Rituelen rond het sterven binnen de wereldreligies

Rituelen vlak voor het sterven

Alle grote wereldgodsdiensten geven hun eigen betekenis aan het leven en de dood. Voor het moment van sterven worden allerlei specifieke gebruiken en rituelen toegepast. Deze rituelen zijn vaak bedoeld om degene die stervende is te helpen de rust te vinden het leven los te laten. Ook geeft het vaak kracht aan de mensen die achterblijven betekenis te geven aan het overlijden. Het kan voor hen heel belangrijk zijn te weten dat zij de zieke een ‘goed einde’ hebben kunnen geven, door de rituelen goed toe te passen. Vaak heeft dit ook te maken met het geloof in een leven na de dood. Wat je tijdens dit leven doet, ook tijdens het sterven, heeft invloed op het hiernamaals. De rituelen binnen de religies zijn erg verschillend, maar hebben ook opvallende overeenkomsten.

Wat zijn de bekendste rituelen rond het sterven binnen de grootste wereldreligies?

Joden

Binnen het Jodendom is het niet gebruikelijk je voor te bereiden op het sterven, zolang je nog leeft. Denk aan het bestellen van een kist of het ontwerpen van de rouwkaart. Pas als het zeker is dat iemand drie dagen of minder te leven heeft, wordt iemand een ‘stervende’ genoemd. De stervende wordt dan geen moment meer alleen gelaten, om de laatste momenten zo aangenaam mogelijk de maken voor. De naasten kijken samen met de stervende terug op diens leven en vooral of er nog onopgeloste zaken zijn. Het wordt als een voorrecht gezien om bij het sterven aanwezig te zijn. De Rabbijn probeert er ook bij te zijn om samen met de stervende de geloofsbelijdenis uit te spreken, de Sjema (Deuteronomium 6:4).

Christenen

Katholieken

In de laatste levensfase ontvangen Katholieken het ‘Sacrament van de zieken’. Dit sacrament heeft als doel de zieke voor te bereiden op de ontmoeting met God. Het wordt uitgevoerd in het bijzijn van familie en bekenden. Ook geeft het de zieke absolutie: de vergeving van zonden. Dit sacrament heeft verschillende onderdelen: de biecht of bezinning, de zalving, waarbij de pastor met gewijde olie een kruisteken maakt op het voorhoofd en beide handen, de zegen met handoplegging en de eucharistieviering.

Tijdens het Sacrament van de zieken brandt een kaars als teken van de opstanding van Jezus. Ook is er een kruisbeeld aanwezig, als teken van de verbondenheid met Jezus.

Katholieken geloven dat de ziel van de overledene na de dood voortbestaat in het hiernamaals.

Protestanten

Christenen geloven dat er eeuwig leven mogelijk is na de dood. Ook in de laatste levensfase vinden Christenen inspiratie in het leven en lijden van Jezus, die op aarde is gekomen en de dood heeft overwonnen. Het Protestantisme kent, in tegenstelling tot de Katholieke traditie, weinig rituelen rond sterven en afscheid.

Als iemand lid is van een kerk, is het gebruikelijk dat de dominee van deze kerk op bezoek gaat bij de stervende. Vaak bidt hij voor of samen met de zieke en wordt er uit de Bijbel gelezen. Ook is er gelegenheid om te praten over dingen waar de zieke bang voor is, of om samen te bidden om vergeving. Vaak wordt er ook gepraat over de invulling van de uitvaart. Vaak zijn vrienden, familie en kerkgenoten aanwezig om geestelijke steun te bieden aan de zieke en de nabestaanden.

‘Rituelen worden steeds persoonlijker’: vier bijzondere gebruiken om afscheid te nemen van je dierbare

Moslims

Voor Moslims is de dood niet het einde, maar een nieuwe, belangrijke fase voor de ziel. Voor de laatste uren van het leven zijn veel voorschriften die bepalen hoe er gehandeld moet worden. De zorg voor iemand die gaat sterven wordt georganiseerd door de gehele Islamitische gemeenschap, in plaats van alleen door de directe naaste familie. Het bezoeken van iemand die op sterven ligt, wordt gezien als een religieuze plicht. Er komen veel mensen langs om de stervende gerust te stellen. De stervende wordt op zijn rechterzij gelegd, in de richting van Mekka. Ook wordt er voorgelezen uit de Koran en wordt de Shahada opgezegd (Islamitische geloofsbelijdenis). Daardoor wordt de stervende ondersteund in de overgang naar het hiernamaals.

Het is heel belangrijk om conflicten uit te spreken en vergeving te ontvangen, zodat de stervende schuldenvrij voor Allah kan staan. Er worden geen rouwbrieven verstuurd. Dit betekent niet dat je niet welkom bent om afscheid te nemen. Het is juist gebruikelijk en gewenst dat je spontaan op bezoek komt. Doorgaans wordt de overledene zo snel mogelijk begraven of naar het land van herkomst gebracht om daar begraven te worden.

Boeddhisten

In het Boeddhisme zijn er een heleboel rituelen rond sterven en dood. De rituelen zijn ontstaan in het land waar de specifieke boeddhistische stroming vandaan komt en kunnen daarom enorm van elkaar verschillen. Bij het boeddhisme draait alles om bewustzijn. Het is belangrijk te beseffen dat alles in het leven voorbijgaat. Op die manier zijn Boeddhisten eigenlijk al voorbereid op de dood. Ook zijn ze er van overtuigd dat de dood van het lichaam een onderdeel is van een voortdurend proces van reïncarnatie (wedergeboorte).

Vier bijzondere afscheidsrituelen voor kinderen

Hindoes

Alle familieleden worden bij elkaar gebracht als een hindoe op sterven ligt. Er wordt een ritueel toegepast waarbij een man een druppel water in de mond van de stervende giet. Dit water is bijvoorkeur afkomstig uit de heilige rivier de Ganges. Daarna legt de oudste zoon of het oudste mannelijke familielid een blad van de heilige basilicumboom in de mond van de stervende. Dan gieten de andere familieleden die aanwezig zijn ook allemaal een druppel met met heilig water in de mond van de zieke. Er is een pandit, een priester, aanwezig die voorleest en bidt met de zieke. Deze rituelen worden ook nog uitgevoerd als iemand al is overleden voordat deze rituelen konden worden toegepast.

Ook Hindoes geloven in een proces van wedergeboorte dat voortdurend doorgaat tot moksha, de verlossing.

Wat valt jou op aan deze afscheidsrituelen? Wat spreekt jou aan, of juist niet? En hoe heb jij afscheid genomen? Praat met ons verder door hieronder je reactie achter te laten.