Jonneke schreef een brief aan haar overleden vader

“He pa,
Daar zit ik dan, ergens op de zandrotsen in Eersterivier, Zuid-Afrika, met jouw laptop op m’n schoot. Die heb ik van je geërfd, heet dat.
Want je bent er niet meer.
Niet meer hier in elk geval.
’t Is alweer bijna 9 maanden geleden, en omdat je ‘zomaar ineens’ weg was, wil ik je nog een brief schrijven. Er is zoveel gebeurd!”

fragment uit de brief die Jonneke aan haar vader schreef

Niet goed

“Mijn broer stuurde me een berichtje. Hij schreef: ‘Papa is niet goed, hij ligt op de bank. Ik ga er nu gelijk heen!’ Niet snel daarna ben ik ook in de auto gestapt. Maar toen ik onderweg was, whatsappte mijn broer weer: ‘Doe maar rustig aan, hij is al overleden.’ Hij is op donderdagmorgen gevonden, maar achteraf blijkt dat mijn vader dinsdagavond al was overleden.”

Het laatste gesprek

Een paar uur voor zijn overlijden spreekt Jonneke haar vader voor het laatst. “Hij belde om te zeggen dat hij die avond niet mee ging zeilen. Dat is onze vaste zeilavond en hij was bijna altijd van de partij. Wel wilde hij ’s middags nog even langskomen, maar ik had al een afspraak staan. Ik heb hem die dag dus niet meer gezien. Achteraf heb ik me daar ontzettend schuldig over gevoeld. Had ik niet toch met hem af moeten spreken?”

‘Ik zei nog tegen hem: ‘Ben je van plan om dood te gaan?’

“Of mijn vader wist dat hij zou sterven, weet ik niet. Als ik nu terugkijk, valt me wel een aantal dingen op. Hij was de laatste tijd een beetje grauw en voelde zich vaker niet lekker. Ook had hij het een paar maanden voor zijn overlijden over zijn huis en andere dingen verkopen. Ik zei nog met een soort gekke bek tegen hem: ‘Ben je van plan om dood te gaan ofzo?’ Maar mijn moeder was nog niet zo lang geleden overleden en mijn tante was ernstig ziek. Daarnaast had ik het met mijn vader ook weleens over ‘nalatenschap’ gehad, dus het was niet zo gek dat hij zich met dat soort dingen bezighield.”

Het verleden loslaten

Vooral het feit dat haar vader zo plotseling overleed, is iets dat Jonneke in het begin moeilijk kan plaatsen. “Mijn moeder was ziek en mijn tante ook. Dan wéét je dat de dood komt en kun je beetje bij beetje afscheid nemen. Het afscheid van mijn vader was zo anders, zo ‘achteraf’. Toen ik het daarover had met mijn psycholoog, zei hij:  ‘Je kunt wel vechten tegen de dingen die gebeuren, maar dat lost het niet op. Laat het er maar gewoon zijn.’ Dat is ook zo: verdriet mag er ook zijn. Af en toe stromen de tranen over mijn wangen en dat is prima. En hoewel ik werkelijk niks snapte van wat er allemaal gebeurde, ik vertrouwde erop dat God bij me was.” 

‘Ik snap het misschien niet, maar het komt goed.’

Het is ook juist na haar vaders overlijden dat Jonneke een bijzondere tekst onder ogen krijgt. “Elke dag ontvang ik via Dagelijks Woord een Bijbeltekst. Maar toen ik deze tekst uit Jesaja las, knalde hij naar binnen: ‘Blijf niet staan bij wat eertijds is gebeurd, laat het verleden nu rusten. Zie, ik ga iets nieuws verrichten, nu ontkiemt het – heb je het nog niet gemerkt? Ik baan een weg door de woestijn, maak rivieren in de wildernis.’ Door die tekst besefte ik: ik snap het misschien niet, maar God heeft een plan. Dat is een enorme troost.”

Brief aan haar vader

Toch merkt Jonneke dat het schuldgevoel haar hoog blijft zitten. Daarom neemt ze zich voor om een brief aan haar vader te schrijven. “Die tip las ik van een vrouw die ook plotseling iemand was verloren: opschrijven wat je eigenlijk nog had willen zeggen. In de eerste maanden na het overlijden van mijn vader en mijn tante rouwde ik wel, maar was ook heel druk: we zaten midden in een verhuizing en verbouwing.  Toen dat klaar was, voelde ik dat het tijd was om de brief te gaan schrijven.” Dat doet ze op een bijzondere plek: in Zuid-Afrika. Het is het land waar mooie herinneringen aan haar vader liggen. “Ik ben er geboren en toen mijn vader 65 werd, zijn we met het hele gezin daar geweest. Nu voelde ik na een paar dagen: vandaag ga ik de brief schrijven. Ik heb mijn tas gepakt en ben op een mooi plekje bij het strand gaan zitten. Uiteindelijk ben ik bijna 5 uur weggeweest.”

Ontzettend gehuild

“Tijdens het schrijven heb ik ontzettend gehuild. Ik heb alles opgeschreven wat me te binnen schoot, van het moment dat hij gevonden werd tot de dingen die in de maanden na zijn overlijden zijn gebeurd. Zo van: ‘Pap, je zou eens moeten weten!’ Maar ook heb ik alsnog dankjewel voor dingen gezegd. En sorry, voor als ik dat niet vaak genoeg gezegd heb. Na zo’n tien kantjes was de brief klaar. Dit waren de laatste zinnen:

“Dag pap. Dag. Definitief dag. Het is zo voor altijd. We zullen je echt wel missen.
 Ik probeer kracht te putten uit het feit dat God zei dat ik het verleden moet loslaten, en dat Hij nieuwe dingen wil doen.”

Sinds ik de brief geschreven heb, kan ik eindelijk zonder schuldgevoel en tranen over zijn overlijden praten. Ik had het schrijven van deze brief écht nodig voor een stukje rouwverwerking.”

Veranderd

Ondanks het verdriet om haar overleden ouders en tante, heeft hun overlijden Jonneke ook iets moois gebracht. “Ik ben ervan overtuigd dat alles wat op je pad komt, een reden heeft. Dat je daar levenslessen uit kunt leren. Zo realiseer ik me na hun overlijden sterker hoe kwetsbaar je als mens bent. Daardoor ben ik veel meer over het leven én het einde na gaan denken. Wij hebben bijvoorbeeld onze eigen nalatenschap geregeld.

Daarnaast is de band met mijn broers en zussen hechter geworden: ik ben heel trots op hoe wij alles hebben geregeld na de overlijdens. Ook naar vrienden en familie toe is er iets veranderd: de gesprekken gaan veel sneller de diepte in. Daar ben ik blij mee.”

In een aflevering van Ik mis je op tv vertelt Jonneke over het gemis van haar moeder en tante. Op haar eigen website schrijft Jonneke onder andere blogs over haar leven en komen rouw en verlies ook aan de orde.

Een gedicht van Gwen Flowers dat voor Jonneke veel betekent:

“Ik dacht dat ik wist hoe rouw werkt.
Ik dacht dat het de tijd vol droefheid was
die volgde op de dood van iemand van wie je houdt
en dat je je zelfs moest dwingen er doorheen te gaan
om aan de andere kant te komen.

Maar ik kom tot de ontdekking dat er geen andere kant is.
Je kunt jezelf niet dwingen ergens doorheen te gaan,
in plaats daarvan doordringt het jou!
je moet je er aan aanpassen, ermee leren leven.

Rouw is niet iets dat je kunt beëindigen,
maar iets dat je altijd met je meedraagt.
Rouw is niet een taak die je volbrengt,
waarna je weer door kunt gaan.

Het wordt een deel van jezelf,
het verandert je hele bestaan.
Het brengt een nieuwe zienswijze
en je moet opnieuw ontdekken wie je bent.”