Column Nico | (S)preken bij het graf

Wat zegt de predikant bij het graf?

Ik had een familielid die – lang geleden – zo vaak hij kon, begrafenissen bijwoonde. Ook van mensen die hij niet gekend had. Hij ging dan speciaal voor de toespraak bij het open graf. Hij wilde meemaken hoe diverse predikanten dat deden. Die gaven daar in de open lucht soms nog preken van behoorlijke lengte. De toon van veel van die toespraken was meestal waarschuwend. Alle aanwezigen moesten het tot zich laten doordringen dat het leven op aarde eindig is en dat daarna het oordeel wacht. ‘Wees bereid om God te ontmoeten!’

Waarschuwende of hoopvolle woorden

Ik ben zelf wel eens in een stoet naar het graf gelopen en niemand nam daar het woord. De begrafenisondernemer zei vervolgens een kort gedicht op en bedankte namens de familie de aanwezigen en we keerden allen na enige minuten alweer om. Dat ging wel heel snel. De meeste christelijke begrafenissen van nu kenmerken zich door vergelijkbare rituelen bij het open graf. De voorganger geeft enige woorden uit de Bijbel door, soms gevolgd door een korte uitleg. De apostolische geloofsbelijdenis wordt opgezegd. Het Onze Vader wordt gezamenlijk gebeden. Er zijn zorgvuldige formules voor als de kist zakt. Soms wordt er een lied gezongen. De toon is niet die van de waarschuwing, maar van de bemoediging. Er is uitzicht over de dood! De voorgangers van vroeger wisten dat er onder het publiek ongelovige mensen stonden en daarom kozen ze voor de waarschuwende toon. Huidige voorgangers realiseren zich dat ook en kiezen daarom juist voor hoopvolle woorden. Christus is overwinnaar, ook over de dood.

Wat moet een predikant zeggen?

De meeste christelijke begrafenissen gaan zo, maar niet alle. Vroeger is dichtbij gebleven in de orthodoxe kerken. Daar klinken bij het graf nog steeds de waarschuwingen. Daar staan ook niet gelovige mensen van nu bij te luisteren, overburen of collega’s van de overledene. Wat zou dat met hen doen? Zouden ze zich bekeren op het luiden van de doodsklokken? Ik weet het niet. Ik vermoed dat er eerder vervreemding plaatsvindt. Maar wat doet het met hen als er een hoopvol lied bij het open graf gezongen wordt? Maakt het hen jaloers op het houvast dat de rouwdragende familie vindt bij God? Ik weet ook dat niet. Misschien verbazen ze zich alleen maar.

‘Ik denk dat de hoogste wijsheid bij het ontroerende moment van de begrafenis is: als voorganger zelf zwijgen.’

Wat is wijsheid voor een predikant? Ik denk dat de hoogste wijsheid bij het ontroerende moment van de begrafenis is: als voorganger zelf zwijgen. Laat alleen God maar spreken door heel kort iets uit de Bijbel te lezen. Citeer in oude of nieuwe woorden de Apostolische Geloofsbelijdenis. Twintig eeuwen geloof zijn er in samengevat. Daarmee wordt genoeg uitgedrukt van de ernst van dood en oordeel en de hoop op het eeuwige leven!