Femmie verloor drie kinderen: ‘Ik mocht ze na hun overlijden niet zien’

Femmie Houkema is 21 jaar en nog maar kort getrouwd met Anne Jan als ze haar eerste kindje verwacht. “Het was 4 juni 1974, en ik was bijna uitgerekend toen ik heel erge buikpijn kreeg. De huisarts stuurde me door naar het ziekenhuis. De bevalling was natuurlijk geen pretje.” Femmie zucht en zegt na een korte stilte: “En toen beviel ik van een dood kindje.”

Femmie krijgt te horen dat de baby al drie dagen vóór de geboorte is overleden. “Het kindje werd direct bij me weggehaald. Ik werd alleen naar een aparte kamer gebracht. Toen dacht ik: dat hoort zo. Maar er is me niets gevraagd, en ik had het kindje heel graag willen zien. Misschien bewaren ze het lichaampje wel ergens, dacht ik. Maar ik durfde het niet te vragen.

Praten over ons verlies deden we niet. Als ik erover begon, zeiden mijn toenmalige man en mijn ouders: ‘Wat gebeurd is, is gebeurd.’”

Opnieuw zwanger

Al gauw is Femmie weer in verwachting. Op 19 juni 1975, ruim een jaar na de geboorte van haar eerste kindje, bevalt ze opnieuw. “Toen de baby eruit was, zei ik: ‘Er komt er nog eentje!’ Maar de dokter zei: ‘Dat kan niet.’ Toch was het zo: het was een tweeling!
Geen van beide kindjes huilde, en ik wist dat dat foute boel was. Ze werden gelijk meegenomen naar de kinderafdeling. Een zuster vertelde me dat het jongetjes waren, dat ze veel te klein waren en in de couveuse moesten.”

Weggestopte rouw

Weer ligt Femmie alleen op een ziekenhuiskamer. “De volgende dag kwam er een zuster bij me. ‘Eén van de kindjes is overleden’, zei ze. Het eerste jongetje had de vorige avond, vlak voor twaalf uur, een hersenbloeding gehad. Hij overleed dus al op zijn geboortedag. Ik huilde, maar ik dacht vooral aan mijn andere zoon. Ik wist niet dat ik een tweeling kreeg, dus ik had niet op twee kindjes gerekend. Achteraf denk ik dat ik mijn verdriet wegstopte.”

Pas jaren later hoort Femmie dat haar man en haar ouders het overleden kindje hebben begraven en een grafsteen hebben geregeld. “Het kindje dat we een jaar eerder gekregen hadden, hebben ze in dezelfde kist gelegd. Ik heb geen idee hoe dat precies gegaan is. Daar heb ik niet naar gevraagd.”

Geen naam

Het andere kindje ligt nog in de couveuse. Femmie en Anne Jan mogen het geen naam geven. “‘Het kan met deze ook nog misgaan’, werd er gezegd. Zo ging dat vijftig jaar geleden.”

Maar na drie spannende weken leeft hun zoon nog steeds. Femmie en Anne Jan geven hem de naam die ze al anderhalf jaar in hun hoofd hebben: Klaas Jan. Drie weken later is de kleine Klaas Jan genoeg aangesterkt, hij mag naar huis! “Dat was vlak voor mijn verjaardag en ik was heel blij. We combineerden de kraamvisite met mijn verjaardag. Al mochten we niet te veel visite hebben. Klaas Jan was erg kwetsbaar, dus we moesten rustig aan doen.”

Grote broer

Als hij 4 jaar is, krijgt Klaas Jan een zusje, Evelien, en zes jaar later een broertje, Jeroen. Hij vindt het fijn om grote broer te zijn. Femmie laat een foto zien. “Kijk, hier geeft Klaas Jan zijn zusje de fles.” Voor zijn tien jaar jongere broertje is Klaas Jan als een tweede vader. Hij neemt Jeroen vaak mee op pad, bijvoorbeeld om boodschappen te doen. Femmie: “Hij deed veel voor me en ik kan me niet herinneren dat Klaas Jan zich ooit tegen me heeft afgezet.”

Lief kind

Jaren gaan voorbij en Klaas Jan wordt met de dag sterker. “Hij was echt een lief kind en kon zichzelf goed bezighouden, bijvoorbeeld met lego. Ook speelde hij graag met andere kinderen. Hij zat op voetbal − ik ging altijd mee naar de trainingen en de wedstrijden − en hij fietste veel.” Met een glimlach vertelt Femmie trots: “Klaas Jan heeft een keer een voetbal gewonnen omdat hij de jongste deelnemer was bij een fietstocht."

Als jonge tiener weet hij al dat hij ‘in de bloemen’ wil werken en gaat naar de tuinbouwschool. “Dat hij van fietsen hield, kwam goed uit, want Klaas Jan had een hekel aan de bus. En hij moest heel wat kilometers afleggen tussen thuis, school en zijn baantje bij een tuincentrum. Toen hij 17 was, kocht hij van zijn zelf verdiende geld een mountainbike. Apetrots was hij.”

Vreselijke Goede Vrijdag

Klaas Jans vader werkt bij een aannemer. Hij gaat regelmatig met hem mee naar een bouwplaats om zijn vader te helpen. Meestal overleggen ze met elkaar over wie wat doet en wanneer. Tot die ene vreselijke Goede Vrijdag in 1993. “Klaas Jan wilde een grote ketting in de laadbak van de kraanwagen leggen, maar zijn vader had niet door dat hij achter de kraanwagen stond.”

Femmie is net thuis van een fietstocht met een vriendin als ze haar man met twee politieagenten achterom ziet komen. ‘Klaas Jan is er niet meer,’ zegt een van hen. ‘Hij heeft een ongeluk gehad.’ Een van de agenten vertelt dat Anne Jan per ongeluk met de kraanwagen over hun zoon is gereden. “Hij dacht dat er een grote steen onder de kraanwagen lag en zag pas wat er écht gebeurd was toen hij uitstapte.”

Beschadigd

Dochter Evelien (toen 14) en zoon Jeroen (toen 7) zijn erbij als het nieuws komt. Femmies aandacht gaat vooral uit naar het troosten van de kinderen. Haar man wil niet over het ongeluk praten en opnieuw hoort zij nauwelijks wat er precies is gebeurd. Ook deze keer mag ze haar overleden kind niet zien. “Dat mocht niet, hij was te erg beschadigd."

Uitgestelde rouw om verlies kinderen

Als Femmie aan die eerste week na Klaas Jans overlijden terugdenkt, herinnert ze zich vooral het verdriet van Evelien en Jeroen. “Op de kist stond de foto van Klaas Jan op zijn nieuwe mountainbike. De begrafenis was onwerkelijk.”

Haar verdriet om het verlies van Klaas Jan drukt zwaar op haar; ze slaapt slecht en zoekt hulp bij een psycholoog. Met haar huwelijk gaat het bergafwaarts en in 1998 gaan Femmie en Anne Jan uit elkaar. “Na de scheiding verhuisde ik. Om nieuwe contacten te leggen, begon ik met vrijwilligerswerk bij een kerk. Tijdens een intakegesprek zeiden ze tegen me: ‘Jij hebt veel meegemaakt, zeg!’ Ze raadden me een bijbels herstelprogramma aan. Dat programma heeft me heel goed gedaan.”

Lotgenoten: ouders die hun kinderen verloren

Inmiddels is Femmie twintig jaar actief in haar nieuwe kerk en staat ze anders in het leven. “Ik was vroeger heel stilletjes, dat zou je nu niet meer zeggen. Vorig jaar is er, mede op mijn verzoek, een lotgenotengroep gestart voor ouders die een kind hebben verloren. Daar kon ik eindelijk echt mijn verhaal kwijt. Er werd naar me geluisterd en ik voelde me begrepen.”

Eindelijk een naam

Bijna vijftig jaar lang hadden Femmies overleden kindjes geen naam. “Vorig jaar zei iemand bij de lotgenotengroep: ‘Je kunt ze alsnog een naam geven.’ Ik ben gaan bidden en kreeg toen de naam ‘Tjalling’ door voor de oudste van de tweeling. Het eerste kindje zou Klaas Jan geheten hebben, dus hem heb ik Klaas genoemd. Sindsdien heb ik meer innerlijke rust gekregen en kan ik eindelijk weer goed slapen."

Femmie is blij dat ook haar overleden kleintjes nu een duidelijke plek in haar leven hebben. “Jeroen heeft een schilderij gemaakt met de namen van de kindjes erop en twee vlinders erbij. Ook heb ik een kettinkje gekocht met een hangertje met twee kinderhoofdjes, waarop de namen Klaas en Tjalling staan. Aan mijn armband zitten voor Klaas Jan, Evelien, Jeroen en de twee kleinkinderen elk een bedeltje. Voor de twee kleintjes heb ik er een hartje aan laten zetten; zij horen er ook bij.”

Deze tekst is geschreven door Eelkje Bikker-Zondervan.