink | Nieuw jaar zonder jou

Nieuw jaar zonder lichtjes

Acht maanden geleden overleed haar man. Rots in de branding. Nooit ziek geweest, en ineens in een klap weg. Overvolle kerk, prachtige dienst, en daarna een feestje met familie, hun beste vrienden en collega’s. Ze heeft een lieve zoon en lieve vrienden om zich heen. Heeft haar werk weer opgepikt. Maar ze mist haar man, mist de reuring in hun leven, mist de verhalen van hem, ‘s avonds als ze alleen op de bank zit.

“Vind je het niet heel erg raar”, zegt ze, terwijl ze haar handen in de lucht gooit, “Dat ik heel erg blij word als ik thuis kom en dan de lichtjes in de kerstboom zie branden? Dat is toch raar, Daan, of niet? Iedereen zegt: je zult wel geen zin hebben in kerst, maar daar heb ik juist zin in! Maar niemand snapt het. Ik zelf ook niet. Ik zou nu toch alleen maar verdrietig moeten zijn?

‘Kerst erg? Nieuw jaar erg? Nee joh, het nieuwe jaar zonder lichtjes, dat is erg!’

Maar echt, ik denk dat al die lichtjes me juist afleiden. Ik denk dat ik daardoor de dagen doorkom. Weet je waar ik echt tegenop zie? Tegen het nieuwe jaar. In januari gaan overal alle lichtjes weer de deur uit. De boom weg. De straten donker en grauw. Geen feestelijke dagen meer die je lekker afleiden. Vreselijk. Kerst erg? Nieuwjaar erg? Nee joh, het nieuwe jaar zonder lichtjes, dat is erg!”

Nieuw jaar zonder nieuwe herinneringen

Ze is op zoek naar kaarten die ze kan sturen naar alle mensen die hem kenden. Maar iedereen een gelukkig nieuwjaar wensen? Dat lukt niet. Het nieuwe jaar dat straks zonder hem begint kan ze geen gelukkig nieuwjaar noemen.In de winkel zag ze kaarten die ze zelf wel zou willen krijgen. Voor mensen die net als zij iemand moeten missen en dus ook niet vrolijk dat nieuwe jaar ingaan. Troostkaarten. Maar ja, die stuur je niet naar je vrienden en ook niet naar jezelf.

En dus stuurt ze geen kaarten dit jaar. Dan zegt ze: “Weet je, ik wil zo graag over hem blijven praten met mensen die hem kenden. En daarom wil ik eigenlijk kaartjes maken met twee vragen. De ene vraag is: wat kun je echt niet van hem missen? En de andere: wat kun je missen als kiespijn? Want zo was hij, een lieverd maar ook een man die wel van een geintje hield. Die kaartjes wil ik graag uitdelen als ik mensen zie die hem hebben gekend.” Ze begint te lachen, maar direct daarna vloeien de tranen. “In dit nieuwe jaar laat hij geen nieuwe herinneringen na. Dat doet pijn. Als ik die kaartjes uitdeel, dan hebben we het weer over hem. Ik denk dat ik dat heel fijn vind.”

‘In dit nieuwe jaar laat hij geen nieuwe herinneringen na. Dat doet pijn.’

Vragen om nieuwe herinneringen

Op mijn vraag of zij die vragen dan niet op een kaart wil zetten, veert ze op. “Je bedoelt dat ik die als nieuwjaarskaart kan sturen? Is dat niet gek?”

Ik denk aan het meisje dat op jonge leeftijd haar vader verloor en daardoor nauwelijks herinneringen heeft aan hem. Zoveel jaren later vraagt ze zich vaak af hoe hij is geweest als kind. Als puber. Lijkt ze op hem? Waar hield hij vroeger van? Hoe was hij als broer en vriend? Hoe sprak hij over zijn gezin, over haar? Ik stel voor zijn oude vrienden een bericht te sturen en zijn familie. Met alleen maar een vraag: willen jullie vertellen hoe hij was als broer, als vriend, als collega. Ook zij vraagt of het niet raar is om dat te doen. Wat zullen mensen wel niet denken? Ik zeg haar dat ze zich waarschijnlijk erkend zullen voelen. Ze vraagt de mensen met wie hij opgroeide en met wie hij heeft gestudeerd niet waarom het contact verwaterd is, ze geeft ze de erkenning dat ze bijzonder waren in zijn leven, en dat ze daarom graag herinneringen aan hem wil ontvangen.

Wat ze nooit had verwacht, gebeurt. Mails en brieven vol liefdevolle herinneringen aan haar vader ontvangt ze. Ook haar vader laat zelf geen nieuwe herinneringen achter, maar er komen op deze manier wel herinneringen aan hem bij van de mensen die hem zo goed kenden. Voor haar een enorm geschenk.

Hang zelf de lichtjes op

En dus vertel ik de vrouw die haar maatje zo mist dat het helemaal niet gek is nieuwjaarskaarten te versturen met haar eigen wensen: herinneringen aan haar man. Wat nou raar, de wereld is zelf raar. Soms is het leven een feest, soms een ramp. In iedere situatie moet je uiteindelijk weer proberen zelf de slingers op te hangen. Of de lichtjes in de kerstboom. Je afvragen of dat raar is, maakt je alleen maar onzeker. Je hoeft niemand toestemming te vragen.

‘Rouwen is een nieuwe balans zoeken en dat betekent vaak opnieuw het wiel uitvinden’

“Ja, ik bedoel inderdaad dat je die vragen op een nieuwjaarskaart kunt zetten. Wens mensen een gelukkig of gezond of liefdevol nieuw jaar toe en vertel ze vervolgens jouw wensen voor het nieuwe jaar: hun herinneringen aan hem. Herinneringen aan de man die middelpunt van elk feestje was. Die soms onuitstaanbaar eigenwijs was, vaak lief, maar ook zo ongelooflijk grappig. En nog iets, die kerstboom van jou hoeft in januari helemaal de deur niet uit. Laat die boom jou maar lekker blij blijven maken tot ver in het nieuwe jaar en hang hem vol met alle herinneringen die je toegestuurd krijgt.”

Wat is normaal?

‘Is het wel normaal?’ is een van de meest voorkomende vragen die nabestaanden stellen. Ook tijdens de feestdagen. Is het wel normaal dat ik op de ski’s sta tijdens kerst, moet ik er niet voor mijn oma zijn, die mist mijn moeder ook zo.’ ‘Is het wel normaal dat ik een jaar geleden mijn vrouw verloor en nu met een nieuwe vriendin oud en nieuw ga vieren? Is het wel normaal dat ik kerst dit jaar niet ga vieren, maar lekker oude afleveringen wil kijken van de lievelingsserie van mijn overleden zoon?’ ‘Is het wel normaal dat ik na de dood van mijn dochter echt iets van mijn leven wil maken?’

Ja, dat is allemaal heel normaal. Rouwen is een nieuwe balans zoeken en dat betekent vaak opnieuw het wiel uitvinden. Wat vind ik nog leuk, waar heb ik behoefte aan nu hij of zij er niet meer is? Je ontdekt kanten van jezelf die je nog niet eerder hebt ontdekt. En dan is het heel belangrijk dat je je niet laat leiden door gedachten als ‘wat zullen ze er wel niet van denken’. Die ander heeft niet meegemaakt wat jij hebt meegemaakt. Sta jezelf toe dat je naast het voelen van verdriet ook het leven weer op mag pakken. Dat laatste is ook zo belangrijk. Wees eigenwijs. Zoals een weduwnaar laatst tegen me zei: Ik wil ook in de kracht van mijn overleden vrouw verder gaan met mijn dochters. Wat een ander daar ook van denkt.