Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Verder zonder broer of zus

22 november 2016 · Leestijd 7 min

Wanneer je je broer of zus verliest, gaat de aandacht van de omgeving vaak in de eerste plaats naar de ouders of naar de partner. Rouwdeskundige Daan Westerink beschrijft hoe broers en zussen hun eigen verdriet mogen omarmen bij gemis.

Aandacht gaat naar ouders

Hij tikt met zijn vinger op tafel terwijl hij heel zacht vertelt over zijn zusje. ‘Ik mis haar zo. Mijn zusje, mijn lieve, lieve zusje.’ 19 jaar is hij en sinds een jaar woont hij op kamers in een studentenstad. Twee jaar geleden verongelukte zijn zus. “Ze was anderhalf jaar ouder dan ik, maar veel kleiner. Daarom mocht ik haar zusje noemen.’ Als hij haar naam uitspreekt, schieten zijn ogen vol tranen. Thuis is er niet heel veel aandacht voor zijn verdriet, zegt hij. Een verbeten blik verschijnt om zijn mond.

‘Mijn moeder vraagt eigenlijk altijd alle aandacht. Mensen vragen altijd hoe het met haar gaat. Niet alleen aan haar, maar ook aan mij. Alsof er maar een iemand verdriet heeft. Mijn moeder.” Hij en zijn zus groeiden samen op, deelden dezelfde interesses. Verstopten zich in alle hoeken van het grote huis als een van beiden iets gedaan had wat niet mocht. Solidair waren ze met elkaar. Zei iemand iets onaardigs over haar, dan sprong hij er bovenop. En als hun ouders ruzie maakten, dan sloop zij naar de kamer van haar broertje en gingen ze samen gamen tot ze in slaap vielen. “Niemand kende me zo goed als zij. Ze was niet alleen mijn zusje, ze was mijn soulmate.”

“Mijn moeder vraagt eigenlijk altijd alle aandacht. Alsof er maar een iemand verdriet heeft. Mijn moeder.”

Sinds haar plotselinge dood voelt hij zich heel erg eenzaam. Zelfs als hij thuis is. “Natuurlijk probeer ik mijn ouders zo goed mogelijk te ondersteunen. Ik zie en voel heel goed hoe verschrikkelijk het voor hun is om hun dochter te verliezen. Maar waarom mag ik niet praten over mijn verdriet? Ik heb een paar keer geprobeerd om uit te leggen hoe verschrikkelijk ik haar mis. Maar als je dan direct van je moeder te horen krijgt hoe erg het voor haar is, dan houd je op een gegeven moment je mond. Ik verloor niet alleen mijn zusje, ik ben ook het contact dat ik met mijn moeder had verloren. Daarom heb ik besloten wat afstand te nemen en ben ik op kamers gaan wonen. Ik heb behoefte aan een adempauze. Ik hoop echt dat we ooit samen kunnen praten over mijn zusje zonder dat het een soort competitie wordt wie haar het ergst mist.”

Verlies van broer of zus is heftig

Je broer of zus verliezen. Theologe Minke Weggemans schreef in 2005 het eerste boek over deze vaak vergeten groep nabestaanden. Met alle gevolgen van dien. Alle aandacht van de omgeving gaat na een overlijden in de eerste plaats naar de ouders of naar de partner en het eigen gezin van een overleden jongen, meisje, man of vrouw. En hoe terecht dat ook mag lijken, het doet broers en zussen soms erg veel verdriet dat er zo weinig aandacht voor hun eigen gemis is.

Wat me opvalt is dat broers en zussen zich zelf ook vooral zorgen maken over hun ouders. Ze stoppen hun eigen gevoelens vaak diep weg. ‘Voor mijn ouders is het natuurlijk het ergst”, zegt een vrouw tegen me die haar broer een jaar geleden verloor. Dat is ongelooflijk lief bedoeld, ze wil niets liever dan haar eigen ouders weer wat gelukkiger zien. Maar er is geen grootste verliezer. Het gezin rouwt ook, broers en zussen hebben dus ook warme aandacht nodig voor hun verhaal. Voor het gemis. Dat je niet weg kunt nemen. Zeker niet door er over te zwijgen. Wat heb je dan nodig? Niet alleen erkenning van de mensen uit je omgeving, die vaak niet snappen wat de impact is van het verlies van een broer of zus. Vrienden en buren kennen die broer of zus vaak niet, of niet zo goed, en zien niet wat het emotioneel betekent dat je verder moet zonder hem of haar.

“Je moet niet wachten tot de omgeving snapt hoe heftig het is om je eigen broer of zus te verliezen. Het gaat erom dat je mild bent voor jezelf.”

Sta stil bij je verdriet

Een Facebookvriendin vertelt dat 16 jaar geleden haar toen 39-jarige broer is overleden. “Een groot verlies. En inderdaad maak je je dan het meeste zorgen om je ouders, die hun zoon verliezen, en zijn vrouw en zijn kinderen, en zet je je eigen verdriet opzij, dat probeer je dan alleen een plek te geven. Dat heb ik gedaan. Ik zeg altijd: We zien elkaar weer, en daar verheug ik me op. Straks als het mijn tijd is, en ik deze aarde verlaten heb, dan zien we elkaar weer. Dan gaan we aan de keukentafel zitten met een hele grote pot koffie en praten we bij. Maar dat neemt niet weg, dat ik hem heel vaak mis.”

En daar gaat het om. Sta stil bij je eigen verdriet. Je moet niet wachten tot de omgeving snapt hoe heftig het is om je eigen broer of zus, die gemaakt zijn van hetzelfde genetische materiaal als jij, te verliezen. Het gaat erom dat je mild bent voor jezelf. Als je zo vast loopt in je rouw, als je weinig steun krijgt uit je omgeving, durf jezelf dan de vraag te stellen: mag ik rouwen om de dood van mijn broer of zus? Durf ik zelf te erkennen hoe heftig het is om verder te gaan zonder iemand die ik al van kind af aan ken? Die dezelfde ouders deelt, opgroeide in dezelfde omgeving, in hetzelfde gezin? Of ga je de strijd aan met je ouders, met de partner van je broer of zus, met zijn kinderen?

Bespreekbaar maken

“Het verdriet is soms als een roze olifant die midden in de kamer staat te dansen. Maar niemand durft hem te benoemen. Maar die roze olifant staat er, het werkt niet om hem te verzwijgen,” zegt een jonge arts die haar zus verloor. Zij vindt het af en toe juist lastig om haar vrienden uit te leggen hoe ze met haar om moeten gaan. Wanneer mag je over een dode zus beginnen? Ja, als een vriendin bij haar eet, dan is het onderwerp bespreekbaar. Maar op een feestje met meerdere mensen is er altijd een ongemakkelijk moment. De roze olifant danst altijd rond, maar niemand durft daar over te praten. “Ik heb liever dat vrienden de dood van mijn zus wel gewoon benoemen. Ook als ik op een feestje ben. Als ik er niet over wil praten, dan zeg ik het wel. Maar meestal wil ik dat wel.”

Zij is er wel in geslaagd om samen met haar ouders en broer het grote verdriet om de plotseling overleden dochter en zus te delen. In hun gezin geen strijd om wie de meeste pijn heeft. “We zijn allemaal heel verschillend, de een praat heel veel en de ander draait liever haar lievelingsmuziek. Die verschillen accepteren we van elkaar. De dood van mijn zus heeft er bij iedereen enorm ingehakt. Maar we hebben gewoon direct besloten dat we accepteren dat we daar allemaal anders mee omgaan.”

“Als ik er niet over wil praten, dan zeg ik het wel. Maar meestal wil ik dat wel.”

Omarmen

Tamara Baars verloor haar broer Koen acht jaar geleden. Ook zij keek eerst vooral naar haar ouders. Maar heel langzamerhand kwam haar eigen verdriet tevoorschijn. En voelde ze de liefde voor haar broer weer door al haar vezels stromen. Ze stimuleert mensen vooral niet weg te lopen voor hun eigen gevoelens. Een enorme erkenning voor al die mannen en vrouwen die moeite hebben om stil te staan bij het verdriet om de dood van hun broer of zus. Zij geeft prachtige woorden aan het levenslange gemis.

“Ergens koester ik de pijn om het verlies van mijn broer. Omdat het me herinnert aan dat ik van hem hou, nog steeds. Het is raar dat het kan, blijven houden van iemand die er niet meer is. Waar hou je dan van? Ik weet het niet. Ik weet alleen dat ik die liefde nog steeds voel. Wanneer Koens schrijnende afwezigheid me weer eens bespringt in een onbewaakt ogenblik, probeer ik me niet te verzetten maar het te omarmen.”

In 2015 verscheen het boek ‘Als je een broer of zus verliest’ van Minke Weggemans. Broers en zussen als rouwenden staan hierin centraal.

Geschreven door

Daan Westerink

Misschien ook wat voor jou

Ontvang bemoedigende artikelen en verhalen in je mailbox

We sturen je elke week een selectie van indrukwekkende verhalen en inspirerende artikelen.

E-mailadres

Lees onze privacyverklaring.

--:--