Rouw na mantelzorg: ‘Mantelzorgers zetten zichzelf vaak op een tweede plek’
Als na een periode van mantelzorg een naaste overlijdt, kun je dubbel gemis ervaren. Je verliest niet alleen een dierbaar persoon maar ook levensinvulling. Hoe pak je je leven op na een tijd van intensieve zorg?
Wibe Postma (71) leerde hoe je een stoma verwisselt, een infuus inbrengt en voedingssonde aanlegt. Zeven jaar lang zorgde hij voor zijn zieke vrouw. ‘Vooral de laatste maanden waren heftig, ik week geen moment van Gerry’s zij.’ Twee en half jaar geleden stierf zijn vrouw aan de gevolgen van kanker.
Mantelzorgers zetten zichzelf vaak op een tweede plek
‘Iemand heeft soms maanden of jaren zijn leven in het teken gezet van zorg voor de ander’, vertelt Rianne Hanning van MantelzorgNL. ‘Dat doen mensen met veel liefde en warmte, maar daarmee zetten mantelzorgers zichzelf vaak op een tweede plek. Zeker op het eind van iemands leven wanneer de zorg intensiever wordt.’
Zwart gat
‘Als de naaste overlijdt, komen er twee processen op gang’, gaat Rianne verder. Aan de ene kant is er rouw en gemis, aan de andere kant moet iemand op zoek naar een nieuwe levensinvulling. ‘Soms weten mensen niet eens meer wat ze leuk vonden om te doen toen ze nog de tijd hadden. Ze zijn zichzelf een beetje kwijtgeraakt. Sommige mensen ervaren echt een zwart gat, nog los van het gemis.’
Het is daarom volgens Rianne allereerst belangrijk om uit te rusten. ‘Dat geldt voor rouwen in het algemeen, maar zeker voor mensen die intensief gezorgd hebben. Op het eind hebben ze vaak op hun tandvlees gelopen. Zij zijn moe van alles wat hen is overkomen.’ Daarnaast noemt Rianne dat het goed is ruimte te maken voor verdriet. ‘Het is belangrijk opnieuw te ontdekken wie je zelf bent zonder zorgtaken.’
Eenzaam
Rianne erkent dat dat niet altijd makkelijk, en soms ook eenzaam, is. ‘Uit onderzoek blijkt dat hoe langer mensen mantelzorger zijn geweest, hoe kleiner hun netwerk is. De zorg slokt tijd, aandacht en energie op. Nadat iemand overlijdt, ligt eenzaamheid op de loer.’ Haar advies: ‘Zoek oude contacten op of doe iets leuks waar je eerder niet aan toe kwam. Dat is wat anders dan wegvluchten in bijvoorbeeld werk. Je moet proberen te voorkomen de leegte direct te willen vullen met allerlei anderen taken.’
Uit onderzoek blijkt dat hoe langer mensen mantelzorger zijn geweest, hoe kleiner hun netwerk is
Wibe vertelt dat hij na het overlijden van zijn vrouw niet in een gat viel. ‘Er kwamen andere dingen op mijn pad. Zo ben ik nu bijvoorbeeld als vrijwilliger chauffeur voor de rolstoeltaxi. Daar ontstaan mooie gesprekken. Ook spreek ik met lotgenoten. De verhalen van anderen helpen mij. We begrijpen elkaar en kunnen elkaar troosten.’
Delen
Lotgenoten ontmoeten is zinvol beaamt Rianne. Dat kan gemakkelijk via het Steunpunt Mantelzorg in de plaatselijke gemeente. ‘Zij organiseren vaak bijeenkomsten waarbij ze een leuke activiteit combineren met gesprekken over rouw en verlies. Zo leer je mensen kennen die in een gelijke situatie zitten.’
Tegen mensen die nog in een zorgsituatie zitten, zegt ze: ‘probeer de zorg te delen met een andere naaste of professional. Op die manier houd je ook nog een stukje van je leven van jezelf. Wanneer je naaste overlijdt, hoef je niet je hele leven opnieuw uit te vinden.’
Wat heeft het je gebracht?
Rianne: ‘Soms lijkt het alsof iemands leven op pauze heeft gestaan door de zorg voor een ander, maar dat is niet per se zo. Je kunt nadenken over hoe je jezelf hebt ontwikkeld, wat je geleerd hebt. Het is fijn en goed om gedachten hierover te delen met een goede bekende, een vriendin of eventueel een huisarts. Spar eens over wat je leuk en mooi vond aan de zorgtaken en wat niet. Het zijn vaak aanknopingspunten om verder te gaan en nieuwe zin aan het leven te geven.’
Spar eens over wat je leuk en mooi vond aan de zorgtaken en wat niet
Dat geldt in ieder geval ook voor Amber Koopmans (23). Zij zorgde samen met haar vader en zusje voor haar moeder die drie jaar geleden op 49-jarige leeftijd overleed. Deze intensieve periode heeft volgens haar effect op hoe ze haar werk als verpleegkundige nu doet. ‘Ik begrijp beter hoe cliënten en mensen die om hen heen staan, zich voelen. Ik kan ze beter begeleiden, het is minder een kunstje.’
Schuldgevoel
Naast de leegte kan er ook opluchting ontstaan doordat er een einde aan de zorgsituatie is gekomen. Soms veroorzaakt dat een schuldgevoel. ‘Dat is een gevoel wat je niet zomaar kunt wegnemen’, zegt Rianne. ‘Ik hoop dat mensen met liefde naar zichzelf kunnen kijken. Lotgenotencontact kan daarbij helpen. Het is helend om van anderen te horen dat zij ook dit soort gevoelens hebben. Dat het normale gedachten zijn en dat je niet gek bent.’
Niet oordelen
‘Verder is het fijn als mensen in de omgeving geen oordeel hebben over de manier waarop iemand rouwt. De een vindt het fijn om na drie dagen iets leuks te ondernemen, de ander doet dat na een jaar. Iedereen rouwt anders’, legt Rianne uit. ‘Het is helpend als mensen uit de omgeving het contact zoeken en een open vraag stellen. Niet alleen de dagen na het overlijden. Mantelzorgers hebben vaak een kleiner netwerk. Juist daarom is het extra belangrijk om na een maand of half jaar nog eens te bellen en te vragen hoe het gaat.’
Dankbaarheid
Hoewel het zorgen voor zijn vrouw intensief was, kijkt Wibe vooral met veel dankbaarheid terug op het leven van zijn vrouw en hun huwelijk. ‘Haar ziekzijn heeft veel verdriet en ellende gebracht, maar ook zoveel goeds. Daar zoek ik bewust naar. Elke dag zing ik het lied ‘1000 redenen tot dankbaarheid.’ Soms krijg ik het niet over mijn lippen, maar dan speel ik het op de piano.’
Mantelzorg
In de mantelzorgspecial van Ik mis je vertellen Wibe, Amber en Martin hoe zij intensief hebben gezorgd voor hun naaste.
Wil je meer informatie over rouw na intensieve zorg? Kijk dan ook eens op de website van MantelzorgNL.
