Een nieuwe liefde na rouw: ruimte voor verdriet én verlangen

Liefde in rouw of na rouw?

Ben je uit de rouw als je weer verliefd wordt - of rouw je dan nog steeds, maar op een andere manier? Die verwarring is heel normaal, zegt rouwspecialist Leoniek van der Maarel. "Mensen vragen zich af: mag dit al? Zit ik niet nog midden in het verdriet?" Ook de omgeving denkt vaak in fases: dat rouw voorbij is zodra je een nieuwe relatie hebt. Maar volgens Leoniek betekent verlangen naar verbinding juist dat er ruimte ontstaat, midden in de rouw. "Er komt iets naast het gemis, niet in plaats ervan."

Wanneer ben je eraan toe?

Volgens Leoniek is er geen vaste timing voor wanneer je toe bent aan een nieuwe liefde. Soms begint het met een vaag gevoel: "Ik heb weer behoefte aan iemand die er echt voor mij is." Maar het kan ook totaal onverwacht ontstaan, bij een ontmoeting. Leoniek benadrukt: "Het gaat vaak gepaard met verwarring. Mensen vragen zich af: is het te vroeg? Mag dit wel?"

Frouckje vertelt hoe ze zich daar tijdens de ziekte van haar man Mark al zorgen over maakte: "Ik was nog maar veertig en piekerde heel erg: hoe moet dat straks, als ik alleen ben? Ik vond het een benauwend idee om alleen te komen staan. Zeker in een wereld waarin mensen elkaar vooral via internet ontmoeten. Met de kennis van nu had ik me minder zorgen gegund. Als het komt, dan komt het wel."

Huidhonger na overlijden partner

Frouckje merkte dat haar verlangen naar liefde zich niet alleen emotioneel uitte, maar ook lichamelijk. "Ik ontdekte wat huidhonger is. Dat je lijf ook alleen is geworden. Dat je weer verlangt naar aanraking, en dat dat volkomen normaal is. Toen ik een relatie met Mark kreeg, was het fijn om met hem te kussen, die intimiteit te voelen, die ik zo miste na het overlijden van mijn eerste man.”

Hoe weet je dat het misschien nog te vroeg is?

Er zijn volgens Leoniek geen universele signalen dat het te vroeg is voor een nieuwe relatie. Wel merkt ze in de praktijk dat mensen die zich nog niet kunnen geven, hun grenzen duidelijk voelen: "Je lijf gaat in de weerstand. Je voelt: dit wil ik nog niet. Dat is een lichamelijk signaal."

Schuldgevoel en loyaliteit

Schuldgevoel komt vrijwel altijd voorbij, zegt Leoniek. Vooral bij vrouwen. "Wij zijn zo loyaal naar onze overledenen. Het voelt als vreemdgaan. We voelen ons nog steeds getrouwd." Wat helpt, is wanneer de overleden partner bij leven expliciet de ruimte gaf om weer gelukkig te worden. "Dan kunnen mensen zich daaraan vasthouden: 'Jan heeft gezegd dat het mocht.'"

Iris herinnert zich dat ze zich in het begin schaamde toen ze weer ging daten: "Ik voelde me schuldig dat ik 'zo snel' verder ging. En ik vond het lastig me echt open te stellen." Maar het hielp dat haar nieuwe partner Marco ruimte liet voor haar overleden verloofde Haaije: "Hij respecteerde dat Haaije een groot deel van mijn leven is."

Bij Frouckje lag dat anders. “Mijn eerste man had me tijdens zijn ziekteperiode een paar keer gezegd: ‘Frouckje, als je iemand weer tegenkomt, moet je daarvoor gaan.’ Dat heeft hij zelfs op zijn sterfbed herhaald. Daardoor voelde ik me nooit geremd door schuldgevoelens.”

• ‘Als je iemand tegenkomt, ga ervoor’ - Frouckje vond opnieuw de liefde

  ‘Als je iemand tegenkomt, ga ervoor’ - Frouckje vond opnieuw de liefde

Vergelijken van de partners

In een nieuwe relatie voelt het vaak alsof er iemand meekomt - en dat is ook zo. “In het begin vond ik het vooral lastig dat het voelde alsof we met z'n drieën waren,” zegt Ankie die verliefd werd op een weduwnaar. “Overal waar we kwamen, kwamen bij hem mooie herinneringen boven.”

Iris worstelde ook met vergelijkingen: “De datefase vond ik eerlijk gezegd best lastig, omdat ik mijn nieuwe liefde op heel veel gebieden met mijn overleden man ging vergelijken. Terwijl het twee totaal verschillende persoonlijkheden zijn.” Ze voegt eraan toe: “Dat vergelijken houdt gelukkig na een tijdje wel op, maar dat heeft wel een poos geduurd.”

Volgens Leoniek is dat vergelijken van de partners normaal, omdat het brein in de war is. “Vergelijken gebeurt automatisch. Maar vraag jezelf af: waarom doe ik het? Mis je iets? Wil je zeker weten dat deze liefde ‘waardig’ is? Dan moet je daar eerlijk naar kijken. Het samenzijn met de nieuwe partner neemt in je hersenen de plek in die eerst door de overledene werd ingenomen. Dat is verwarrend."

Leoniek raadt aan jezelf actief toe te spreken. Bijvoorbeeld met een zin als: "Marie is dood. Jacqueline is hier." Dat helpt het brein om nieuwe verbindingen te leggen en het oude en nieuwe naast elkaar te laten bestaan.

Eer de overleden partner

Hoe geef je de overleden partner een plek, zonder dat het ten koste gaat van de nieuwe relatie? Leoniek is daar helder in: "Je kunt niet anders dan die overleden partner eren, die hoort bij jullie. Hoe meer je hem of haar wegduwt, hoe moeilijker het wordt."

Wie opnieuw liefheeft, krijgt soms ook te maken met de mensen die achterbleven, zoals ouders van de overleden partner. Ankie beschrijft hoe ze de moeder van de overleden vrouw van haar partner bedankte: "Ik heb haar bedankt dat er ruimte was voor mij en dat mijn man de ruimte kreeg om opnieuw zijn hart weg te geven. Zij bedankte mij dat ik ruimte liet voor haar overleden dochter in de vorm van een foto en haar bespreekbaar houden. Pure liefde."

Reacties vanuit je omgeving

Zodra er weer iemand nieuw verschijnt, verandert ook de houding van de omgeving. Mensen kunnen soms een oordeel hebben. Leoniek: "Je gaat te snel, je gaat te langzaam. Mensen vinden overal wat van. Je moet weten: jouw rouw is van jou. Zoek eventueel een mantra dat je kunt gebruiken als mensen iets vinden. Bijvoorbeeld: 'Dit betekent niet dat ik geen verdriet meer heb om Marcel, maar wel dat ik nu ook weer plezier heb met Jaap.'"

Frouckje herinnert zich een ontroerend moment met haar neefje, die een sterke band had met haar overleden man. “Een jaar later kwam ik met een nieuwe man, en ik merkte dat hij daar een beetje verlegen mee was. Toen ben ik naast hem gaan zitten en heb ik het gewoon gevraagd: ‘Vind je het moeilijk?’ En hij zei ja. Ik zei: ‘Dat snap ik wel. Ik vind het zelf ook best een beetje ingewikkeld.’ Ik vertelde hem dat mijn eerste man had gezegd dat hij wilde dat ik opnieuw de liefde vond. En toen was het goed.”

Angst om weer te verliezen

Als je je geliefde verliest, kun je ook bang worden dat dit je opnieuw overkomt. Björn verloor zijn grote liefde en is sinds een paar maanden aan het daten: "Toen ik weer verliefd werd na het overlijden van mijn vriend voelde ik allereerst natuurlijk de spanning en vlinders, en ik voelde me weer gelukkig. Later voelde ik ook angst om mogelijk weer iemand te verliezen."

Als je al eerder iemand bent kwijtgeraakt, weet je hoe kwetsbaar het leven is. Leoniek herkent dat veel mensen bang zijn om opnieuw iemand te verliezen. "Die angst blijft altijd in je rugzak. De kunst is om daar niet door verlamd te raken.  Als je constant die angstgedachten herhaalt, dan zal dat blijven. Het doorbreken van deze patronen vraagt om bewustzijn en het aanleggen van nieuwe verbindingen in het brein. Zinnen als ‘Ja, deze liefde kan ik kwijtraken, en als dat gebeurt, dan weet ik dat er dan ook weer mee om zal kunnen gaan.’  Zulke zinnen kunnen dienen als krachtige mantra’s om de geest te trainen in het omgaan met deze angst.”

• Job Cohen verliest zijn vrouw Lidie: ‘Er was ook rouw toen ze er nog was’

  Job Cohen verliest zijn vrouw Lidie: ‘Er was ook rouw toen ze er nog was’

Het gemis dat sterker wordt

Soms groeit het gemis juist als er ruimte komt voor een nieuwe liefde. Leoniek: "In het eerste jaar ben je vooral aan het overleven. Daarna komt de impact pas echt binnen: hij komt nooit meer terug." Daarom raadt ze aan om rituelen te zoeken waarmee je de band met de overleden partner bewust onderhoudt.

Björn vraagt zich af: "Hoe ga je om met het gemis dat sterker wordt, terwijl je overleden geliefde naar de achtergrond verdwijnt? En hoe zorg je voor zachtheid naar jezelf?"

Volgens Leoniek zit die zachtheid in de toestemming om beide kanten te mogen voelen. "Je hebt een oud leven en een nieuw leven. Rouw is heen en weer gaan tussen verlies en herstel. Niemand heeft gezegd dat jij ook dood moest gaan toen jouw partner overleed. Jij mag doorleven.”

Rouwspecialist Leoniek van der Maarel ondersteunt mensen bij een groot verlies door onder andere rouwtherapie, relatietherapie en gezinstherapie aan te bieden.