Blog Moniek | Ge­dach­ten­kron­kels bij kinderen in rouw

Ik had er niet lang voor nodig om te bedenken dat ik binnen ons gezin degene was die het minste recht had op verdriet. Mijn ouders hadden hun kind verloren, mijn broer zijn speelkameraadje, voetbalvriend en broertje. Ik had ‘alleen maar’ mijn broertje verloren. Weliswaar mijn broertje waar ik heel veel van hield, maar toch. Voor de andere gezinsleden was het nog zoveel erger.

En dus probeerde ik op mijn eigen onbeholpen manier zoveel mogelijk bij te dragen aan het reilen en zeilen in huis. Ik zette koffie, zorgde ervoor dat de keuken schoon was, hield mijn ouders en broer scherp in de gaten, leverde mijn bijdrage aan het koken en zorgde ervoor dat ik lief was.

Gedachtenkronkels

Kinderen kunnen bij een heftige gebeurtenis onlogische gedachtenkronkels vormen. Dat kun je als ouder of dichtbij staande volwassene helaas niet voorkomen. Kinderen zijn nog niet in staat om alle verbanden op een logische en heldere manier te leggen en trekken daardoor soms onjuiste conclusies die grote gevolgen kunnen hebben.

Als opa is ‘heengegaan’, kan opa toch ook weer terug komen?

Zo kan een kind dat in een boze bui iets lelijks naar zijn vader roept, zich verantwoordelijk voelen voor de dood van zijn vader als vader vervolgens onverhoopt om het leven komt bij een ongeluk. Of een kind waarvan de moeder ernstig ziek is kan dingen gaan denken als ‘Als ik maar lief genoeg ben, blijft mama leven’ of ‘Als ik 100 tellen mijn adem in kan houden, gaat mama niet dood’.

Duidelijke taal

Kinderen begrijpen op deze leeftijd ook niet alles wat een volwassene zegt, omdat volwassenen een veel grotere woordenschat hebben. En vooral rondom een overlijden ook vaak in bedekte termen spreken, die voor een kind onbegrijpelijk zijn. Want als opa is ‘heengegaan’, kan opa toch ook weer terug komen? En als mama ‘met de auto wordt thuisgebracht’ verwacht een kind dat mama uit de rouwauto stapt en niet dat de kist met haar lichaam uit de auto komt.

Spreek daarom duidelijke taal richting kinderen als iemand in hun nabije omgeving is overleden. En check of ze begrijpen wat je zegt. Het is belangrijk om in de maanden en jaren na het overlijden alert te zijn op bijzondere hersenspinsels bij kinderen. Niet alleen bij jonge kinderen, maar ook bij de wat oudere, waarvan je denkt dat ze het allemaal goed meekrijgen. Mijn eigen voorbeeld geeft aan hoe belangrijk dat is en hoe groot de gevolgen kunnen zijn wanneer niemand zo’n idee ontkracht.

Briefje

Ik had het geluk dat ik iemand in mijn directe omgeving had die het wél zag. Op een dag vond ik een briefje met de tekst: ‘Lieve Moniek, ik merk aan je dat je graag iedereen zoveel mogelijk liefde wilt geven, zodat jullie weer verder kunnen. Natuurlijk lukt dit jou niet alleen, maar ik bewonder dit wel van je. Weet dat je altijd bij me kunt komen als er wat is. Ik hou van jou! Nog één ding: vergeet jezelf niet!’ Dit briefje is heel erg belangrijk voor mij geweest in mijn rouwproces. Het gaf me erkenning voor de dingen die ik had gedaan, maar gaf indirect ook aan dat ik dit niet alleen kon dragen. Het gaf bestaansrecht aan mijn eigen verdriet, gaf me de ruimte om weer kind te zijn en de toestemming om te beginnen aan mijn eigen rouwproces.