Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Troost | ‘Waren wij niet genoeg om voor te blijven leven?’

22 mei 2019 · Leestijd 8 min

De vader van Lisanne kiest voor zelfdoding als zij 22 jaar is. ‘Ik geloofde niet dat hij het zou doen.’ Hoe gaat zij om met gevoelens van verdriet, maar ook boosheid om de keuze die haar vader maakte?

Zelfgekozen dood

‘Had je niet beter voor hem kunnen zorgen?’ Die vraag kreeg een vriendin naar haar hoofd geslingerd, direct nadat haar man zichzelf van het leven had beroofd. En nog wel door haar broer, van wie ze juist troost had verwacht. Een beschuldiging die haar dertig jaar na dit drama nog al- tijd diep raakt en die ervoor zorgde dat de band met haar broer nooit meer dezelfde werd.

Mijn vriendin had in haar ogen alles gedaan om haar depressieve echtgenoot te helpen. Zijn dood leek onvermijdelijk. Natuurlijk had ze zichzelf afgevraagd of ze genoeg had gedaan om het te voorkomen. Sterker nog: die vraag is nooit verdwenen. In plaats van troost bezorgde haar broer haar een schuldgevoel, wat haar verdriet alleen maar groter maakte.
Ook de moeder van Lisanne bleef achter met een schuldvraag. Zij had haar man, de vader van Lisanne, kort voor zijn zelfgekozen dood verlaten. Als dochter worstelde Lisanne van den Brink (28 jaar) met een heel andere vraag.

Boos

‘Ik heb geen afscheid van mijn vader kunnen nemen. Hij heeft niets voor me achtergelaten. Ik ben heel boos op hem geweest, en bij vlagen ben ik dat nog steeds. Ik vind het onverteerbaar dat ik voor hem niet genoeg was om voor te blijven leven. En als ik nu mijn twee kinderen zie, begrijp ik daar nog minder van.’

Op blote voeten en met een knalrode bloemenketting om haar hals vertelt Lisanne bij het graf over haar vader, Abram Wiersema. Ze heeft een bijzondere opvoeding gehad als oudste in een gezin van drie kinderen die allemaal hun eigen gang gingen, zoals ze dat noemt. Zo woonden ze van haar dertiende tot haar vijftiende op een camping. Voor de kinderen was dat fantastisch, maar als gezin zijn ze toen volgens Lisanne wel uit elkaar gegroeid. ‘Mijn ouders werkten vooral heel hard. Ik merkte dat ze niet goed met elkaar communiceerden. Regelmatig moest ik – over en weer – vertalen wat de ander bedoelde als ze weer eens aan het kibbelen waren.’

‘Regelmatig moest ik vertalen wat de ander bedoelde als ze weer eens aan het kibbelen waren.’

Als gezin gingen ze naar een reformatorische gemeente. Vader miste geen dienst. Moeder haakte af toen ze zich na een burn-out van vader niet begrepen voelde in hun kerk. Ook op het gebied van het geloof liepen hun wegen uiteen. Toen Lisanne op haar vijftiende belijdenis wilde doen, vonden haar ouders haar te jong en stapte Lisanne over naar een meer evangelische kerk. ‘Dat vond mijn vader maar niks. Hij was er ook niet bij toen ik me op mijn achttiende liet dopen. Dat doet nog altijd pijn.’

‘Ik geloofde niet dat hij het zou doen’

Toen Lisanne in 2010 ging trouwen, merkte ze dat het slechter ging in het huwelijk van haar ouders. Haar moeder sprak uit te willen scheiden als het zo door zou gaan. ‘Mijn vader was om meerdere redenen geen gemakkelijke man voor zichzelf en voor anderen. Hij werd met de jaren pessimistischer. Toen hij 49 jaar werd, filmde zijn jongere broer hem en zei: “Bram, volgend jaar word je 50!” Mijn vader antwoordde daarop: “Ik moet nog maar zien of ik dat word.”’

‘Soms had ik hem huilend aan de telefoon.’

Ondanks alles bleven Lisannes ouders bij elkaar tot een maand voor zijn dood. ‘Toen ik hoorde dat mijn moeder had besloten om mijn vader te verlaten, stortte ik in en begon te hyperventileren. Ik maakte me zorgen om mijn vader.’ Op dat moment had haar vader geen vaste baan. Zijn hele bestaan wankelde. Later ontdekten ze dat hij ook financieel aan de grond zat; hij bleek verslaafd te zijn aan beleggen. Ook stalkte hij Lisannes moeder, die bij haar ouders was ingetrokken. ‘Pa was behoorlijk depressief. Soms had ik hem huilend aan de telefoon. Ik geloofde niet dat hij zelfmoord zou kunnen plegen, maar ik heb het weleens gedacht. Hij had al eens een poging gedaan in ons oude huis. Maar zoiets écht doen? Ik begreep dat het een drama voor hem was dat mijn moeder weg was. Maar je hebt toch ook kinderen?!’

Afscheidsbezoek

Een week voor zijn dood kwam haar vader nog spontaan op bezoek bij Lisanne en haar man Niek. Hij was flink afgevallen. Ze zijn die avond samen naar de bioscoop geweest, en maakten veel lol.
‘Zoveel lol in zo’n pittige tijd… Achteraf denk ik dat dit laatste bezoek misschien zijn afscheid van ons was. Ik heb hem daarna niet meer gezien.’

‘Achteraf denk ik dat dit laatste bezoek misschien zijn afscheid van ons was.’

Lisanne herinnert zich nog dat haar vader zich hardop afvroeg welke reden hij had om verder te leven. ‘Ik ben daar toen niet te veel op ingegaan. Voor mij was overduidelijk wat voor hem die reden had moeten zijn: wij, zijn kinderen. En kleinkinderen. Mijn vader was gek op kleine kinderen, hij zou een fantastische opa geweest zijn.’

Gevonden

Destijds woonden Lisannes jongere zus en broer nog bij hun vader. Zijzelf had na de scheiding wat afstand genomen tot haar moeder. Dus toen die haar op die bewuste dag opbelde, nam ze niet direct op. Maar toen haar moeder daarna via Niek contact met haar zocht, wist ze meteen hoe laat het was. ‘Toen mijn man de kamer in kwam, vroeg ik hoe het was gebeurd. Ik was zo blij dat mijn broertje hem niet gevonden heeft, maar een tante die vlakbij woont. Toen ik mijn moeder zag, gaf ik haar onmiddellijk een knuffel. Ze vroeg of ik niet boos op haar was. Ik zei haar dat het zijn eigen keus geweest was. Mijn moeders vertrek was voor mijn vader misschien de druppel geweest die de emmer had doen overlopen, maar ik heb haar nooit de schuld gegeven van zijn daad.’

Zelf heeft Lisanne ook geen schuldgevoelens. Haar vader had zo veel andere keuzes kunnen maken, vindt ze, en helpen kon ze hem niet. ‘Ik was zijn dochter, niet zijn hulpverlener.’

‘Verdriet raakt verweven met je leven’

Lisanne was 22 toen haar vader overleed. De eerste maand na zijn dood leefde ze in een waas. Alles ging langs haar heen. Mensen uit de kerk brachten haar eten, of ze werd ergens uitgenodigd. Verdriet en boosheid wisselden elkaar af. Er waren maar weinig mensen met wie ze over haar vader kon praten, en haar boosheid uiten vond ze moeilijk. Ook viel het haar zwaar dat ze geen afscheid had kunnen nemen. Maar het moeilijkste vond ze het gevoel dat zij niet belangrijk genoeg was geweest voor haar vader om voor te blijven leven. ‘Hoe heeft hij er zomaar uit kunnen stappen? Waarom heeft hij zijn verantwoordelijkheid niet genomen? Hij had kinderen van 22, 19 en 16 jaar! Dat hij de ballen niet had om voor ons te vechten! Hij dacht dat wij beter af zouden zijn zonder hem, maar ik dacht alleen maar: Hoe dom kun je zijn!’

‘Verdriet krijgt geen plekje…’

Een professional en haar man Niek hebben Lisanne goed geholpen bij het vinden van antwoorden op de vele vragen waarmee ze achterbleef, en vooral bij het accepteren dat er soms geen antwoorden zijn. In de kerk waar ze in die tijd naartoe ging, reageerden mensen vaak met opmerkingen als ‘Ik hoop dat je je gauw weer wat beter voelt’ of ‘Ik hoop dat het gauw een plekje krijgt’. ‘Misschien goedbedoeld, maar ik werd daar vooral boos van. Het klonk alsof mijn verdriet er niet mocht zijn! Zo’n afknapper. Verdriet krijgt geen plekje, het raakt op zijn best verweven met je leven. Dat je verdrietig bent, getuigt van je liefde voor die ander.’ Ook de vraag ‘Hoe gaat het met je?’ vond ze ongemakkelijk. Veel te groot, die vraag. Liever hoorde ze hoe het vandaag met haar ging. ‘Dat voelde als een verademing.’

Lisanne en Hella van der Wijst
Lisanne en Hella van der Wijst.

Troost

Troost.9789023955146-3d-583×700

In de chaos van het verdriet, vindt Lisanne vooral steun in haar geloof. Twee keer krijgt ze een bijzondere droom over haar vader. Meer over deze dromen en wat Lisanne echt heeft geholpen in haar verdriet, lees je in het boek Troost – als je iemand mist. Dit boek is geschreven door presentatrice Hella van der Wijst en uitgegeven door Kok Boekencentrum.

In het boek gaat Hella in op vragen als: Wat is troost en hoe werkt het? Waar vinden mensen die een dierbare moeten missen troost? Waarom is het delen van verdriet zo belangrijk? Wat moet je als naaste niet en wat vooral wél zeggen?

Het boek Troost bevat twintig verhalen van mensen die geliefden verloren. Daarnaast geven rouwdeskundigen en wetenschappers vanuit unieke invalshoeken inzichten in de wereld van verdriet en troost.

Bestel

Bestel hier het boek Troost- als je iemand mist voor €20 (inclusief verzendkosten).

Wil je doorpraten over zelfdoding?

Ben jij iemand verloren door zelfdoding? Je kunt altijd gratis bellen met het nummer 0800-0113 voor een gesprek en aan hen je vragen stellen. Je kunt daar ook terecht als je zelf te maken hebt met gedachten over zelfdoding. Ook kun je via de website www.113.nl gratis en anoniem chatten met deskundige vrijwilligers.

Geschreven door

Hella van der Wijst

Misschien ook wat voor jou

Ontvang bemoedigende artikelen en verhalen in je mailbox

We sturen je elke week een selectie van indrukwekkende verhalen en inspirerende artikelen.

E-mailadres

Lees onze privacyverklaring.

--:--